به گزارش خبرنگار ایمنا، در هفتم تیر ۱۳۶۰، انفجار در حزب جمهوری اسلامی به شهادت شهید آیت الله دکتر بهشتی و تنی چند از یارانش منجر شد. در این ضایعه گرچه انقلاب چهره‌هایی تاثیرگذار را از دست داد، اما برخی از یاران و همراهان شهید بهشتی نیز از این حادثه تروریستی جان سالم به در برده و به درجه جانبازی نایل شدند. سید جلال ساداتیان معاون وقت وزیر بهداری و بهداشت از جمله این چهره‌ها است که در کارنامه خود نمایندگی مجلس شورای اسلامی و سفارت جمهوری اسلامی ایران در انگلیس را نیز بر عهده داشته است. در چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب از اودرباره انقلاب و دستاوردهای آن و راهکارهای تقویت سرمایه اجتماعی درکشور پرسیده‌ایم.
در روزهایی که جشن چهلمین سال پیروزی انقلاب گرفته می شود، وقتی به گذشته نگاه می کنید، کدام بخش از انقلاب نظر شما را جلب می کند؟
بعد از پیروزی انقلاب، جمهوری اسلامی و متعاقب آن نهادهای دیگری شکل گرفتند. در ابتدا از اینکه این نهادها شروع به کار کردند، خوشحالی و خرسندی وجود داشت، تا اینکه جنگ تحمیلی به راه افتاد. هشت سال دفاع همه جانبه مردم ایران با حضوری فداکارانه و باوری که به رهبری امام داشتند، ادامه یافت و با همین حضور در صحنه، نهایتا نگذاشتند وجبی از خاک ایران جدا بشود.
البته تقریبا عمده منابع موجود در جامعه مصروف جنگ شد. یعنی آنچه که باید صرف رفاه مردم و رفع فقر و فلاکت جامعه و کمک به طبقات پائین جامعه می شد، در این هشت سال صرف دفاع شد. با این وجود دفاع مقدس، در مجموع دوران درخشانی را برجای گذاشت. هم از بعد نظامی و هم از بعد حضور مردم در صحنه و دفاع جانانه ای که کردند.
اکنون در کمتر شهر و روستا و منطقه ای هست که نامی از شهید وجود نداشته باشد. بعضی از خانواده ها چند شهید تقدیم انقلاب کردند. این خلوص و حضور مردم در صحنه را نشان داد. در کلام امام این امر مدام مورد تاکید قرار می گرفت که این انقلاب متعلق به مردم است. مردم ولی نعمت ما هستند. امام حتی خطاب به مسئولان می گفتند که این مردم هستند که شما را آزاد کردند. این مردم هستند که به شما منت دارند. اگر مردم نبودند شما در تبعیدگاهها پوسیده بودید و شاه و دستگاه شاه می توانست شما را نابود کند.
بعد از جنگ چطور؟
تقریبا با پایان جنگ، امام(ره) رحلت کردند و قضایا به شکل دیگری رقم خورد. از نظر مخالفان و منتقدان و هم از نظر موافقانی که از ۱۰ سال اول انقلاب به عنوان دوره درخشان در تاریخ یاد می‌کنند، یک نظر مشترکی وجود دارد و آن هم این است که امام با خلوص نیت، با حسن نیت و با صداقت انقلاب را رهبری و به یک سرانجامی نزدیک کرد. ایشان حتی در مساله جنگ وقتی که کار به آتش بس و پذیرش قطعنامه کشید، مسولیت را پذیرفت و جام زهر را سرکشید تا یک درسی هم به همه مسئولان بدهد. ایشان در عمل به مسئولان گفتند که پای مسئولیت های خود بایستند. وقتی اختیار دارند و از اختیار استفاده می کنند، مسئولیت نارسایی ها را هم باید بپذیرند. این درسی بود که امام با اقدامات خودبه ما دادند که مسئولان باید مسئولیت پذیر باشند.
