به گزارش خبرنگار ایمنا از شهرستان شهرضا، قدرت‌گیری نواده‌گان شیخ صفی‌الدین اردبیلی، مصادف با دوران فترت و آشوب در گستره سرزمینی ایران بود؛ اما پس از فروپاشی حکومت‌های مغول‌تبار ایران نوخاسته از زیر بار یورش مغولان و آشوب می‌رفت تا با دست با کفایت حاکمانی همچون "شاه‌اسماعیل"، "شاه طهماسب" و "شاه عباس"، دوران تازه‌ای را آغاز و به زمان شکوه پیشین باز گردد.
انتخاب "اصفهان" به پایتختی صفویان سرآغاز عصر جدیدی از سازندگی و آبادانی این شهر و مناطق اطراف آن بود؛ شاه‌عباس اول در این شهر بناهای باشکوهی ساخت و به اصلاحات اقتصادی زیادی دست زد که بنا به تصریح "عباس اقبال آشتیانی"، مورخ نامی معاصر تا حدود ۱۲۰ سال پس از وی همچنان پابرجا بود.
اما تاثیر تحولات عصر صفوی تنها در اصفهان محدود نماند و سایر شهرهای اطراف آن نیز از این خوان بهره‌ها بردند. گُماردگان صفوی در "شهرضا" سازه‌هایی ایجاد کردند که بنای "مسجد نو" یکی از معروف‌ترین آن‌هاست. این مسجد تاریخی پس از "مسجد جامع" عصر ایلخانی و پیش از "مسجد خان" عصر قاجار این شهر ساخته شده است.
مسجد نو با مساحتی در حدود دو هزار مترمربع دارای دو شبستان اصلی واقع در قسمت غربی و با سقف ضربی ساخته شده است. شبستان اصلی این بنای تاریخی بر روی ۹ ستون سنگی استوار است که برای استحکام بیشتر زیرستون‌های آن از ساروج استفاده شده و هر ستون از سه قطعه تشکیل شده است.
در این بنای تاریخی مناره‌ای به ارتفاع ۱۲ متر به چشم می‌خورد که ۳۰ سال قبل بازسازی شده است. محراب مسجد تزیین مقرنس‌کاری دارد و مصالح بکار رفته در این بنا باعث استحکام آن شده است؛ در داخل آن نیز منبری سنگی وجود دارد که احتمالا همزمان با ساخت بنا در آن قرار داده شده است.
در قسمت شرقی مسجد حیاطی قرار دارد با ایوان آجری به سمت شمال که دارای شبستانی کوچک و محرابی تزیین شده است. کف حیاط مسجد و سقف آن با آجرهای چهارگوش قدیمی فرش شده است؛ لیکن شبستان دارای سنگفرش کاشی است.
از دیگر آثار تاریخی موجود در این بنا ۹ ستون سنگی سه قطعه‌ای، هشت ناودان سنگی و سنگ‌آبی است که در سال ۱۱۳۰ هجری قمری در دوران قاجار ایجاد شده است. این مسجد تاریخی که در خیابان حکیم فرزانه واقع شده در ۱۲ آذر ۱۳۷۵ با شمارهٔ ثبت ۱۷۷۶ در سیاهه آثار ملی کشور ثبت شده است.
یحیی رضایی، کارشناس مرمت آثار تاریخی و مدرس دانشگاه می‌گوید: در دوره صفوی عصر جدیدی از هنر و معماری ایرانی آغاز شد که در نوع خود بی‌نظیر بوده است.
وی ادامه می‌دهد: معماری این دوره مکمل معماری دوره تیموری است، هر چند سیمای افسانه‌ای معماری تیموری قوی‌تر از عصر صفوی است، اما نمای معماری صفوی نیز دقیق، پرکار و مرتبط با ساختار اصلی است.
کارشناس مرمت آثار تاریخی تأکید می‌کند: در ابنیه مذهبی ساخته شده در زمان صفوی، کاشی‌های لعابدار، معرق و هفت‌رنگ در تزیین دیواره‌های خارجی و داخلی بنا، طاق‌ها، مناره‌ها، گنبدها و محراب‌ها استفاده شده است که نمونه‌هایی از آن در مسجد نو شهرضا نیز وجود دارد.
رضایی ادامه می‌دهد: معماری مسجد نو شهرضا علاوه بر آنکه نمود معماری عصر صفوی است، ساختار اجتماعی و ویژگی‌های مردمی این منطقه مانند علاقه به عرفان و تصوف و همزیستی اجتماعی را به خوبی نشان می‌دهد.
وی یادآور می‌شود: آجرچینی بکار رفته در این مسجد منحصر به فرد است، زیرا انواع هلالی، رج‌چینی و برجسته را در یک بُعد بکار برده است.
کارشناس مرمت آثار تاریخی می‌گوید: در معماری این مسجد آنگونه که در دیگر ابنیه صفوی مشاهده می‌شود، حجم‌ها و توده‌های عظیم دیده نمی‌شود، اما در مقابل اجرای سطوح نرم و ساده بر سطوح پیچیده ترجیح داده شده است.
محمدرضا یزدان‌مهر، کارشناس معماری نیز می‌گوید: بافت سنتی و قدیمی شهرضا در اطراف بازار تاریخی و مسجد جامع در زمان سلجوقی و ایلخانی ایجاد شده و محل بنای مسجد نو در منطقه فعلی، نشان از توسعه شهر در فاصله این دوران تا عهد صفوی دارد.
وی تصریح می‌کند: در معماری سنتی ایرانی ماندگارترین شکل‌ها بر سنگ حک شده چنانچه مثلا در نقش رستم می‌بینیم، پس از آن، آجرچینی الگوی مناسبی برای تزیینات ساختمانی بوده است، چنانچه بر کنگره مناره مسجد نو نیز مشاهده می‌شود.
کارشناس معماری ادامه می‌دهد: حفظ گرمای بنا در زمستان و خنکی آن در تابستان دغدغه معماران سنتی ایرانی بوده است، اما به دلیل نبود دسترسی به وسایل گرمایشی و سرمایشی ساختار اصلی بنا را بر این منوال می‌ساختند، به همین دلیل مسجد نو شهرضا پایین‌تر از سطح زمین ساخته شده است.
یزدان‌مهر اظهار می‌کند: در ضلع شرقی این مسجد در حدود سال ۱۳۳۰ بخش جدیدی اضافه شده که تا حد زیادی تلاش شده هم‌خوانی آن با ساختار اصلی حفظ شود فقط درهای آهنی بکار رفته در این قسمت هارمونی ورودی بنا را ناموزون کرده است.
گزارش از:عباس صادقی، خبرنگار سرویس شهرستان ایمنا
نظر شما