به گزارش خبرنگار ایمنا، رژه قُشون، بازی چوگان، برگزاری آئین‌ها و جشن‌ها و نمایش‌های مختلف در دوره شاه‌عباس اول در میدان نقش‌جهان برگزار می‌شد. دو دروازه سنگی در میدان نقش‌جهان وجود دارد که یادگار بازی چوگان در این میدان است.
گرداگرد میدان نقش‌جهان بناهای باشکوهی مثل کاخ عالی‌قاپو، سر در قیصریه، مسجد شیخ لطف‌الله و مسجد جامع عباسی بنا شده است که هرکدام جلوه‌ای از معماری فاخر و باشکوه دوره صفویان می‌باشند؛ این میدان که درگذشته مرکز سیاسی، اقتصادی، مذهبی و ورزشی اصفهان محسوب می‌شد امروز مرکز گردشگری اصفهان و ایران به‌حساب می‌آید .
میدان نقش‌جهان محل برگزاری بازی‌های چوگان در عصر صفوی بود که کاربری زمین آن الان تغییر کرده است بازیابی و ایجاد یک زمین چوگان استاندارد در میدان نقش‌جهان با توجه به اینکه جزء میراث جهانی ثبت‌شده در یونسکو می‌باشد؛ کاری بس مشکل به نظر می‌آید. البته برگزاری مسابقات چوگان در این میدان تاریخی یک فرصت برای شناساندن این رشته ورزشی به جهانیان است اما ساخت یک زمین استاندارد چوگان در نقش جهان یک داستان متفاوت دارد و معلوم نیست که این مسئله یک فرصت باشد یا یک تهدید!
می خواهیم زمین چوگان در نقش جهان بسازیم
ابراهیم نوزایی رئیس فدراسیون چوگان جمهوری اسلامی ایران در تازه‌ترین گفت‌وگوی خود که با یکی از رسانه‌های کشور انجام داده، گفته است "بحث آموزش، استعدادیابی و توسعه هیئت‌های استانی از اصلی‌ترین برنامه‌های من در فدراسیون محسوب می‌شود و آن‌ها باید فعال‌تر شوند، باید تلاش کنیم هیئت‌های استانی را فعال‌تر کنیم. می‌خواهیم میدان نقش‌جهان اصفهان را به هویت اصلی خودش که همان زمین چوگان است، برگردانیم و یک زمین استاندارد چوگان در این میدان احداث کنیم."
مشکل‌ساز بودن احداث زمین چوگان در نقش‌جهان
فریدون الهیاری مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان در رابطه با احداث زمین چوگان در میدان تاریخی نقش‌جهان به خبرنگار ایمنا گفت: با توجه به ابعاد میدان نقش‌جهان، یکی از کاربری‌های سابق این میدان، برگزاری بازی‌های چوگان بوده است. باید توجه داشت که چوگان در میدان برگزار می‌شده اما برگزاری دیدارهای چوگان کارایی اصلی نقش‌جهان نبوده است و ایجاد هرگونه تغییر در نقش جهان می‌تواند یکی از مسائل چالش‌برانگیز میراث فرهنگی باشد.
وی با تأکید بر اینکه ایجاد زمین چوگان در نقش‌جهان می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی شود، خاطرنشان کرد: ایجاد یک زمین چوگان استاندارد در نقش‌جهان نیازمند مطالعات زیادی است و فکر می‌کنم کار دشواری باشد. میدان نقش‌جهان یک اثر ثبت‌شده جهانی است و یکی از فضاهای مهم شهری است که کارکردهای مشخص و معینی برای آن تعریف‌شده است. ایجاد زمین چوگان در نقش‌جهان در کنار اینکه می‌تواند مزیت‌هایی ایجاد کند، می‌تواند چالش‌ها و مشکلاتی را نیز به وجود آورد. میدان نقش‌جهان یک اثر ثبت‌شده جهانی است و یکی از فضاهای مهم شهری است که کارکردهای مشخص و معینی برای آن تعریف‌شده است. ایجاد زمین چوگان در نقش‌جهان در کنار اینکه می‌تواند مزیت‌هایی ایجاد کند، می‌تواند چالش‌ها و مشکلاتی را نیز به وجود آورد.
میدان نقش‌جهان و چوگان هردو ثبت جهانی شده‌اند
حسین جعفری رئیس هیئت چوگان استان اصفهان، ضمن استقبال از طرح ایجاد زمین چوگان استاندارد در میدان نقش‌جهان استاندارد که توسط رئیس فدراسیون چوگان مطرح‌شده است، اظهار کرد: ایجاد زمین چوگان استاندارد در نقش‌جهان جز برنامه‌های نوزایی، رئیس فدراسیون چوگان کشور بود که در مجمع انتخاباتی ریاست فدراسیون چوگان مطرح شد.
