به گزارش خبرنگار ایمنا، اکنون مدتها است که چشم های عابران به کویر زاینده رود عادت کرده است، اما پل شهرستان و مارنان، خواجو و سی و سه پل، پل جویی و چوم و اوراگان و ورزنه و همه و همه، شاهدان همیشۀ آن لحظات خوشی و ناخوشی زاینده رود هستند و البته شاهدان دائمی... پل هایی که هریک با معماری منحصر و زیبای خود جلوه ای دیگر از هنر ایرانیان را به رخ می کشند و قرنها است که در جریان گذر تاریخ اگرچه نشیب و فرازهایی بسیاری را گذرانده اما همچنان برجای مانده اند...
در این گزارش از دیدگاه وضعیت پل های تاریخی استان اصفهان، خطراتی که آن ها را تهدید می کند، هم‌چنین اقدامات حفاظت و مرمتی انجام شده بر روی آن ها درطول یک‌سال گذشته از نگاه علی محمد فصیحی رئیس کمیته پایش پل ها تاریخی اصفهان و جعفر کسائیان پیشکسوت مهندسی عمران و استحکام بخشی بناهای تاریخی ارائه شده است.
پل هایی که پایش می شوند
علی محمد فصیحی مسئول کمیته پایش پل ها تاریخی اصفهان با اشاره به وظیفه این کمیته می گوید: پل تاریخی فلاورجان، پل اورگان در چادگان و پل ورزنه در سال ۹۷ مرمت و سی و سه پل نیز ایمن سازی شد، بنابراین در سال گذشته از ۱۲ پل تاریخی استان اصفهان چهار پل با نظارت کمیته پایش پل های تاریخی مورد حفاظت و مرمت قرار گرفته اند در واقع اولین و آخرین پل تاریخی استان مرمت شده اند و در سال ۹۸ سعی خواهیم داشت که سایر پل ها و به ویژه پل های شهرستان های استان را مرمت کنیم.
وی می افزاید: کمیته پایش پل های تاریخی استان با بررسی پل ها و آسیب شناسی آن ها، درصورت لزوم اگر به طرح مرمت نیاز بود طرح های مرمتی را انجام می دهد چرا که پل های تاریخی هم از لحاظ سازه ای و هم از لحاظ عملکردی ویژه هستند و در نظام شهری و طراحی شهری جایگاه خاصی دارند و معمولا به صورت پل های عابر پیاده استفاده می شوند و حتی پل هایی داریم که حتی به عنوان سواره رو درحال استفاده هستند بنابراین این کمیته وظیفه را دارد که مرتب شرایط پل های تاریخی را رصد کند و گزارش آن ها را از شهرستان ها و از یگان حفاظت پیگیری کند و وضعیت ایمنی و فنی آن ها را همزمان با هم بررسی کند تا مشکلی برای پل ها ایجاد نشود.
فصیحی درخصوص ایمن سازی پل های تاریخی استان همچون سی و سه پل تصریح می کند: علاوه بر سی وسه پل و پل خواجو پلی مثل پل شهرستان و حتی پل اورگان از ابتدای ساخت دارای جان پناه بوده اند و یا در مرمت هایی که انجام شده مثل پل جویی و پل مارنان جان پناه در آن ها ایجاد شده است، یعنی درحالت عادی و معمول کسی از این پل ها سقوط نمی کند مگر اینکه شرایط خاصی باشد یا از قصد چنین اتفاقی بیفتد که آن شرایط متفاوت است. در پل فلاورجان و پل بابامحمود و حتی پل ورزنه هم بحث ایمنی خود را در طراحی و حتی در مرمت های بعدی آن ها دیده شده است بنابراین از این لحاظ در شرایط عادی و معمول دغدغه و نگرانی نداریم چون در طراحی پل بحث حفاظت آن ها نیز درنظرگرفته شده است.
رصد دائم وضعیت سی و سه پل
وی درباره اینکه آیا موضوع ایمن سازی پل خواجو مانند سی وسه پل انجام خواهد شد، می گوید: در مورد پل خواجو هم تا الان موارد سقوط کمتر گزارش شده ولی اگر مواردی از سقوط انجام شود و شرایط به گونه ای پیش رود که حفاظت و ایمنی جان آدمها مهم باشد قطعا موضوع حفاظت و ایمنی جان آدمها برای ما در اولویت است ولی تا کنون موردی اینچنین نداشیتم و بحثی هم روی ایمن سازی این پل صورت نگرفته است.
مسئول کمیته پایش پل های تاریخی استان با اشاره به نتیجه بخش بودن ایمنی سازی سی و سه پل ادامه می دهد: بازخورد ایمنی سی و سه پل در حدی بود که در مدت۲۰ روزی که رودخانه جریان داشت و ازدحام جمعیت بالا بود خوشبختانه اتفاق خاصی روی سی و سه پل نیفتاد و این ایمنی سازی خیلی کمک کرد به اینکه ایمنی گردشگران و افرادی که برای بازدید آمده بودند حفظ شود.
وی با بیان اینکه شرایط سی و سه پل به دلیل عبور مترو مدام درحال رصد است، ادامه می دهد: این تعامل با سازمان قطار شهری وجود دارد که با توجه به سنسورهای نصب شده، میزان ارتعاشی که به مدرسه چهارباغ، سی و سه پل و سردرخیمه گاه وارد می شود دائم رصد شود. این اطلاعات از طریق گیرنده ها به صورت آنلاین به اداره میراث فرهنگی منتقل می شود و ما پایش کرده و وضعیت آن ها را بررسی می کنیم. درحال حاضر و در شرایط عادی و معمول روی سی و سه پل آسیبی نداریم.