در سه دهه بعد از آن شرایط متفاوت می شود. در بخش هایی پیشرفت هایی حاصل شد. ضمن اینکه در سیاست خارجی نفوذ ایران در منطقه افزایش پیدا کرد، در بعد سازندگی رشد و شکوفایی را شاهد بودیم. آمار و ارقامی که در راههای مواصلاتی، بهداشت، آموزش و دیگر پیشرفت ها وجود دارد، این نکات مثبت را نشان می دهد، اما به موازات آن بلکه خیلی قوی‌تر، بی توجهی به قانون و حرکت در مسیر انحرافی شکل گرفت؛ به گونه ای امروز وضعیت نابسامانی در آسیب های اجتماعی داریم. قشرهای مختلف مردم از فقر رنج می برند. به هم ریختگی اقتصادی حاکم شده و وضعیت بد معیشتی مردم فراگیر شده که تمامی اینها باعث تاسف است.
همه از بالا به پائین اذعان دارند که این شرایط وجود دارد. دیگر کسی این وضعیت نامطلوب را کتمان نمی کند؛ اما معلوم نیست چه کسی باید مسئولیت رسیدن به این نقطه را بپذیرد. دولت های مختلفی آمدند و رفتند، اما بعضی دولت ها بهتر و پاکدستانه کار کردند مثل دولت آقای خاتمی و بعضی دولت ها هم با ناکارآمدی، تمام منابع کشور را به باد فنا دادند؛ در مجموع ساختار حاکمیت نارسایی داشته و دارد.
قبول دارید که بسیاری از امور در عین حال به صورت قانونی انجام شده است؟
متاسفانه از اجرای قانون اساسی مطابق مدلول واقعی قانون اساسی کم کم دور شدیم؛ یعنی آزادی‌ها و حقوق مصرح در قانون اساسی کمتر مورد توجه قرار گرفت، جنبه مردمی و حقوق مردم بیشتر مورد تهاجم واقع شد و جنبه حاکمیتی و حکومتی از سوی برخی از نهادها پر رنگ تر جلوه کرد؛ مثل نظارت استصوابی شورای نگهبان که کشور را از نیروهای کارآمد تخلیه کرد و از نیروهای موثر در انقلاب کاست و زمینه را برای دیگرانی که کمتر به امام و نظام متعهد بودند، گشود. احمدی نژاد هم محصول همین رویه است؛ او با این شرایط به قدرت رسید و ضربه جبران ناپذیری به انقلاب و نظام زد، به طوریکه الان شاهد ناکارامدی در ابعاد مختلف جامعه هستیم. ناکارامدی دیگر امری نیست که فقط یک جناح خاص از آن انتقادکند، بلکه همه جناح ها و گروهها از وضع موجود انتقاد دارند.
بالاخره با این توضیحاتی که شما فرمودید، مسئولیت وضع موجود با کدام فرد یا جریانی است؟
همانطور که قبلا هم عرض کردم، معلوم نیست که چه کسی باید مسئولیت رسیدن به این نقطه را پذیرا باشد. من احمدی نژاد و شورای نگهبان را مورد اشاره قرار دادم، اما عملکرد قوه قضاییه ما چگونه است؟ آیا می توانیم از همه آنچه که در قوه قضاییه در این چند مدت دهه اتفاق افتاده دفاع کنیم؟ آیا از آنچه در نهادها اتفاق افتاده می توان دفاع کرد؟ آیا از همه بخش‌های قوا و نهادهای رسمی اعم از قوه مقننه، قوه قضاییه و قوه مجریه می توان دفاع کرد؟ البته باید این را هم گفت که در این چهل سال بسیاری از یاران واقعی انقلاب برای پیشبرد نظام و انقلاب و ارزش‌های آن از جان و آبروی خود مایه گذاشتند و فداکارانه در عرصه حاضر شدند و برخی از آنها نیز به فیض شهادت رسیدند.
