به گزارش خبرنگار ایمنا، آموزش و توانبخشی کودکان معلول با این شعار که همه انسان‌ها باید از امکانات برابر برای آموزش برخوردار بوده و در این راستا افراد معلول همچون دیگران از این امکانات استفاده ببرند، در سراسر دنیا دنبال می‌شود.
یونسکو اذعان دارد که سیستم آموزشی کشورهای شمال اروپا از این نظر جالب توجه است که آنها همیشه در برنامه‌ریزی آموزشی خود، به همگرایی میان دانش‌آموزان مختلف و توانایی‌های گوناگون نظر دارند و این همگرایی را در برنامه‌ریزی‌های درسی، کتاب‌های آموزشی و امتحان‌های مختلف رعایت می‌کنند.
با این وجود نگاهی گذرا به وضعیت فضا، نیرو و زیرساخت‌های کشورمان در زمینه آموزش و توانبخشی کودکان معلول، نشان می‌دهد که فرآیند آموزشی برای این کودکان راه زیادی برای رسیدن به محیط آموزشی دارای استانداردهای مطلوب و شایسته برای این افراد در پیش دارد.
عدم مناسب‌سازی و کوچک بودن فضاهای آموزشی به‌قدری که حتی امکان تحرک واکر و ویلچر را محدود می‌کند ملموس‌ترین دغدغه‌های دانش‌آموزان مدارس استثنایی است.
دیوارهای موقت راهکار اجرا شده برای توسعه فضای آموزشی
کلاس‌ها با یک دیوار موقت به دو قسمت تبدیل شده‌اند تا فضای یک کلاس را دو کلاس کرده و ظرفیت محیط آموزشی را به اصطلاح افزایش دهند، اما گاهی اوقات این اقدامات نه تنها ظرفیتی را ارتقا نمی‌دهند بلکه خود خللی در روند آموزش کودکان استثنایی می‌شوند.
گلایه یکی از معلمان مدرسه ناشنوایان در شهر اصفهان است که به خاطر تعداد کم دانش‌آموزان در مدرسه، کلاس‌های چند پایه در هم ادغام شده است که این موضوع هم میزان یادگیری را کم می‌کند هم به معلم برای آموزش تمام این دانش‌آموزان فشار زیادی وارد می‌شود.
در یکی دیگر از مدارس استثنایی اصفهان، تجهیزات بخش کاردرمانی و فیزیوتراپی به دلیل فقدان نیروی متخصص مدت‌هاست که خاک می‌خورد، مانند استخری که برای شنا و آب درمانی دانش‌آموزان ساخته شده اما به بهانه جلوگیری از اسراف، از ابتدای ساخت مدرسه رنگ آب هم به خود ندیده است.
کتب درسی با سطح یادگیری دانش آموزان استثنایی همخوانی ندارد
اگر جای خالی برنامه‌هایی مانند آموزش مهارت‌های حل مساله، نه گفتن، مهارت‌های اجتماعی و دیگر مهارت‌هایی که در حیطه آموزش کودکان استثنایی بیش از کودکان دیگر دارای اهمیت است را در برنامه درسی آنها کنار بگذاریم، نمی‌توان از متناسب نبودن کتب آموزشی با سطح یادگیری دانش‌آموزان غافل شد زیرا مطالب این کتاب‌ها همان مطالب کتب دانش‌آموزان عادی است که ساده‌تر و با توضیح بیشتری ارائه می‌شوند.
اتاق بازی از دیگر ملزومات آموزشی در مدارس استثنایی است که اگر بپذیریم با همت مدیران در برخی مدارس ایجاد شده، در موارد بسیاری از حد تابلویی بر بالای در یکی از کلاس‌های مدرسه فراتر نمی‌رود.
آنچنان که سیدمهدی میربد، مدیرکل نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس استان می‌گوید در آینده ساخت و تجهیز مدارس استثنایی در استان اصفهان شاهد اتفاقات خوبی خواهد بود و برخی از این فضاها به‌طور تخصصی ساخته شده‌اند و همچنان نیز درحال ساختن هستند؛ آن هم متناسب با نوع معلولیت دانش‌آموزان این مدارس.
وی همچنین در پاسخ به سؤال وضعیت تغییر کاربری مدارس استثنایی در اصفهان اظهار می‌کند: این موضوع را رد نمی‌کنم اما باید توجه داشت ما فقط مسئول ساخت مدارس و تحویل آن به آموزش و پرورش هستیم و نحوه بهره برداری در اختیار آموزش و پرورش است.
