به گزارش خبرنگار ایمنا، سی و پنجمین نشست از سلسله نشست‌های راهبردهای شهرسازی معماری با موضوع "مروری بر تجارب یک دهه اخیر نوسازی تهران" صبح امروز چهارشنبه سوم مهرماه به میزبانی معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان و با دعوت از کاوه حاج علی اکبری، مدیر عامل سازمان نوسازی و بهسازی تهران در سالن اجتماعات کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان برگزار شد.
در ابتدای این نشست معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان در خصوص اقداماتی که در حوزه معاونت شهرسازی شهرداری اصفهان از قبل تا کنون انجام گرفته است، گفت: چنانچه مروری بر سیر تحول برنامه‌های نوسازی و بهسازی بافت‌ها داشته باشیم، برنامه‌هایی که از سال‌های ۱۹۵۰ شروع می‌شود صرفا مبتنی بر برنامه‌های جامع، تحت عنوان بازسازی شهری بوده است.
سید احمد حسینی نیا افزود: بعد از آن و در سال ۱۹۶۰ نگاه به سمت باز زنده‌سازی حرکت می‌کند و شاید این باز زنده‌سازی به نوعی تجدید حیات شهری است و راهبردهایی که در دهه ۱۹۵۰ دنبال می‌شده در این دهه نیز دنبال می‌شود.
وی خاطر نشان کرد: در دهه ۱۹۷۰ نوسازی و تاکید بر مباحث فضاهای همسایگی در روندهای برنامه‌ریزی مورد توجه قرار گرفت و نگاه توسعه‌ای همچنان در حاشیه شهرها وجود داشت.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان ادامه داد: برمبنای مطالعات و تطبیق زمان‌ها پی می‌بریم که در دهه ۱۹۸۰ برنامه‌ریزی به سمت توسعه مجدد حرکت می‌کند، در این دوره بر طرح‌های کلان مقیاس و در حومه شهر تاکید می‌شود، پس از آن و در دهه ۱۹۹۰ بحث نوزایی شهری مطرح می‌شود که عملا ادبیات سیاست‌گذاری در حوزه بافت‌های فرسوده در دستور کار قرار گرفت و در دهه ۲۰۱۰ مباحثی تحت عنوان بازآفرینی پایدار شهری مطرح می‌شود.
حسینی نیا تصریح کرد: باز آفرینی پایدار شهری مبتنی بر نگاه کالبدی دارد و مقولات دیگر همچون مباحث اقتصادی، اجتماعی و سایر موارد مرتبط با کالبد را هم در دستور کار قرار می‌دهد.
وی گفت: وضعیتی که در شهرها و کلان شهرها با آن مواجه هستیم به دلیل نبود تمرکز و هم‌گرایی برنامه‌ها در دو سطح سیاستگذاری‌های کلان و سیاستگذاری‌ها در بخش دولت و شهرداری‌ها در حوزه نوسازی و بهسازی بافت‌ها است، در این راستا باید ارتباط بین دانشگاه و حوزه اجرایی را قوی‌تر کنیم.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان با اشاره به وجود شکاف در حوزه سیاست‌گذاری، تاکید کرد: در شهر اصفهان ۲۴۰۰ هکتار بافت فرسوده داریم که ۵۰۰ هکتار آن در بافت تاریخی و بقیه در بافت‌های میانی و روستایی قرار دارد که به شهر الحاق شده است.
حسینی نیا عنوان کرد: ما باید بتوانیم در مقوله باز آفرینی شهری جدای از نگاه‌های کالبدی، نگاه‌هایی به سمت مباحث اجتماعی، اقتصادی، نهادسازی و توانمندسازی داشته باشیم و به نوعی مشارکت مردم را در مسائل بافت‌ها رصد کرده و از مشارکت خود آنها استفاده کنیم.
وی ادامه داد: نبود انطباق بین سیاستگذاری‌های کلان و سیاستگذاری‌های توسعه شهری در شهرداری‌ها موجب شده مردم دچار نگاه چند وجهی شوند و امروز در شهر اصفهان دستگاه‌های اجرایی در حوزه بافت فرسوده یک نگرشی دارند در حالی که شهرداری‌ها، معاونت شهرسازی و سازمان نوسازی و بهسازی با الگوی مشخص دیگری مباحث مربوط به نوسازی را دنبال می‌کند و سایر ارگان‌ها نیز وجوه دیگر کار را دنبال می‌کنند؛ چنانچه این مباحث هم‌گرا شود و دستگاه‌های اجرایی و شهرداری‌ها نیز منسجم باشند، بسیاری از مشکلات در حوزه بافت فرسوده برطرف می‌شود.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان افزود: البته این بدان معنی نیست که شرایط اینگونه بافت‌ها در اصفهان اصلا مناسب نیست اما انتظاری که از کلان شهر اصفهان می‌رود مشابه شرایط امروز نیست.