فصیحی با اشاره به اقدامات سال آینده کمیته پایش پل های تاریخی تصریح می کند: در سال آینده پل های استان باید آسیب شناسی و اولویت بندی شود که اگر مرمت های اساسی نیاز باشد انجام بگیرد، البته پل های استان خوشبختانه مرمت اساسی نیاز ندارند و شرایط آنها به گونه ای نیست که سازه های آن ها آسیب دیده باشند و به مرمت های سنگین نیاز داشته باشیم ولی درخصوص بدنه های آن ها و کفپوش ها ممکن است به مرمت نیاز باشد که این موضوع در برنامه های سالیانه در دو وجه دیده می شود یعنی یک وجه گروه امانی اداره کل میراث فرهگی، صنایع دستی و گردشگری استان است که در مورد مرمت پل های شهر اصفهان در صورت لزوم انجام می شود و وجه دیگر گروه پیمانی که مرمت ها از طریق واگذاری به پیمانکاران واجد صلاحیت انجام می شود.
ضرورت وجود آب برای پل ها
جعفر کسائیان پیشکسوت مهندسی عمران و استحکام بخشی بناهای تاریخی نبود آب را یکی از خطراتی می داند که پل های تاریخی استان اصفهان را تهدید می کند، وی می گوید: وجود آب یکی برای پل های تاریخی مهم است و خشک بودن آن به زیان پل ها است. مصالح قدیمی با وجود آب ماندگاری بیشتری دارند هرچند که برخی از این پل ها ازجمله سی وسه پل آنقدر خوب ساخته شده که حتی در دوره قاجار که دوران طولانی بود و مرمتی در این زمان بر روی این پل صورت نگرفت و بعضی سیلاب ها، سنگ های آن را از دیواره های آخر پل جدا کرد اما سی و سه پل همچنان پابرجا است.
وی ادامه می دهد: سی وسه پل در این ۳۳۰ متر طول حتی یک سانتی متر شیب ندارد درحالی که مثلا وقتی آب کم شده بود این آب از نصف پل مارنان عبور می کرد و از نصف آن عبور نمی کرد چون این پل شیب دارد و بعد این سنگ ها را مرمت کردند اما سی وسه پل هم از روی پل کاملا تراز است و هم از زیر پل آب یکنواخت پخش می شود و این نشان می دهد ساخت آن خوب و فونداسیون آن درست و اساسی کار شده است.
کسائیان با اشاره به مصالح استفاده شده در پل های تاریخی اصفهان تصریح می کند: مصالحی که بین سنگ های پل های تاریخی کار شده ساروج است یعنی در آن از آهک و شن و نوعی گیاه به صورت فیبر و به عنوان نگهدارندۀ استفاده شده است. وقتی آب به آهک نرسد آهک پودر می شود بنابراین باید مرطوب باشد.
آسیب پل‌ها در اثر باز و بسته‌شدن زاینده رود
عضو تیم مرمت استحکام بخشی سی و سه پل در سال ۱۳۴۹ می افزاید: مورد دیگر این است که مثلا زیر سی و سه پل به عمق دو متر سنگ لاشه کار شده یعنی در تمام عرض سنگفرش پایین پل پر از سنگ لاشه است که بدون ملات چیده شده تا آب از لابه لای آن عبور کند و یکی از مسائلی که سنگ های لاشه پیدا می کند این است که لابه لای آن ها نباید پُر شود چرا که آب از زیر سطح رودخانه هم حرکت می کند و این سنگ های لاشه را گذاشته اند تا از سمت آب به پل فشار نیاید و آب از لای سنگ ها عبور کند؛ اما وقتی آب رودخانه بعد از مدت طولانی دوباره جریان پیدا می کند حالت گل‌آلود پیدا می کند و درنتیجه لابه لای سنگ ها را پر می کند و نفوذپذیری کم شده و سفت می شود و چون مترو در نزدیکی سی و سه پل است وقتی خاک رس و شن با هم مخلوط شوند و یکدیگر را می گیرند ضربات یعنی لرزه ها بدتر منتقل می شوند.
کسائیان تاکید می کند: آب های گل آلود که در اثر باز و بسته شدن آب به رودخانه ایجاد می شود این عیب را دارد که هم شن های کف رودخانه و هم سنگ های لاشه را پر می کند و همه این موارد به دلیل نحوه آب دادن رودخانه است که مدت زیادی آب ندارد و خشک می شود و وقتی آب می آید گل آلود است و به پل ها آسیب می رساند.
به گزارش ایمنا، وجود زاینده رود در اصفهان موجب ساخته شدن پل های شاخصی شده است که هریک واجد ارزش و مایۀ فخر سپاهان است، پل هایی که زاییدۀ دانش و هنر است و شکوهی برای این نیمۀ جهان، سازه هایی که اگرچه با گذشت قرن ها همچنان می زیند اما نیازمند لختی آسایش‌اند، قدری توجه و آرامش و البته نیازشان به زاینده رود هویدا است. این مهم میسر نشده است اما نباید از رصد شرایط آن ها غافل شد، رصدی که نه تنها باید به سازه معطوف باشد بلکه باید دانست که کوچک ترین خراش بر بدنۀ این پل های باعظمت، نشانۀ زخم است...
گزارش از: شیرین مستغاثی، سرویس فرهنگ و هنر ایمنا
نظر شما