ناامیدی زیادی در جامعه وجود دارد و همه مسئولان به اتفاق معتقدند باید برای امیدوار کردن مردم حرکتی کرد، بنظر شما که از یاران انقلاب بوده و هستید راهکار چیست؟
کلامی از معصوم داریم؛ می فرماید الملک یبقی معی الکفر ولا یبقی معی الظلم. ظلم پایدار نیست. واقعیت این است که نظام بر پایه عدل حرکت نمی کند. یعنی الان هر کسی که هر امکانی را برای ظلم دارد، انجام می دهد. حتی برخی در لفافه دین و به نام عدل اقداماتی می کنند که تبلور ظلم است. اینکه این همه فساد و ظلم و ناروایی در جامعه رواج پیدا کرده نشانه همین ظلم است؛ وگرنه اگر در جهت عدل حرکت می کردیم، روزبه روز اوضاع بهتر می شد.
به همین دلیل سرمایه اجتماعی را به حداقل رساندیم. اگر نگوئیم سرمایه اجتماعی به صفر رسیده باید گفت به حداقل ممکن خودش رسیده است. حکومت عادل آن است که سرمایه اجتماعی را به حداکثر ممکن ارتقا بدهد. اگر سرمایه اجتماعی ارتقا پیدا کند، حاکمیت خوب و راحت هم امکان پذیر است امروز چرا اینهمه ناامیدی در جامعه وجود دارد؟ امید جامعه را شاداب می کند، امید است که آینده را برای مردم مطلوب می کند و تلاش را برای آینده را افزایش می دهد. اگر ناامیدی بر جامعه حاکم شود؛ جوان‌ها کشور را ترک می کنند.
این وضعیت متاسفانه ناراحت کننده است. اینکه در منطقه نفوذ پیداکردیم و قدرت اول منطقه شدیم، خیلی هم خوب است، ما اصلا مخالف این نیستیم، اما انتظار است که به موازات آن رضایت و پشتیبانی مردم داخل کشور را هم داشته باشیم. این حضور و رضایت مردم، ابعاد مختلف دفاعی و امنیتی کشور را ارتقا می دهد. اگر مردم نباشند با هزینه بسیار زیادی باید دنبال این باشیم که بتوانیم حاکمیت خود را اعمال کنیم. در حالیکه وقتی مردم به حاکمیت اعتماد داشته باشند یعنی سرمایه اجتماعی حاکم است. الان هم بی اعتمادی بین مردم بسیار گسترش پیدا کرده است.
فرض کنیم الان به شما اختیاری برای اصلاح امور بدهند، مهمترین کارتان چه خواهد بود؟
در نخستین اقدام نظارت استصوابی را بر می‌دارم؛ یعنی با اینکار مردم و کسانیکه می توانند در آینده کشور تاثیرگذار باشند را بر می‌گردانم. اینقدر خطی و جناحی و خط کشی شده حرکت کردیم چقدر مناسب بود؟ بگذاریم نیروهای کارآمد و شایسته بیایند. چرا در این سالها نیروهای شایسته را حذف کردیم و نیروهای ناکارآمد را وارد صحنه کردیم؟ چه فایده ای از این کار برده ایم؟ این بالاترین نقطه ای است که کشور را وارد بلیه می کند. کسانیکه در قدرت حضور دارند، قاعدتا خودشان را شایسته می دانند، اما آیا واقعا شایسته هستند؟ خدا نگذرد از کسانیکه در سالهای ابتدای انقلاب جو ترور را راه انداختند و ناجوانمردانه بسیاری از چهره ها را از نظام و انقلاب گرفتند. شهید بهشتی، شهدای محراب و رجایی و باهنر را گرفتند. چهره‌های مبرزی که طرح، برنامه و ذهینت درست برای معماری و اداره کشور داشتند را از نظام و جامعه گرفتند.
یک عده توسط دشمنان از میان رفتند، اما بعد از آن خودمان اینکار را کردیم و افرادی که باید در انقلاب می بودند را از انقلاب و نظام گرفتیم. کارمان به اینجا کشید که حتی مرحوم آیت الله هاشمی را رد صلاحیت کردیم. تیر خلاص را همین آخر زدیم که تحت عنوان اینکه یک عده باید بازنشست بشوند، همه نیروهای باتجربه را خانه نشین کردیم؛ من مخالف جوان گرایی نیستم، جوان باید در کنار نیروی با تجربه ارزش های انقلاب را جلو ببرد.
نظر شما