وی با اشاره به اینکه در میدان نقش‌جهان پیشتر نیز مسابقات چوگان برگزار می‌شده است، گفت: در مجمع انتخاباتی رئیس فدراسیون بازگردانی و زنده کردن زمین چوگان در نقش‌جهان مطرح شد. چند سالی است که به‌صورت نمادین در قسمت چمن میدان نقش‌جهان مسابقات چوگان برگزار می‌شود.
جعفری با ابراز امیدواری نسبت به ایجاد یک زمین چوگان استاندارد در نقش‌جهان، گفت: مشکلی که در حال حاضر وجود دارد بیشتر مربوط به هماهنگی‌هایی است که باید با ارگان‌های زی ربط و خصوصاً میراث فرهنگیانجام داد. میدان نقش‌جهان و چوگان هردو ثبت جهانی شده‌اند بنابراین ایجاد میدان چوگان مستلزم هماهنگی‌هایی است که امیدواریم در آینده‌ای نه‌چندان دور به وجود بیاید.
وی بابیان اینکه هنوز در مورد تأمین بودجه این عملیات سخنی به میان نیامده است، اظهار کرد: نظرات مثبتی در مدیریت شهری اصفهان در این رابطه وجود داشته و فکر می‌کنم مقدمات این برنامه‌ریزی‌ها انجام‌شده است؛ قبل از سال ۹۳ هیچ مسابقه چوگانی در میدان نقش‌جهان برگزار نمی‌شد اما در سال ۹۳ این امر محقق شد و امیدواریم این برنامه‌ها ادامه‌دار باشد.
اندکی سطح بلندپروازی را کاهش دهیم
بهنام پدرام عضو هیئت‌علمی دانشگاه هنر اصفهان، اظهار کرد: بازیابی فضاهای شهریِ تاریخی شرایط ویژه‌ای را می‌طلبد و این حساسیت زمانی که فضای شهری ثبت جهانی باشد مطمئناً بیشتر می‌شود.
وی بابیان اینکه افزوده‌ها به فضای میدان نقش‌جهان درگذر زمان به تعلق‌خاطر در میان شهروندان تبدیل‌شده است، افزود: از منظر شهری، تاریخی میدان نقش‌جهان درگذر زمان تحولات زیادی را در خود دیده است؛ حذف نهر آب گرداگرد فضای داخلی میدان، تغییر نوع پوشش گیاهی، افزوده شدن آبنمای وسط میدان، تفرجگاه چمن‌کاری شده پیرامون آبنما و مسائلی ازاین‌دست را می‌توان از تغییرات ملموس در این رابطه دانست.
استادیار دانشگاه هنر اصفهان توجه نکردن به خطوط کلی بحث تحولات در میدان نقش‌جهان را دلیلی بر ایجاد یک پیامد نامطلوب شهری عنوان کرد و گفت: تغییر در میدان نمی‌تواند آنگونه باشد که تعلقات را در بین کهنسالان و میانسالان تحت تأثیر خود قرار دهد. جمله‌های ذکرشده خطوط کلی بحث تحولات را در چنین فضایی نشان می‌دهد و توجه نکردن به آن‌ها می‌تواند یک پیامد نامطلوب شهری را دنبال داشته باشد.
وی با بیان اینکه جانمایی زمین چوگان در میدان نقش‌جهان علتی است که باعث می‌شود بخشی از خاطره شهری مخدوش شود، اظهار کرد: با توجه به عرض حدود ۱۸۰ تا ۱۴۶ متری زمین استاندارد چوگان این فکر ایجاد می‌شود که آیا جانمایی آن در عرض حدود ۱۵۰ متری میدان نقش‌جهان اقدامی منطقی هست؟ یا اصلاً امکانپذیر است؟ در چنین حالتی پیش فضای ورودی عالی‌قاپو و مسجد شیخ لطف‌الله در داخل زمین چوگان قرار خواهد گرفت! با توجه به عرض حدود ۱۸۰ تا ۱۴۶ متری زمین استاندارد چوگان این فکر ایجاد می‌شود که آیا جانمایی آن در عرض حدود ۱۵۰ متری میدان نقش‌جهان اقدامی منطقی هست؟ یا اصلاً امکانپذیر است؟ در چنین حالتی پیش فضای ورودی عالی‌قاپو و مسجد شیخ لطف‌الله در داخل زمین چوگان قرار خواهد گرفت!
