به گزارش خبرنگار ایمنا، این طرح که امروز سه شنبه-۲ بهمن- در صحن علنی مجلس مطرح می شود، در کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس مطرح و مورد بررسی قرار گرفته است. اصغر سلیمی سخنگوی این کمیسیون و نماینده سمیرم در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگوی تفصیلی با ایمنا به تاریخچه و جزئیات این طرح پرداخته است که در ادامه می خوانیم.
استانی شدن انتخابات از چه زمانی در ساختار سیاسی کشور مطرح شد و چرا در این سالها اجرایی نشده است؟
بحث استانی شدن انتخابات، بایستی به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد، این طرح در ادوار گذشته مجلس هم مطرح شده، اما یا به تصویب نمایندگان نرسیده یا اینکه با مخالفت شورای نگهبان مواجه شده است. برای نخستین بار در سال ۱۳۷۸ در مجلس پنجم این موضوع مطرح شد، اما کلیات آن در صحن علنی رد و از دستور کار مجلس خارج شد. البته بعدها دوباره به مجلس آمد و این بار تائید شد، اما از سوی شورای نگهبان رد شد.
دلیل رد شدن آن از سوی شورای نگهبان چه بود؟
شورای نگهبان با استناد به بند ۱۵ اصل سوم قانون اساسی این طرح را موجب اختلافات قومی، محلی و قبیله‌ای دانست که موجب خدشه دار شدن تحکیم برادری و همبستگی ملی می شود. شورای نگهبان همچنین با استناد به اصل ۷۵ قانون اساسی این طرح را موجب افزایش هزینه های عمومی دولت دانست؛ چراکه باعث افزایش هزینه‌های برگزاری انتخابات و نیز بالا رفتن هزینه تبلیغات می شود.
دیگر ایرادات مستند به بند نهم اصل سوم و اصول ششم و شصت و دوم قانون اساسی بود؛ این اصول تاکید دارند که اداره امور در کشور بایستی از طریق انتخابات انجام شود و در این انتخابات نمایندگان ملت باید به صورت مستقیم انتخاب شوند و دولت نیز مکلف به رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه است. این در حالی است که در انتخابات استانی این اصول رعایت نمی شود. برای مثال فردی که در شهرستان ۶۰ درصد آرای مردم را آورده است، صرفا به دلیل اینکه در لیست نبوده و در استان نتوانسته به آرای لازم برسد از حضور در مجلس جا می ماند. از این رو تبعیض ناروا ایجاد شده و فرایند انتخاب مستقیم نمایندگان مخدوش می شود.
آیا با رد شدن این طرح از سوی شورای نگهبان در زمان مجلس پنجم پیگیری آن متوقف شد؟
خیر، در مجلس ششم با توجه به ایراداتی که شورای نگهبان به طرح استانی شدن انتخابات وارد کردند، نمایندگان طرحی را به تصویب رساندند که بر اساس آن انتخابات به صورت آزمایشی در چند استان اصفهان، آذربایجان شرقی، گیلان، زنجان و لرستان، استانی برگزار شود. شورای نگهبان باز هم این طرح را با همان ادله قبلی رد کرد. در مجلس هفتم هم باز طرح استانی شدن انتخابات مطرح و تصویب شد و شورای نگهبان باز آن را خلاف شرع و قانون اساسی دانست.
پیش از پایان مجلس هفتم برگزاری آزمایشی انتخابات استانی با قید دو فوریت در دستور مجلس قرار گرفت که آن دو فوریت رای نیاورد و طرح به نتیجه نرسید. در مجلس هشتم هم همزمان طرح های سه گانه به مجلس آمد. این طرح های سه گانه شامل جایگاه شوراهای استان، فعالیت احزاب و استانی شدن انتخابات بودند که به طور همزمان در مجلس مطرح شدند. در این طرح ها به جایگاه احزاب در نظام انتخابات توجه ویژه ای شد. حداقل هر شخص باید ۲۰ درصد آرا را در حوزه انتخابیه خود می آورد و انتخابات هم در یک مرحله به پایان می رسید. این جامع ترین طرحی بود که در مجلس هشتم مطرح شد، اما دیگر کار به شورای نگهبان نرسید؛ چراکه نتوانست در کمیسیون‌ها و صحن مجلس رای نمایندگان را کسب کند.