تنها ۲۰ مدرسه استثنایی در اصفهان سن استاندارد دارند
اما محسن الماسی، رییس اداره آموزش و پرورش استثنایی استان اصفهان تعداد فضاهای آموزش استثنایی در استان اصفهان را ۱۸۴ فضای آموزشی می‌داند که ۱۳۴ مدرسه از این تعداد، با عنوان فضای مستقل مورد استفاده گروه‌های مختلف دانش‌آموزی قرار گرفته است و از این تعداد هم تنها شش مدرسه پس از سال ۹۰ احداث شده است.
وی با اشاره به اینکه از لحاظ زیربنایی ۳۰۶ هزار و ۹۱۴ متر مربع زمین در اختیار آموزش و پرورش استثنایی است و ۵۶ هزار و ۸۷۷ متر مربع از آن زیربنای آموزشی است، ادامه می‌دهد: می‌توان گفت تنها حدود ۲۰ فضای آموزشی در استان وجود دارد که دارای سن استاندارد(عمر مفید) هستند و سایر فضاها مقاوم سازی شده یا درحال حاضر سازمان نوسازی آنها را تایید کرده است.
رییس اداره آموزش و پرورش استثنایی استان اصفهان با بیان اینکه پنج هزار و ۶۲ دانش‌آموز استثنایی در مدارس خاص استان اصفهان تحصیل می‌کنند و سه هزار و ۷۰۰ نفر نیز دانش‌آموزانی هستند که در فضاهای تلفیقی حصور داشته و از امکانات عادی استفاده می‌کنند، می‌افزاید: بیشترین گروه دانش‌آموزان استثنایی اصفهان کم‌توانان ذهنی هستند و علاوه بر آن دانش‌آموزان معلول شامل نابینا و کم‌بینا، ناشنوا و کم‌شنوا، جسمی-حرکتی، چند معلولیتی، اتیسم و اختلالات رفتاری - یادگیری دیگر دانش‌آموزان استثنایی را شامل می‌شوند.
وی اضافه می‌کند: تا جایی که بتوانیم آموزش این دانش‌آموزان را به سمت فضاهای عادی هدایت می‌کنیم تا از چرخه آموزش عقب نمانند؛ بسته‌های آموزشی و مکمل‌های درمانی نیز مانند معلم رابط، پرداخت هزینه‌های درمانی، دارویی و جراحی برای آنان طراحی می‌شود.
الماسی تصریح می‌کند: بسیاری خانواده‌ها به دلیل بار منفی واژه استثنایی از ارجاع فرزندان خود به آموزش و پرورش استثنایی خودداری می‌کنند و بارها شده که همکاران ما در بازدید از مدارس عادی، دانش‌آموزان دارای معلولیت را دیده‌اند که به‌طور مثال از سمعک استفاده می‌کند اما تحت پوشش سازمان آموزش و پرورش استثنایی نیست؛ این دانش‌آموز می‌تواند از خدمات و امکاناتی که برای او فراهم می‌شود هنگام آموزش و درمان استفاده کند.
وی درباره سرویس ایاب و ذهاب دانش‌آموزان استثنایی نیز توضیح می‌دهد: قبل از اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها هزینه رفت و آمد این دانش‌آموزان رایگان بود اما پس از آن یارانه‌ای که به آن تعلق می‌گرفت حذف شده و هزینه‌ها به عهده خانواده‌ها بود تا اینکه اخیرا دولت سهمی از آن را پرداخت می‌کند؛ در استان اصفهان و در سال گذشته دولت ۴۰ درصد از این هزینه را پرداخت کرده و مابقی توسط خانواده‌ها یا خیرین تامین می‌شود.
الماسی با بیان اینکه سالانه چهار میلیارد تومان صرف ایاب و ذهاب چهار هزار و ۲۰۰ نفر دانش‌آموز استثنایی استان می‌شود که دو میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان از این مبلع متعلق به دو هزار و ۲۰۰ دانش‌آموز در شهرستان اصفهان است، تصریح می‌کند: به دلیل معلولیت، برخی دانش‌آموزان فضای دو نفر را در سرویس اشغال می‌کنند و علاوه بر آن پراکندگی مسیر هزینه‌های ماهانه سرویس این مدارس را افزایش می‌دهد.
ایجاد کلاس‌های ضمیمه در نقاط دوردست اصفهان
وی با اشاره به اینکه حتی در مناطق دور دست کلاس‌های ضمیمه ایجاد شده است، می‌گوید: در برخی مناطق نیز به دلیل توجه کمتر به دانش‌آموزان استثنایی کلاس‌هایی که دیگر کاربری آموزشی ندارند در اختیار آموزش استثنایی قرار می‌گیرد.
