به گزارش خبرنگار ایمنا، بزرگ‌ترین چالش ملت‌ها در قرن بیست و یکم، مسائل محیط زیستی است؛ مطالعات نشان می‌دهد بحران‌های محیط زیستی در ایران نیز به عنوان یکی از شدیدترین بحران‌های محیط زیستی در جهان شناخته شده است که این مسئله حاکی از آن است که آموزش محیط زیست در کشور ما با تردید و کاستی‌های قابل توجهی روبه رو است.
حضور انبوه و پر ازدحام این بشر در دامان طبیعت و بلاهایی که بر سر طبیعت می‌آورد، داشتن سوادمحیط زیستی را یادآور می‌شود سوادی که در دنیای امروز یکی از اصلی‌ترین مشخصه‌های شهروند مدرن است و مسلط نبودن به این سواد معادل بی‌سوادی است.
خردسالی، آغاز یادگیری است و دوره‌ای حساس برای هر انسان تلقی می‌شود، تحقیقات اخیر بر روی رشد عقلانی و مغز نشان می‌دهد که در طول زندگی، دوران کودکی نقش بسیار مهمی در آغاز یادگیری هر انسان دارد.
ارزش‌های اولیه، مهارت‌ها، نگرش‌ها، عادات و رفتارهای افراد در سالهای اولیه عمر انسان شکل می‌گیرند؛ از این رو " آموزش در دوران کودکی" اساسی برای رشد عقلانی، روان شناختی، احساسی ، اجتماعی و جسمانی انسان محسوب می‌شود و نقش به سزایی در گسترش ارزشها، نگرش‌ها و رفتارهای هر فرد در جلوگیری از بروز مشکلات محیط زیستی دارد؛ در واقع نگرش‌های محیط زیستی که در دوران خردسالی شکل می‌گیرند، مادام العمر و تغییر ناپذیر هستند.
"آموزش محیط زیست" بنیادی‌ترین شیوه در حفاظت از محیط زیست و هدف از آن ایجاد آگاهی و بالا بردن درک افراد برای حل مشکلات زیست محیطی به شمار می‌رود.
پس از سالها به تازگی از بسته آموزشی زیست محیطی ویژه مربیان پیش دبستانی و مهدکودک‌ها در کشور رونمایی شد با این حال چند سالی است که ارائه اموزش‌های محیط زیستی در دبستان‌های برخی از استانهای کشور از جمله اصفهان دنبال می‌شود.
در همین ارتباط و برای بررسی نحوه آموزش محیط زیستی مربیان و کودکان اصفهانی گفت‌وگویی با فیروزه سعادتی، رییس اداره آموزشی و مشارکت‌های مردمی ادره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید...
از چه سالی آموزشهای محیط زیستی در مدارس اصفهان ارائه می‌شود؟
آموزشهای محیط زیستی در دبستان ها از سال ۱۳۸۴ به عنوان طرح پایلوت در هشت دبستان شروع شد و دانش آموزان در این مدارس به عنوان "همیار محیط زیست" تحت آموزشهای محیط زیستی قرار می‌گرفتند. مربیان بهداشت مدارس ابتدایی با ما همکاری داشتند تا اینکه بین اداره کل محیط زیست و آموزش و پرورش استان اصفهان تفاهم نامه‌ای به امضا رسید و به دنبال آن، طرح پایلوت آموزش زیست محیطی توسعه پیدا کرد، دانش آموزان و مربیان بهداشت علاقه مند شدند و شمار مدارس تحت پوشش آموزشهای محیط زیستی هرسال بیشتر شد.
در حقیقت استان اصفهان پیشنهاد طرح " همیار محیط زیست " را نخستین بار مطرح و در نهایت این طرح در سطح ملی توسعه پیدا کرد و برای آن با عنوان طرح ملی "محیط یار" آیین نامه اجرایی نوشته شد و به صورت یک تفاهم نامه بین سازمان محیط زیست کشور و وزارت آموزش و پرورش به امضا رسید و این تفاهم نامه ملی را به تمام استانهای کشور ابلاغ کردند.
