به گزارش خبرنگار ایمنا، این علم از دیرباز مورد توجه اکثر تمدن‌های جهان بوده است. از میان تمدن‌های کهن ایرانیان، مصریان، سومریان و بابلیان را می‌توان پیشگامان گاه‌شماری به‌حساب آورد. در تمدن‌های قدیمی مانند ایران و مصر، بیشتر کشاورزان برای دانستن موقع شروع کاشت محصولات خود، زمان شروع بارندگی‌ها یا طغیان رودها از تقویم استفاده کرده‌اند.
تفاوت تقویم شمسی و قمری
این تقویم‌ها براساس گردش زمین به دور خورشید بنا شده بود و تقویم شمسی به شمار می‌رفت. بنابراین در سال‌های مختلف، ماه‌ها در طول سال جابجا نمی‌شد. دقت کار منجمان در این زمینه‌ها آن‌قدر زیاد بود که پیش‌بینی تغییرات اندک را در تقویم کرده بودند و جلوی خطاهای احتمالی گرفته‌شده بود. اما سال قمری ارتباطی با گردش زمین به دور خورشید ندارد و تنها تعداد ماه‌های آن با سال شمسی در عدد دوازده برابر است.
رؤیت هلال ماه از زمان اسلام پررنگ‌تر شد
از آنجا که مدت گردش ماه به دور زمین، معیار محاسبه طول یک ماه قمری بوده و این مدت در ماه‌های مختلف ۲۹ یا ۳۰ روز است، در مجموع هرسال قمری ۱۰ یا ۱۱ روز از سال شمسی کمتر است. این موضوع باعث می‌شود که برای مثال بعد از ۱۰ سال تقویم قمری حدود ۱۰۰ روز که تقریباً برابر با یک‌فصل سه‌ماهه می‌شود از تقویم شمسی عقب بیفتد و ماه‌های تقویم قمری که ۱۰ سال قبل در فصل بهار بودند به فصل زمستان منتقل شوند. به دلیل اطلاع از اوقات شرعی برای انجام فرایض دینی نظیر دانستن ماه‌های حرام، ماه حج، ماه صیام و عید فطر، اهمیت رؤیت هلال ماه از زمان اسلام پررنگ‌تر شده است.
ماه قمری چگونه محاسبه می‌شود؟
اگر دو روز متوالی در ساعت خاصی از شبانه‌روز برای مثال هنگام غروب خورشید به ماه نگاه کنیم، متوجه خواهیم شد که موضع ماه نسبت به روز قبل مقداری به سمت شرق تغییر کرده است. بنابراین حرکت ظاهری ماه به دور زمین در یک شبانه‌روز کمتر از یک دور یا حدود ۹۷ صدم دور به نظر می‌رسد. از طرفی می‌دانیم که زمین در شبانه‌روز یک‌بار به دور خود می‌چرخد، حال چنانچه تفاوت عدد یک و ۹۷ صدم را به دست آوریم نتیجه می‌گیریم که در هر شبانه‌روز، ماه حدود سه‌صدم دور حول زمین از غرب به شرق می‌چرخد. در حقیقت حدود ۲۹.۵۳ شبانه‌روز یک‌بار به دور زمین می‌چرخد؛ این مدت یک ماه قمری واقعی است.
چه عواملی در تغییر طول ماه قمری مؤثر است؟
صدها عامل باعث می‌شوند که طول ماه قمری از این مقدار بیشتر یا کمتر شود. ماه عرفی قمری باید برحسب شبانه‌روز کامل، یعنی ۲۹ یا ۳۰ شبانه‌روز باشد. به علت متغیر بودن طول واقعی ماه قمری، طول ماه عرفی قمری گاه یک‌درمیان ۲۹ روز و ۳۰ روز و گاهی دارای چند ماه متوالی ۲۹ روزه (حداکثر سه ماه) و گاهی دارای چند ماه متوالی ۳۰ روزه (حداکثر چهار ماه) می‌شود. طول واقعی ماه قمری از ۲۹ روز و ۸ ساعت تا ۲۹ روز و ۱۹ ساعت متغیر است. طول متوسط ماه قمری در سال ۱۹۰۰ میلادی ۲۹ روز و ۱۲ ساعت و ۴۴ دقیقه و ۲.۹۸ ثانیه بوده است. هرسال قمری دارای ۱۲ ماه قمری است که می‌تواند ۳۵۴ یا ۳۵۵ روز باشد. متوسط سال قمری ۳۵۴ روز و ۸ ساعت و ۴۸ دقیقه و ۳۴.۷ ثانیه است.
انواع ماه قمری
انواع ماه قمری شامل ماه هلالی و ماه اعتدالی و ماه نجومی است. ماه هلالی، مدت زمانی است که ماه یک دوره کامل، تمام وضعیت‌های مختلف را طی می‌کند تا ازنظر ظاهری به وضع اولیه برگردد. برای مثال از وضعیتی که ماه بین زمین و خورشید قرارگرفته تا وضعیت مشابه بعدی و یا از رؤیت هلال اول ماه تا رؤیت هلال اول ماه بعدی، این مدت به‌طور متوسط ۲۹.۵۳۰۵۸۹ شبانه‌روز طول می‌کشد. ماه اعتدالی، مدت‌زمان گردش ماه برای رسیدن به طول جغرافیایی ۳۶۰ درجه است. این مدت به‌طور متوسط ۲۷.۳۲۱۵۸۲ شبانه‌روز طول می‌کشد. ماه نجومی نیز مدت‌زمانی است که ماه یک دوره کامل در فضا به دور زمین می‌گردد. این دوره کامل نسبت به ستارگان اندازه‌گیری می‌شود و معادل ۲۷.۳۲۱۶۶۲ شبانه‌روز است.
نظر شما