در مجلس نهم هم طرحی مطرح شد که بر اساس آن استان‌های حوزه اصلی و شهرستان‌ها حوزه فرعی تلقی می شدند و هر کاندیدایی که در حوزه فرعی حداقل ۲۰ درصد آرا را کسب می کرد و در استان اکثریت را می برد، می توانست به مجلس راه یابد. در این طرح هم انتخابات یک مرحله‌ای بود. این طرح در صحن به تصویب رسید و توسط شورای نگهبان رد شد. ایرادات شورای نگهبان هم همان ایرادهایی بود که قبلا به طرح مشابه گرفته بود.
در مجلس دهم ، همان طرح مجددا مطرح شده؛ با این تفاوت که کسب ۲۰ درصد آرا در شهرستان به ۱۰ درصد آرا تقلیل پیدا کرده است؛ به عبارت دیگر طرح مجلس دهم با طرح مجلس نهم و هشتم فرق چندانی ندارد.
اینطور که شما بیان کردید در ادوار مختلف مجلس هیچ تلاشی برای جلب نظر شورای نگهبان از سوی نمایندگان صورت نگرفته است؟
بله همین طور است. در طرح مجلس دهم هم هیچ تلاشی برای جلب نظر شورای نگهبان صورت نگرفته است؛ طرح عینا همان است. تنها حدنصاب رای در حوزه انتخابیه از ۲۰ درصد به ۱۰ درصد تقلیل پیدا کرده است. که این ۱۰ درصد به نظر من اوضاع را بدتر کرده است؛ چراکه افرادی که می‌خواهند با پشتوانه حزبی به مجلس راه پیدا کنند باید حداقل ۳۰ یا ۴۰ درصد رای را در حوزه‌های فرعی یا همان شهرستان‌ها کسب کنند تا با پشتوانه مردمی به مجلس راه پیدا کنند.
در طرح اولیه گفته شده که طرح استانی شدن انتخابات دغدغه بسیاری از مسئولان نظام است که این هم دلیلی برای برگزاری انتخابات به صورت استانی نمی شود. به هر حال ما باید دغدغه مردم را داشته باشیم. باید انتخاب کنیم که طرف مردم باشیم یا اینکه دغدغه مسئولان را مدنظر قرار دهیم؟ البته من باز هم مطمئن نیستم که مسولان نظام چنین دغدغه ای داشته باشند. با توجه به اینکه این طرح بارها از سوی شورای نگهبان رای شده، به نظر من طرح مجدد آن صرفا وقت مجلس را گرفتن است.
شما در کمیسیون طرح استانی شدن انتخابات را با دیگر کشورها مقایسه کردید؟ می دانید که کدام مدل به استانداردهای انتخاباتی معتبر نزدیک تر است. مدلی که در حال حاضر در کشور داریم یا مدلی که در استانی شدن انتخابات مطرح شده است؟
بر اساس بررسی های ما، در پاریس، پایتخت فرانسه کل شهر به ۲۰ حوزه انتخابیه تقسیم شده است. یعنی هر بخش و منطقه ای، نماینده خاص خود را دارد و مردم با نمایندگان خود ارتباط نزدیکتر و تناتنگی دارند. در خیلی از کشورهای دیگر هم همینطور است و حوزه ها کوچکتر می شود؛ با این وضعیت ما در ایران با طرح استانی شدن انتخابات حوزه ها را بزرگتر و ارتباط نمایندگان را با مردم کمتر می کنیم.