حسینی نیا ادامه داد: امیدواریم هم‌گرایی ایجاد شود تا بتوانیم از اقدامات موازی و چندگانه جلوگیری کنیم و با وحدت، همدلی و همراهی مباحث نوسازی و بهسازی بافت‌های شهر به خصوص شهر اصفهان را دنبال کنیم.
اقدامات معاونت شهرسازی اصفهان در خصوص بافت فرسوده
وی در خصوص اقدامات انجام شده در معاونت شهرسازی و معماری که از سال‌های قبل تا کنون انجام شده، گفت: موضوع تدوین و برگزاری فرآیند تعریف طرح‌های محرک توسعه طی سه جلسه و دو کارگاه برگزار شده است و موضوعات در سطح مناطق دنبال می‌شود، تعریف و اجرای ۱۱۵ طرح با هزینه‌ای بالغ بر ۲۷۰ میلیارد تومان در بودجه سال ۹۷ و ۹۸ شهرداری اصفهان در بافت‌های نارآمد و بافت فرسوده مناطق ۱۵ گانه و راه‌اندازی دفاتر تسهیل‌گری از جمله اقدامات انجام شده است.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان خاطر نشان کرد: دیدگاه نسبت به راه‌اندازی این دفاتر تسهیل‌گری از سال‌های گذشته و در معاونت شهرسازی و معماری و سازمان نوسازی و بهسازی وجود داشته و امسال نیز در مناطقی در حال پیگیری است، نبات سازی و ایجاد زمینه‌های مشارکت براساس نشست‌ها، جلسات و سمینارها از جمله سایر اقدامات بوده تا بتوانیم مقوله را در بین مردم و سیستم‌های اجرایی از جمله شهرداری تبیین کنیم.
حسینی نیا در توضیح سایر اقدامات انجام گرفته، افزود: در برنامه جامع اقدام مشترک بالغ بر ۲۵ محله هدف توسط همکاران ما در معاونت شهرسازی و معماری و سازمان نوسازی و بهسازی شناسایی شد که اعتباری بالغ بر ۳۵۰۰ میلیارد تومان براساس ارقام سال ۹۷ برآورده شده است، در حدود ۳۴ میلیارد تومان برای بازگشایی گلوگاه‌ها موجود در بافت فرسوده در ۱۵ منطقه از شهرداری اصفهان در دستور کار داریم که تحت عنوان نهضت بازگشایی گلوگاه‌های شهری در بافت فرسوده در ردیف‌های بودجه لحاظ شده است.
وی گفت: همکاران من در سازمان نوسازی و بهسازی بافت فرسوده یک بانک اطلاعاتی جامع را برای ۲۳۰۰ تا ۲۴۰۰ بافت فرسوده، تدوین کردند که از آنان تشکر می‌کنیم که این بانک اطلاعاتی را در یک بازه زمانی مناسب تهیه کردند.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان گفت: اقدام بعدی براساس آنچه که در آئین‌نامه پایدار شهری تعریف شده، شناسایی املاک شهرداری و دستگاه‌های بالای ۵۰۰ متر است که سال گذشته اقدام مشترکی بین معاونت شهرسازی سازمان نوسازی و بهسازی انجام شد و این زمین‌ها شناسایی شدند.
حسینی نیا تاکید کرد: امیدواریم براساس سیاستگذاری‌های دستگاه‌های اجرایی و برنامه‌هایی که معاونت شهرسازی و معماری دنبال می‌کند، این مقوله در دستور کار قرار بگیرد تا مشمول تفاسیر شخصی نشود و به بازآفرینی پایدار شهری کمک کند.
وی اضافه کرد: انتظار داریم نگاه ویژه‌ای به کلان شهر اصفهان یا شهر موزه اصفهان که دو دوره پایتخت ولیعهد پادشاه و سه دوره پایتخت ایران بوده است، بشود و امیدواریم برگزاری این نشست‌ها و جلسات تطبیقی را میان شهر اصفهان و کلان شهر تهران به عنوان یک کلان شهر و پایتخت ایجاد کند و با همدلی همه شما اساتید، متخصصان و حرفه‌مندان گام اساسی برای شهر اصفهان برداریم.
تجارب تهران در زمینه نوسازی
همچنین در این جلسه مدیر عامل سازمان نوسازی و بهسازی تهران به بیان انواع رویکردهای در خصوص بافت فرسوده و تجربیات کلان شهر تهران در خصوص نوسازی و بهسازی این بافت‌ها پرداخت.