رییس اداره آموزش و پرورش استثنایی استان اصفهان درخصوص اتاق بازی در مدارس نیز معتقد است: پیشینه ایجاد اتاق بازی در مدارس به دهه ۸۰ بازمی‌گردد و برای درمان‌های هیجانی کودکان مفید خواهد بود اما مشکل اصلی ما فقدان فضای ورزشی استاندارد برای این دانش‌آموزان است و فضاهای ورزشی موجود نیز گاها دارای کفپوش مناسب برای حضور با واکر یا ویلچر نیست.
وی می‌افزاید: در آستانه فصل تابستان موضوع اوقات فراغت دغدغه خانواده‌های دانش‌آموزان استثنایی است که با ایجاد زیرساخت‌های لازم برای ورزش و تفریح این دانش‌آموزان، می‌توانیم زمینه را برای استعدادیابی و معرفی آنان به فدراسیون ورزشی معلولان فراهم کنیم.
الماسی اظهار می‌کند: کمبود نیروی انسانی یکی از بحران‌های آموزش استثنایی است به حدی که مجبور شدیم بازنشستگان را راضی به ماندن کنیم؛ با توجه به آنکه نمی‌توانیم کلاس‌های پرجمعیت داشته باشیم و حداکثر ظرفیت کلاس‌هایمان ۱۱ نفر است، مهر امسال با ۲۵۰ نفر کمبود نیرو مواجه خواهیم شد.
وی با اشاره به اینکه تصمیم‌گیران برای استخدام نیروی انسانی با استاندارهای ما آشنا نبوده و نیروهای انسانی بخش استثنایی را با عادی قیاس می‌کنند، می‌گوید: تا سال ۱۴۰۱ نزدیک به نیمی از ۱۶۰۰ نفر معلم آموزش استثنایی استان از چرخه خارج می‌شوند با این حال در چارچوب طرح جذب نیروهای خرید خدمات، افرادی که مدرک مرتبط دارند پس از گذراندن دوره‌های تخصصی و مصاحبه گزینش شده و کلاس‌ها را پوشش می‌دهند؛ در سال گذشته نیروهای جوانی که از این طریق جذب شدند به دلیل انگیزه بالایی که داشتند توانستند در امر آموزش کمک خوبی باشند.
رییس اداره آموزش و پرورش استثنایی استان اصفهان تصریح می‌کند: علاوه بر آموزش، در حوزه توانبخشی نیز دچار کمبود نیرو هستیم و در ۱۰ سال اخیر هیچ استخدامی انجام نشده است: این وضعیت در شرایطی است که در مدارس دارای دانش‌آموز معلول جسمی - حرکتی، چند معلولیتی و اتیسم اگر توانبخشی دنبال نشود، روند آموزش دچار مشکل خواهد شد و اگر خانواده‌ها بخواهند خارج از مدرسه آن را دنبال کنند هزینه زیادی به آنها تحمیل خواهد شد.
راه‌اندازی مدارس اتیسم در دستور کار است
وی ادامه می‌دهد: در سال گذشته دو فضای آموزشی در استان ایجاد شد و در زمینه آموزش اتیسم نیز دو فضای آموزشی تا مهر امسال آماده می‌شود که در خاورمیانه بی نظیر خواهد بود، همچنین برای سایر معلولیت‌ها نیز فضاهای استاندارد در دست ساخته شدن است با وجود این در زمینه تخصیص فضای آموزشی در حق دانش‌آموزان استثنایی تا حدودی اجحاف شده است
الماسی درباره مشکل بزرگ خانواده‌های کودکان استثنایی معتقد است: شرایط نامناسب اقتصادی باعث شده خیلی از خانواده‌ها به ویژه در مناطق روستایی توان تامین هزینه رفت و آمد فرزند خود به مدرسه را نداشته باشند و از آنجایی که تعداد مدارس استثنایی محدود است دانش‌آموز مجبور به طی کردن مسافت زیادی برای آمد و شد به مدرسه خواهد بود؛ در این زمینه خیرین مساعدت کرده و گاهی سهم خانواده‌ها از هزینه ایاب و ذهاب را پرداخت می‌کنند.
وی می‌گوید: از شورای شهر و شهرداری اصفهان انتظار داریم مانند تهران که ایاب و ذهاب دانش‌آموزان استثنایی رایگان است یا مشهد که ۳۵ درصد هزینه را مدیریت شهری پرداخت می‌کند، به خانواده‌ها در این زمینه کمک کنند.
الماسی همچنین به استاندارد نبودن حیاط و فضاهای مدارس دانش‌آموزان با نیازهای خاص در اصفهان اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: بنا بر استانداردها استفاده از کفپوش برای این نوع مدارس ضروری است و این در حالی است که حیاط این مدارس آسفالت است و تنها تعداد انگشت شماری از مدارس آن هم به همت اداره کل ورزش و جوانان به کفپوش تجهیز شده‌اند.
نظر شما