در حال حاضر چند مدرسه تحت پوشش آموزشهای زیست محیطی در استان فعالیت می‌کنند؟
در نواحی شش گانه آموزش و پرورش شهر اصفهان و همه شهرستانهای استان اعم از دولتی و غیر انتفاعی؛ حدود ۸۸۸ مدرسه آموزشهای محیط زیستی را در حال حاضر ارائه می‌دهند. خوشبختانه اداره کل آموزش پرورش استان اصفهان با اداره محیط زیست در این زمینه همکاری بسیار خوبی داشته است.
طرح " محیط یار" در بسیاری از استان‌ها به دلیل کمبود بودجه و حمایت نشدن، متوقف شده و این در حالی است که در استان اصفهان با وجود تحویل و تحولات مدیریتی، خوشبختانه همکاری خوب آموزش و پرورش با محیط زیست دستخوش این تغییرات نشده است.
نحوه همکاری آموزش و پرورش با محیط زیست چگونه است؟
همکاری مدیران مدارس با ما اجباری نیست چون اعتقاد داریم که اگر مدیران خودشان بخواهند همکاری کنند خیلی نتیجه بهتری خواهیم گرفت،خود مدارس داوطلب هستند. پس از تغییر نظام آموزشی به " ابتدایی یک و دو" و "متوسطه یک " تصمیم گرفتیم طرح " محیط یار" را با توافق آموزش و پرورش از ابتدایی به " ابتدایی یک و دو و متوسطه یک " در سراسر استان ارائه دهیم.
آیا آموزشهای محیط زیست در ساعات درسی ارائه می‌شوند؟
خیر، ساعت رسمی برای آموزش محیط زیست در مدارس وجود ندارد و بهره برداری ما در ساعات غیررسمی است و آموزش ها در سطح مدارس متوسطه یک از سوی دبیران علوم تجربی و جغرافی که با محیط زیست مرتبط هستند ارائه می‌شود. بنابراین بیشترین بهره برداری ما در مدارس، آموزش غیر رسمی و سوق دادن دانش آموزان به سمت فعالیت های فرهنگی مرتبط با محیط زیست است.
فعالیتها و مسابقات فرهنگی و هنری سالهاست که به صورت انشا نویسی ، مقاله و نقاشی در مدارس آموزش و پرورش نواحی ، مناطق و در سطح ملی برگزار می‌شود و یکی از موضوعات این مسابقات و فعالیتها را "محیط زیست" قرار می‌دهند که استقبال خیلی خوبی هم می‌شود.برگزاری نمایشگاه ها به خصوص در مقطع ابتدایی بسیار تاثیرگذار است. همچنین در هنرستان‌ها چون بچه‌ها خیلی مستعد هستند در سال های گذشته بهره برداری‌های آموزشی خیلی خوبی داشتیم.
آیا آگاهی و سواد محیط زیستی مربیان برای آموزش کافی است ؟
یک سمینارمحیط زیستی هر سال برای مربیان برگزار می‌کنیم که آموزش ضمن خدمت برای محیط زیست دارند، ۳۲ ساعت آموزش ضمن خدمت با سر فصل‌های " بهداشت و محیط زیست، مدیریت سبز و شناخت مبانی محیط زیست " به معلمان و دبیران علوم و جغرافیا با همکاری آموزش و پرورش و مرکز آموزش سازمان برنامه ریزی و مدیریت استان ارائه می‌شود.
طی سال ها تجربه‌ای که در بخش آموزش محیط زیست داشته‌ام، معتقدم که واقعاً آگاهی‌های محیط زیستی مربیان و معلمان ما کافی نیست.
چه مشکلاتی در زمینه ارائه آموزشهای محیط زیستی در مدارس وجود دارد؟
پس از سالها وقتی شورای تألیف کتب درسی شمار صفحاتی که به دروس و مباحث زیست محیطی اختصاص داشت را نسبت به مباحث دیگر علوم و کتاب‌های جغرافیا در مقطع متوسطه بررسی کرد، مباحث زیست محیطی کمتر از ده درصد بود که با تلاش سازمان محیط زیست و وزارت آموزش و پرورش این ضعف بزرگ برطرف و کتاب "انسان و محیط زیست" تألیف شد.
تألیف کتاب "انسان و محیط زیست" اقدام بسیار خوب و قابل تقدیری بود اما از نظر من و بسیاری از متخصصان، تدریس این کتاب در پایه یازدهم درست نیست چرا که دانش آموزان در این پایه حجم درسی بالایی دارند و به کتاب " انسان و محیط زیست" توجه نمی‌شود.