کاوه حاج علی اکبری خاطر نشان کرد: بیان یک تجربه بدین معنی نیست که این تجربه می‌تواند در زمینه‌ها و و بسترهای دیگر نیز تکرار شود و امروزه یکی از مشکلات و تهدیدات حوزه شهری این است که برنامه‌ریزان، سیاستگذاران و مجریان شهر در تلاش هستند اقدامات سایر بسترها را به بسترهای دیگر القا کنند.
وی با اشاره به اینکه موضوعات شهری با ابعاد و وجوه مختلفی سر و کار دارند، افزود: کلان شهر تهران و اصفهان شباهت‌های بسیاری در زمینه‌های مختلف از جمله در زمینه شیوه توسعه شهری دارند اما تفاوت‌های بنیادی بین این دو کلان شهر وجود دارد.
مدیر عامل سازمان نوسازی و بهسازی تهران تصریح کرد: شهر اصفهان سابقه ۲۵۰۰ ساله شهرنشینی را دارد اما تهران در دوره‌های گذشته مصداق شهرنشینی گسترده را نداشته است.
وی با اشاره به کلانشهر تهران، گفت: آسیب‌پذیری ساخت‌های شهر در مقابل مخاطرات طبیعی از جمله زلزله در تهران و سیل در استان‌های گلستان، لرستان و خوزستان نشان از آن دارد که سکونتگاه‌ها تاب آوری پایینی در مقابل مخاطرات طبیعی دارند.
حاج علی اکبری عنوان کرد: بیشترین محدوده‌های آسیب پذیر شهر تهران در نواحی جنوبی و مرکزی واقع شده این در حالی است که هر 10 سال زمین لرزه‌ای با شدت متوسط یا بزرگ تلفات جدی برای شهرها دارد، زمین لرزه‌ای که سال ۸۲ تلفات گسترده‌ای برای شهرستان بم داشت مبدا شکل‌گیری سیاست نوسازی شهری شد.
وی با بیان اینکه ۳۷ درصد از جمعیت کلانشهر تهران در این بافت‌ها زندگی می‌کنند، افزود: بنا بر مطالعاتی که اوایل دهه ۸۰ انجام شد، ۲۵ درصد بافت تهران در مقابل زلزله آسیب پذیر است و تراکم جمعیتی نیز در این گونه بافت‌ها بالا است، در محدوده مرکزی و جنوبی شهر تهران در حدود ۳۰۰ هزار واحد مسکونی قرار دارد که از استاندارد و کیفیت مناسب برخوردار نیستند.
مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی تهران تاکید کرد: در این بافت‌های آسیب پذیر حق حیات که جزء حقوق مسلم شهروندان و برمبنای قانون اساسی یکی از وظایف حاکمیت است رعایت نمی‌شود و وضعیتی دو قطبی برای شهروندان ایجاد شده است.
حاج علی اکبری اظهار کرد: حق حیات شهروندان و آسیب پذیری بافت‌های فرسوده از جمله مشکلات کلان شهر تهران و سایر شهرای ایران است، این بافت‌ها درگیر مسائل و آسیب‌های اجتماعی نیز هستند به علاوه سرانه برخورداری از امکانات و خدمات شهری در بافت‌های فرسوده نسبت به سایر بافت‌ها یک به چهار است.
وی افزود: این بافت‌ها جذابیت خاصی برای جذب سرمایه ندارند، این در حالی است که برخی از این بافت‌ها از نظر تاریخی، هویتی، اجتماعی و طبیعی واجد ارزش هستند، ساکنان این بافت‌ها خود توانایی نوسازی بافت فرسوده خود را ندارند به عبارت دیگر امکان برون رفت از شرایط باف فرسوده به صورت خودکار وجود ندارد و به ناچار باید مداخله ساختارمند بیرونی از طرف بخش عمومی و حاکمیت اعمال شود.
مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی تهران تاکید کرد: راهکارها و سیاست‌های نوسازی بافت فرسوده باید بر معلول‌های ایجاد این بافت‌ها متمرکز شود، تمرکز بر علت‌ها موجب شده مسائل و مشکلات بافت فرسوده به نحو دیگری بروز پیدا کند زیرا مسائل شهری جزء مسائل بد قلق هستند.
حاج علی اکبری با بیان اینکه حس تعلق ساکنان و کیفیت زندگی در این بافت‌ها پایین است، افزود: نظام سنتی شهرنشینی با گذشت دهه‌ها و سده‌ها و پس از تدوین قانون توسعه و تاسیس معابر در سال ۱۳۰۰ کارکرد خود را از دست داده است، موج فرسودگی دوم پس از سال ۱۳۳۰و همزمان با سرمایه گذاری خارجی، درهای باز و انقلاب سفید ایجاد شد.
