به گزارش ایمنا، ایرانیان از دیرباز نوروز را با پهن‌کردن سفره ای آغاز می کردند که با نمادهای "هفت اَمِشاسِپَند" تزیین و پر می‌شد و امروز نمادهایی از هفت گیاه در آن جای دارد که هریک با واژۀ سین آغاز می شود، اما جشن بزرگ نوروز یک پایان خوش لازم دارد تا همه چیزش کامل باشد به همین دلیل ایرانیان بعد از دوازده روز جشن و شادی به یاد دوازده ماه سال، روز سیزدهم نوروز را که روز پُرشگون و فرخنده‌ای می‌دانستند به باغ و صحرا رفته و این روز را جشن می‌گرفتند و سبزۀ هفت سین نیز در آیین سیزده به‌د ر با آدمی همراه جاده ها می‌شد و به این ترتیب نوروز را به پایان رسانده و بهترین خاطره را از روز پایانی نوروز برای خود رقم می‌زدند.
سفرۀ هفت اَمِشاسِپَند
صدرالدین طاهری سرپرست دانشکده پژوهش‌های عالی هنر و کارآفرینی دانشگاه هنر اصفهان می گوید: «پیش از اسلام به شکل امروز نبود و سفره ای با نام "سفره هفت اَمِشاسِپَند" در نوروز پهن می‌شد که از هفت نام خداوند گرفته شده بود. اهورامزدا، سپندارمز یا اسفند، امرداد، خرداد، بهمن یا وهومن، اردیبهشت و شهریور نام هفت اَمِشاسِپند است که در این میان، اهورامزدا جنسیت ندارد و سپندارمز، امرداد و خرداد سه نام مؤنث خدا و بهمن و اردیبهشت و شهریور سه نام مذکر خدا هستند و هریک امروز نام ماه های سال خورشیدی هستند؛ ضمن اینکه واژۀ "اَمِش" در کلمۀ اَمِشاسِپَند به معنی بی مرگ و جاوید و واژۀ "سِپَند" به معنی چیزی که درحال رشد و فزونی است.»
وی ادامه می دهد: «درسفره هفت اَمِشاسِپند هفت نماد این هفت امشاسپند وجود داشت، مثلا برای نام اسفند یا سپندارمز که به معنی عشق روبه فزونی یا عشق جاویدان است و خدا در این نام نگهبان زمین است یک پارچه سپید پهن می کردند که نشانه گستردگی و برکت بخشی و پاکی زمین است و موقع پهن کردن این پارچه نیایش می کردند که در سال نو زمین را آلوده نکنند. و در نام اهورامزدا که خدا در این نام به معنی آفرینشگر دانا و نگهبان انسان است کتاب دینی مثل اوستا و یا یک ظرف از "هوم" یعنی یک نوشیدنی باستانی ایران را در سفره قرار می دادند.»
استادیار دانشگاه هنراصفهان تصریح می کند: «برای امرداد که به معنی بی مرگی و جاودانگی است و خداوند در این نام نگهبان رُستنی ها و گیاهان است، شاخه های سبز بَرسَم یا سرو را در سفره قرار داده و نیایش می کردند که پوشش گیاهی زمین را نابود نکنند. برای خرداد که به معنی رَسایی و درستی است و خدا در این نام نگهبان آب‌ها و رودهای کره زمین است در سفره یک ظرف آب قرار داده و نیایش می کردند که در سال پیش‌رو آب‌های زمین را آلوده نکنند و برای بهمن یا وهومن که به معنی اندیشۀ نیک است و خدا در این نام نگهبان جانوران است یک ظرف شیر در سفره قرار داده و نیایش می کردند که جانوران را آزار ندهند.»