در برخی کشورهای دیگر مانند آلمان سیستم حزبی و تناسبی عمل می‌کند. یعنی اینکه اگر در حوزه انتخابیه تهران ۶۰ درصد آرا را اصلاح طلبان به دست بیاورند و ۳۰ درصد آرا را اصولگرایان و ۱۰ درصد آرا را نیز احزاب کوچکتر، در مجلس نیز به تناسب همین آرا باید از هر حزب نمایندگانی حضور داشته باشند، اما در نظام سیاسی اکثریتی که نظام ایران نیز بر آن استوار است، نمایندگان هر جناحی که اکثریت آرا را به دست می آورد وارد مجلس می شود.
ارائه دهندگان این طرح عمدتا از کدام جناح مجلس هستند؟
عمدتا از هر دو جناح مجلس در جمع ارائه دهندگان و حامیان این طرح دیده می شود. نظر این افراد این است که با توجه به اینکه در هر دوره تعداد نمایندگان سابقه دار کاهش پیدا می‌کند و در این دوره نیز با توجه به مشکلات معیشتی ممکن است ریزش نمایندگان با سابقه بیشتر باشد، به همین دلیل اگر انتخابات استانی بشود، با توجه به شناختی که مردم از افراد حاضر دارند و نمایندگان فعلی از شانس حضور در لیست ها برخوردارند، بتوانند باز دوباره در مجلس باشند. این یکی از انگیزه های قوی طراحان و موافقان طرح استانی شدن انتخابات است.
به نظر شما علاوه بر مواردی که در پاسخ به سوالات پیشین فرمودید، چه ایرادهای دیگری به طرح استانی شدن انتخابات وارد است؟
کلا در صورت برگزاری انتخابات به صورت استانی، شاکله انتخاباتی که نظام مند است و مردم ارتباط قوی‌تری با نمایندگان خود دارند و نماینده هر ماه با مردم حوزه انتخابیه خود ارتباطی منظم دارد، با استانی شدن انتخابات از بین می رود. در صورت برگزاری انتخابات به صورت استانی هر نماینده مسئولیتش را گردن دیگری می اندازد؛ یعنی کسی دیگر جوابگو نخواهد بود و اینکه می‌گویند مراجعه مردم به نمایندگان کمتر می شود، درست نیست. در شرایط فعلی به فرض مردم سمیرم به یک نفر مراجعه می کنند، در صورت برگزاری انتخابات به صورت استانی به حدود ۲۰ نفر می توانند مراجعه کنند و این یعنی افزایش مراجعه مردم به نمایندگان.
از طرف دیگر در صورت برگزاری انتخابات به صورت استانی، چون لیست‌ها رای می آورند و احتمال این وجود دارد که نمایندگان جریان مخالف دولت به مجلس راه پیدا کنند، تقابل بالا می رود و امور اجرایی کشور مختل می شود. یکی از موضوعاتی که انتقادهایی را در مورد برگزاری انتخابات به صورت استانی موجب شده است، موضوع انتخابات میان دوره‌ای است؛ تا کنون انتخابات میان دوره‌ای در یک شهر برگزار می شد، اما بر اساس طرح استانی شدن انتخابات، اگر انتخابات میان دوره‌ای برگزار شود، کل یک استان درگیر انتخابات است که این موضوع هزینه بر است و بار مالی زیادی بر دوش دولت می گذارد و اگر هم انتخابات میان دوره ای را حذف کنیم چه بسا افرادی با کمترین رای از استان به مجلس راه پیدا کنند که این هم شایسته یک مجلس قدرتمند نیست.
به طور کلی در صورت برگزاری انتخابات به صورت استانی، رابطه مردم با نمایندگان کم شده و تنها پل ارتباطی مردم با نظام قطع می شود، هزینه انتخابات افزایش پیدا می کند. راه ورود پول‌های ناصواب به انتخابات مجلس بیشتر می شود، صدای شهرستان های کوچک و نقاط دورافتاده محروم به مرکز نمی رسد. مجلس یکدست و حضور افراد مستقل در مجلس کمتر می شود. هزینه تبلیغات افراد مستقل بسیار بالا می رود. نقش پول پر رنگ و امکان به قدرت رسیدن صاحبان قدرت و ثروت بیشتر می شود.
گفت‌وگو از: علیرضا شاکر-خبرنگار پارلمانی ایمنا
نظر شما