اگر از این فرض محال که بگذریم و اندکی سطح بلندپروازی را کاهش دهیم آن‌وقت می‌توان گفت اجرای چوگان به صورتی نمادین در بخشی از فضای چمن میدان در مواقعی از سال می‌تواند علاوه بر یادآوری سنت‌های ورزشی – فرهنگی، در جذب گردشگر نیز سهم خوبی ایفا نماید. دخل و تصرف در منظر شهری تاریخی مستلزم یک کار کارشناسانه، پیچیده و چندلایه است لذا لازم است در اظهارات خود در این موارد کمی محتاط‌تر باشیم.
جذابیت خاص چوگان برای گردشگران خارجی
صدرالدین طاهری رئیس دانشکده پژوهش‌های عالی هنر و کارآفرینی، اظهار کرد: با توجه به تنوع اقلیمی در ایران شاهد پتانسیل بالای کشور در جذب گردشگر فرهنگی هستیم؛ درصد بسیار بالایی از گردشگرانی که وارد ایران می‌شود تمایل دارند به‌عنوان یک گردشگر فرهنگی در ایران شناخته شوند و از مکان‌های تاریخی ما دیدن کنند.
وی با تأکید بر اینکه میراث ناملموس خیلی در جذب گردشگر مؤثر است گفت: یکی از بخش‌های مهم جاذبه‌های فرهنگی ایران میراث‌های ناملموسی است که در ایران از آن بهره‌مند هستیم؛ طی دوره‌های قبل کمتر به این میراث ناملموس توجه می‌شد و بیشتر بر روی میراث ملموس سرمایه‌گذاری می‌شد. با توجه به اینکه میراث ناملموس جاذبه‌های بسیار زیادی برای گردشگر دارد، در دهه اخیر خیلی موردتوجه قرار گرفته است و باعث شده تا اکثر کشورها در این موضوع سرمایه‌گذاری کنند.
طاهری با اشاره به ثبت ورزش چوگان در نشست دوازدهم یونسکو به‌عنوان میراث ناملموس، خاطرنشان کرد: پنج دسته میراث ناملموس در یونسکو مطرح می‌شوند که یکی ازاین‌دست میراث ناملموس آئین‌های اجتماعی و مراسمات هستند؛ در زیرگروه آئین‌های ناملموس، جشن‌ها و کارناوال‌ها و بازی‌ها قرار می‌گیرند. بازی‌های موردنظر میراث ناملموس می‌تواند بازی‌های کودکانه یا بازی‌های بومی محلی باشند؛ بر همین اساس توانستیم پرونده بازی چوگان را طی نشست دوازدهم یونسکو در زیرمجموعه آئین‌ها و مراسمات به ثبت برسانیم.
وی بابیان اینکه چوگان سابقه حضور در بین بازی‌های المپیک را نیز داراست، گفت: پنج شاخه‌ای که توسط یونسکو برای میراث ناملموس مشخص‌شده است به‌شدت مورد استقبال گردشگران مدرن است. گردشگری که وارد یک کشور می‌شود علاقه خاصی به شنیدن موسیقی‌ها، دیدن لباس‌ها، چشیدن غذاها، شرکت در آئین‌ها و از این قبیل مسائل دارد؛ ازاین‌جهت مطمئناً برگزاری مراسم چوگان خیلی برای گردشگر جذاب خواهد بود. چوگان در خیلی از کشورها طرفداران زیادی دارد، حتی چوگان سابقه حضور در بین بازی‌های المپیک را نیز داراست؛ پیش از ما آذربایجان نیز این بازی را به‌عنوان دیگری ثبت کرده بود و بعد ما را به صرافت انداخت تا با توجه به قدمت این ورزش در ایران نسبت به ثبت جهانی این رشته اقدام کنیم. جدیداً توانستیم در دوره دوازدهم یونسکو این بازی را برای کشورمان به ثبت برسانیم.
رئیس دانشکده پژوهش‌های عالی هنر و کارآفرینی بابیان اینکه چوگان در بین اشراف جذابیت خاصی داشته است، اظهار کرد: با توجه به اینکه گردشگران دوست دارند هر میراثی را در خاستگاه خود ببینند مطمئناً نظاره‌گر بودن این میراث ناملموس در ایران برای گردشگران جذابیت خاصی دارد. گفته می‌شود بازی‌های مثل هاکی و گلف از دل چوگان خارج‌شده است و در بین اشراف کشورهای مختلف این بازی‌ها از جذابیتی خاصی برخوردار بوده است.