یکی دیگر از مشکلات اینکه آموزش و پرورش مدرس متخصص محیط زیست استخدام نکرده است. برخی ازمدرسان مازاد دروس دیگر را برای تدریس مباحث زیست محیطی انتخاب می‌کنند و این هم ضعف بزرگی است.
متاسفانه حتی در ساعات محیط زیست دورس دیگری هم تدریس می‌شود، در واقع باز هم چالش اصلی وجود دارد و باید ضعف آموزش محیط زیست کشور بنیادین حل شود.
راهکار برای حل این مشکلات چیست ؟
ضعف آموزش محیط زیستی باید از پیش دبستانی و دبستان حل شود، با این حال اگرچه خیلی دیر اما تألیف کردن کتب پیش دبستانی که به تازگی رونمایی شد قابل تقدیراست ولی ای کاش این اقدامات اصولی انجام شود ومربیان متخصص را در پیش دبستانی‌ها به کار بگیرند و برای این مهم از سوی آموزش و پرورش بودجه‌ای متناسب مانند سایر دورس در نظر گرفته شود.
آموزشهای محیط زیستی در پیش دبستانی‌ها و دبستان‌های کشورهای توسعه یافته جایگاه ویژه‌ای دارد و امیدوارم در کشور ما هم این مهم نهادینه شود تا شاهد برخی مدیرانی در سطح تحصیلات بالا نباشیم که متاسفانه اصلاً اعتقادی به محیط زیست ندارند.
آیا دانشگاهها برای آموزشهای محیط زیستی همکاری می‌کنند؟
استان اصفهان از نظر دانشگاهی پتانسیل و توانایی بسیار خوبی دارد؛ پژوهشکده محیط زیست در دانشگاه اصفهان، مرکز تحقیقات محیط زیستی دانشگاه صنعتی اصفهان، دانشگاه آزاد خوراسگان، دانشگاه نجف آباد ، در واقع جمعیت قابل توجهی از محققان زیست محیطی و دانشگاهیان را داریم، ولی متاسفانه از کمک آنها هم بهره مند نیستیم.
بستر علمی وجود دارد اما در شهر موازی کاری اتفاق می افتد یعنی دانشگاهها و سازمان‌های دولتی هر کدام جداگانه اقدام می‌کنند.
ارگان‌های دولتی قدرت اجرایی دارند اما بودجه و توان مالی کمی دارند، دانشگاهها و مراکز علمی توان علمی بالایی دارند و بودجه در دست شهرداری‌هاست، این‌ها تجمیع نمی‌شوند و همکاری و هم افزایی به وجود نمی‌آید و باید با فرهنگ سازی این تجمیع توانمندی‌ها محقق شود تا از توانایی‌ها برای ارائه خدمات بهتر آموزشی و زیست محیطی و شهری برای مردم استفاده کرد.
در حال حاضر همکاری‌های محیط زیست با دانشگاهها در زمینه پژوهشی است و شاید بیشتر به دلیل ضعف ساختار و تشکیلات و کمبود نیروی سازمان محیط زیست چه در مناطق تحت حفاظت و چه در ساختار اداری است که با برطرف شدن آن زمینه همکاری بهتر با دانشگاهها فراهم می‌شود. اما همکاری پژوهشی خوبی دارند.
چه پیشنهادی برای بهبود شرایط و فرهنگ زیست محیطی اصفهان دارید؟
من با توجه به تجربه‌ام در زمینه فرهنگ سازی محیط زیست در اصفهان امیدوارم که سازمان‌های تاثیرگذار به ویژه صدا و سیما و رسانه‌ها همکاری بیشتری در زمینه فرهنگ سازی با محیط زیست استان داشته باشند، در سالهای اخیر آموزش و پرورش همکاری خوبی با محیط زیست داشت، اگر شهرداری ، صدا و سیما و رسانه‌ها هم در کنار آموزش و پرورش در خصوص محیط زیست گام بردارند، با هم افزایی و همکاری و تجمیع توانمندی‌ها در شهرمان اصفهان شاهد نتایج بهتر و موثرتری از نظر زیست محیطی خواهیم بود.
نظر شما