سه عامل اصلی شکل گیری سکونتگاه‌های غیر رسمی در تهران و اصفهان
وی ادامه داد: در این دوره روند توسعه در اطراف شهرهای بزرگی که قطب اشتغال بودند، آغاز شد و مهاجران کشاورزی را رها کرده و به سمت قطب‌های جدید سکونتی حرکت کردند.
مدیر عامل سازمان نوسازی و بهسازی تهران خاطر نشان کرد: از سال ۱۳۳۵ مهاجرت گسترده‌ای به سمت شهر تهران و سایر شهرها آغاز گرفت در حالی که اولین طرح جامع تهران در سال ۱۳۴۷ و با یک دهه تاخیر تدوین شد، در این شرایط اراضی کشاورزی در اطراف مرکز شهر خودسرانه خرید و فروش شد و سکونتگاه‌هایی در آنها شکل گرفت که استانداردها و زیرساختهای مناسب را نداشت و موجب شکل‌گیری بافت فرسوده شد.
حاج علی اکبری افزود: شروع جنگ تحمیلی و افزایش موج مهاجرت در شکل‌گیری این سکونتگاه‌ها در شهرهایی مثل تهران و اصفهان نقش داشت.
وی گفت: بافت‌های فرسوده معاصری که بر اثر مهاجرت شکل گرفتند سکونتگاه‌های رسمی را ایجاد می‌کنند، این سکونتگاه‌ها از بسیاری استانداردهای توسعه شهری جا ماندند.
زمین‌های قهوه‌ای محور توسعه درون زا
مدیر عامل سازمان نوسازی و بهسازی تهران ادامه داد: عرصه‌هایی نیز در شهرها بودند که به دلیل تعطیلی و فعالیت نکردن برخی از کارگاه‌ها و کوره‌های آجر پزی هم اکنون بایر هستند و از آنها با عنوان زمین‌های قهوه‌ای یاد می‌شود، وجود این زمین‌ها می‌تواند به توسعه درون زای شهری کمک کند، اما در حال حاضر و در برخی از این اراضی سکونتگاه‌های غیر رسمی و غیر استاندارد شکل گرفته است.
حاج علی‌اکبری اظهار کرد: تجارب مداخله در شهر تهران در دهه ۵۰ هجری شمسی حول انگاره پاک‌سازی شهری به دلیل ساخت سکونتگاه‌های غیر رسمی است، دهه شصت و همزمان با جنگ تحمیلی سیاستگذاری‌ها به سمت دفاع از کشور بود، اما از سال ۱۳۷۳ و همگام با برنامه دوم توسعه موج جدیدی از مداخله در این بافت‌ها آغاز شد که مبتنی بر تملک و تخریب گسترده بود، اما پس از مدتی مشخص شد گرچه این بافت‌ها تخریب شدند، اما ساکنان اصلی آنها دیگر به بافت بازنگشتند و اکنون افراد دیگری در این بافت‌ها ساکن هستند.
وی تاکید کرد: این سکونتگاه‌های جدید معمولا محلی گذار برای زندگی بودند و ساکنان ارتباط اجتماعی منسجمی با یکدیگر نداشتند و پیامدهای منفی این سیاست بیشتر از پیامدهای مثبت آن بود، مداخله در بافت نواب در تهران و بافت اطراف حرم نتایج به کارگیری این نوع از سیاست است.
مدیر عامل سازمان بهسازی و نوسازی تهران با بیان اینکه از اوایل دهه هشتاد رویکرد جدیدی برای حل مشکل این بافت‌ها در نظر گرفته شد، افزود: از دهه ۸۰ تصمیم بر آن شد تا مقیاس مداخله در بافت‌های فرسوده کوچک‌تر شده و در سطح محلات و از طریق گفت وگو با مردم محله انجام شود، تشکیل دفاتر تسهیل گری در سطح محلات شرایط لازم را برای احقاق این مهم فراهم می‌کرد.
حاج علی اکبری گفت: در ابتدای دهه ۹۰ سند بازآفرینی بافت فرسوده تدوین و ستاد بازآفرینی به ریاست رئیس جمهور و با عضویت ۳۰ دستگاه اجرایی تشکیل شد که هرکدام مسئولیتی را در این بافت بر عهده دارند زیرا نوسازی این بافت‌ها بدون همکاری همه دستگاه‌ها و ارگان‌های شهری ممکن نیست.
وی ادامه داد: در تهران نیز ستاد بازآفرینی در مقیاس شهر و شهرستان تهران تشکیل شد که تجربه خوبی را در زمینه نوسازی بافت‌های فرسوده داشته است، سال گذشته بنا بر این شد تا شهر تهران توسعه محلی را براساس رویکرد فراگیر و همه جانبه‌نگر در محدوده بافت فرسوده داشته باشد.
نظر شما