وی با اشاره به اینکه شاه‌عباس نیز جز بازیکنان حرفه‌ای چوگان بوده است، اظهار کرد: وجود نگاره‌هایی از زمان صفوی در میدان نشانگر برگزاری این بازی آئینی در زمان‌های گذشته بوده است.
اجرای چوگان در نقش‌جهان یک بازسازی موفق است
طاهری با اشاره این موضوع که اجرای چوگان در میدان نقش‌جهان می‌تواند یک بازسازی موفق از یک میراث ناملموس باشد، خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه میدان نقش‌جهان خودش به‌عنوان یک محور فرهنگی ثبت شده و برای مردم جهان شناخته‌شده است؛ اگر نواختن ساز، روایتگری، پوشاک درست و مواردی ازاین‌دست در اجرا رعایت شود می‌تواند یک بازسازی موفق از آئین‌های مهم دوره صفوی و ماقبل این دوره باشد.
وی با تأکید بر این موضوع که ما باید نسبت به محدودیت‌های میدان نقش‌جهان آگاه باشیم، اظهار کرد: میزان جمعیت برای یک مراسم که در نقش‌جهان برگزار می‌شود، باید کنترل شده باشد.برخی مواقع مراسم هایی را در میدان برگزار می‌کنیم که بیشتر از توان یک میدان تاریخی بازدیدکننده گرد هم می‌آیند؛ این موضوع می‌تواند موجب آسیب به بناها شود.میزان جمعیتی که برای یک مراسم در نقش‌جهان برگزار می‌شود، بایستی کنترل‌شده باشد. برخی مواقع مراسم هایی را در میدان برگزار می‌کنیم که بیشتر از توان یک میدان تاریخی بازدیدکننده گرد هم می‌آیند؛ این موضوع می‌تواند موجب آسیب به بناها شود.درصورتی‌که موضوع جمعیت بازدیدکننده‌ها قابل‌کنترل باشد و بتوانیم شرایطی را فراهم کنیم که برگزاری چوگان آسیبی به بافت تاریخی میدان وارد نکند به نظر من یک حرکت خیلی خوب را شاهد خواهیم بود.
مؤثر بودن بازی‌ها در شکل‌گیری شخصیت کودک
طاهری بابیان اینکه شما نمی‌توانید ملت ایران را بدون موسیقی، غذاهای خاص و تنوع پوشاک مختلف در میان اقوام، تکثر مذهبی و امثال این موارد تصور کنید، اظهار کرد: سنت کهن می‌تواند بخشی از شاکله اصلی هویت یک ملت باشد. بخش بزرگی از این موارد که برای ما در دوران کودکی معنا نداشته است و نتوانسته توسط نقشه‌ها منتقل شود.
وی با اشاره اهمیت بحث روانشناسی کودک، گفت: یک کودک ایرانی فهم جدی از بازی‌های نیاکان خودش ندارد و این موضوع برای نسل ما به‌صورت خیلی مهم و جدی‌تر مطرح است. کودکان ایرانی در حال رشد با بازی‌هایی هستند که در ایران ساخته نشده است و روانشناسی کودک خیلی تأکید دارد که بازی‌ها می‌تواند در شکل‌گیری شخصیت کودک مؤثر باشد.
به گزارش ایمنا، با توجه به اینکه یکی از کارایی‌های فضای میدان نقش‌جهان در سابق برگزاری بازی چوگان بوده است و هنوز نیز آثاری از آن در این میدان وجود دارد؛ کماکان می‌توان بازی چوگان را به‌صورت نمادین در نقش جهان برگزار کرد. ازآنجایی که برای ایجاد یک زمین چوگان استاندارد در میدان نقش‌جهان نیاز به برنامه ریزی خاص و دقیق است زیرا این مسئله می‌تواند چالش‌برانگیز باشد و باید در این رابطه مطالعات زیادی انجام شود و از صاحبنظران در این رابطه نظرخواهی کرد تا به یک نتیجه منطقی رسید. رییس فدراسیون چوگان در رابطه با نظرش مبنی بر احداث زمین چوگان در نقش جهان دلائل خود را مطرح نکرده است. خبرنگار ایمنا تلاش زیادی کرد تا با ایشان گفت‌وگو کند که تا کنون پاسخی دریافت نکرده است.
گزارش از بهنام عبدلی، خبرنگار سرویس ورزش ایمنا
نظر شما