طاهری می افزاید: «برای اردیبهشت که به معنای قانون نیک و راست است و خدا در این نام نگهبان آتش است در سفره یک آتشدان قرار داده و نیایش می کردند که آتشِ راستی و عشق در دلهایشان در سال آینده خاموش نشود و برای شهریور که به معنی شهریاری و پادشاهی نیک است و خدا در این نام نگهبان فلز و فناوری و دانش است و چون ایرانی ها اولین قومی بودند که فلزات را ذوب کردند به همین دلیل یک جام رویین یا فلزی را در سفره قرار می‌دادند و نیایش می کردند که در سال جدید لطف خداوند که فناوری است را نه برای ویرانی بلکه برای ساختن بکار ببرند.»
"سیزده به در" پایان خوش برای نوروز
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان با بیان اینکه عدد ۱۳ نحس نیست و هیچ زمان در فرهنگ ایرانی عدد نحسی وجود نداشته است، می گوید: «عدد ۱۳ در نظر مسیحیان عدد نحسی است چرا که در میز شام آخر حضرت مسیح، او و ۱۲ حواریش یعنی مجموعاً ۱۳ نفر دور میز نشسته بودند و فردای آن روز یکی از این حواریون یعنی یهودا به حضرت مسیح خیانت می کند و از این نظر عدد ۱۳ در نظر مسیحیان عدد نحسی است.»
طاهری تاکید می کند: «موضوع نحسی عدد ۱۳ به تازگی و درواقع چند نسل است که در ایران بر سرزبان ها افتاده و پیش از آن هرگز وجود نداشت و روز سیزدهم فروردین روزی پُر شگون بود که مردم در این روز برای ستایش آنچه خداوند اعطا کرده به طبیعت می رفتند.»
وی با اشاره به وجود ۱۲ ماهِ ۳۰ روزه یعنی یک سالِ ۳۶۰ روز در ایران باستان می گوید: «پنج روز برای رسیدن به ۳۶۵ روز در یک سال باقی می‌ماند و آن پنج روز جزو ماههای سال بشمار نمی‌رفت که به آن پَنجه می گفتند. این پنجه همان پنج روزی بود که جشن نوروز برگزار می‌شد و در هر یک از این پنج روز یکی از اصناف یا گروه های مردم مهمانی می‌دادند.»
سرپرست دانشکده پژوهش‌های عالی هنر و کارآفرینی دانشگاه هنر اصفهان می افزاید «این پنجه بعدها در دوره رضاشاه بر سر ماههای سال تقسیم شد و اکنون ۶ ماهِ ۳۱ روزه و یک ماه ۲۹ روزه وجود دارد که حاصل تقسیم آن پنج روز جشن نوروز بوده است. بعد از جشن نوروز، در پنجم فروردین ایرانیان روز امید را جشن می گرفتند که زادروز زرتشت بوده است و در سیزدهم فروردین نیز که همیشه روز پرشگونی برای ایرانیان بوده به طبیعت می رفتند و آفریده های خدا در طبیعت را ستایش می کردند.»
به گزارش ایمنا، "سیزده به در" از مهم‌ترین وجوه اشتراک فرهنگی سراسر ایران زمین است که با تفاوت اندکی در همه جا و در هر شهر و روستا برگزار می‌شود. یکی از آیین‌های روز سیزدهم فروردین، سبزه گره زدن به معنای گره زدن زندگی با طبیعت و نشانه سبز و شاداب باقی ماندن است و سپس سبزه که همان دانه‌های بارورشده و نماد سرسبزی در طول سال است که در روز سیزدهم فروردین به ایزد آن یعنی آناهیتا بازمی گردد. آناهیتا در اساطیر ایرانی ضمن اینکه ایزدبانوی آب‌هاست، پاک نگه‌داشتن زهدان‌ها و یاری رساندن در امر باروری را نیز بر عهده دارد. آب روان نیز از زندگی و نشاط و پویایی حکایت می‌کند به همین دلیل سبزه در آیین سیزده به‌در آب روان که هم زنده است و هم زندگی بخش هم سفر می شود.
گزارش از: شیرین مستغاثی، سرویس فرهنگ و هنر ایمنا
نظر شما