به گزارش خبرنگار ایمنا، با آغاز سال نوی میلادی هر چند امید می رود جهان شاهد تحولات مثبتی در راستای صلح، همکاری و پرهیز از خشونت و جنگ در مناسبات بین کشورها باشد، اما رویکرد واقع گرایانه حاکی است تحولات سال ۲۰۱۹ نیز تا حد زیادی ادامه و تداوم سیاستها و مناسبات کشورها در سال گذشته خواهد بود. از این رو گفت‌وگویی داشتیم با شهروز ابراهیمی، استاد روابط بین الملل دانشگاه اصفهان و تحلیلگر مسائل بین المللی و نظر وی را در رابطه با مهمترین تحولات جهان در سال ۲۰۱۸ و آثار و تبعات این سیاستها جویا شدیم.
به نظر شما مهمترین تحولات بین المللی در سال ۲۰۱۸ چه بودند؟
با روی کار آمدن ترامپ در آمریکا، بزرگترین بحران جهانی اختلاف آمریکا با کره شمالی بر سر برنامه هسته ای این کشور بود که با لفاظی‌های دو طرف به سمت برخورد نظامی پیش می رفت؛ تا این که در سال ۲۰۱۸ وساطت چین، تغییر موضع رهبر کره شمالی و پذیرش مذاکره با آمریکا جهت کاستن تنشها و مشکلات اقتصادی به دیدار دو رهبردر ۱۲ ژوئن ۲۰۱۸ در سنگاپور منجر شد. این ملاقات باعث فروکش کردن تنش تصاعد یافته بین دو کشور شد و موجی از خوش بینی برای پایان دادن به بحران هسته ای کره شمالی پدید آمد.
از نتایج مهم این بحران و سپس فروکش کردن آن، آغاز دور جدیدی از روابط بین کره شمالی و کره جنوبی بوده است که بعد از نزدیک به ۷۰ سال جدایی دو کره اتفاقی بی نظیر است. همچنین در شرایط افول تنش آمریکا و کره شمالی، رهبر کره شمالی اعلام کرد که یکی از تأسیسات هسته ای خود را برچیده است؛ به نظر می‌رسد که فشارهای شدید اقتصادی در کره شمالی و گرسنگی مردم که بخش بزرگی از آن حاصل ماجراجویی های هسته‌ای رهبران کره شمالی بوده است، کیم جونگ اون را واداشته که تن به مذاکره با آمریکا برای کاستن از این مشکلات بدهد.
اعتراضات مردمی در فرانسه موسوم به «جنبش جلیقه‌زردها» یکی دیگر از تحولات مهم جهان در سال ۲۰۱۸ بود؛ در دوماه انتهایی سال ۲۰۱۸ در اعتراض به سیاست های دولت فرانسه اعتراضاتی انجام گرفت. جرقه اولیه با اعتراض به سیاست دولت مکرون در خصوص افزایش قیمت سوخت انجام شد و به تدریج دامنه اعتراضات به سیاست‌های اقتصادی دولت فرانسه تسری وادامه یافت و تمام شهرهای فرانسه به این اعتراضات پیوستند.
این جنبش نیز از چند دیدگاه قابل تحلیل است؛ نخست از این دیدگاه که این اعتراضات اولین و آخرین آنها در فرانسه نبوده و نخواهد بود؛ فرانسه از معدود کشورهای اروپایی است که هر چند سال یکبار دچار اعتراضات صنفی می‌شود، اما جنبش جلیقه زردها شبیه جنبش دانشجویی، کارگری مه ۱۹۶۸ است که تغییرات زیادی را به ارمغان آورد و شبیه یک انقلاب بود. بنابراین ممکن است به این راحتی فروکش نکرده و به عقب نشینی اساسی دولت و حتی استعفای رییس دولت منجر شود.
اثرگذارترین تحولات منطقه خاورمیانه در سال ۲۰۱۸ میلادی را چه مواردی می دانید؟
ظهور داعش در عراق و قلمرو حکومتی آنها که از موصل عراق شروع شد و تا قلمرو سوریه نیز ادامه یافت، یکی از مهمترین و مخرب ترین تهدیدات خاورمیانه بود که بعد از بهار عربی با شیوع بی‌ثباتی و تضعیف دولت‌های این منطقه به وجود آمد و سال ۲۰۱۸ پایان کار داعش در عراق و تضعیف کلی آن در سوریه بود.
داعش به کمک چندین عامل مهم به خط پایان رسید، کاهش اختلافات داخلی و جناحی در عراق بر سر حکمرانی و نیز تقویت ارتش با کمک بازیگران نظامی غیر رسمی چون «حشد الشعبی» از جمله این عوامل بوده‌اند؛ همکاری برخی کشورهای همسایه همچون ایران، عربستان سعودی و ترکیه نیز مؤثر بود؛ چرا که این کشورها با توجه به حضور خونبار داعش و وضعیت داخلی عراق سعی کردند اختلاف مواضع خود را نسبت به سالهای گذشته کمتر کنند و به جای رقابت، منازعه وتنش آفرینی بر سر جناح‌های حکومتی با دولت رسمی این کشور همکاری و هماهنگی داشته باشند.
از سازوکارها وعوامل مهم دیگری که برای ازبین بردن داعش موفق عمل کرد؛ ائتلاف جهانی به رهبری آمریکا بود، گرچه جمهوری اسلامی ایران نیز بدون ملحق شدن به این ائتلاف به طور غیررسمی و جداگانه، اما هماهنگ با ائتلاف با داعش مبارزه کرد.
از سوی دیگر، اعلام خروج نیمی از نیروهای آمریکا از سوریه و افغانستان یکی از مهمترین تحولات هفته پایانی سال۲۰۱۸ بود؛ ترامپ با اعلام خروج نیروهای آمریکا از شمال سوریه وچند استان افغانستان نه فقط متحدان اروپایی خود همچون فرانسه را غافلگیر کرد، بلکه محافل داخلی آمریکا را نیز در شوک فرو برد؛ ترامپ با این خروج نابهنگام از شمال سوریه هدیه کریسمس پیش از موعدی را به ترکیه هدیه داد.
نکته مهم دیگر اینکه، خروج آمریکا از سوریه در بحبوحه تشدید اختلافات ایران با آمریکا حکم شمشیر دولبه برای ایران دارد؛ چرا که سیاست خروج آمریکا از سوریه به نفع ایران بوده، اما می تواند نشانه ناخوشایندی برای آمادگی حملات در سالهای آینده توسط آمریکا به ایران باشد، پس ممکن است این خروج به ضرر ایران هم تمام شود.
در افغانستان نیز قبل از خروج نیر وهای آمریکایی یک فرایند سیاسی در جریان بوده که دولت افغانستان با طالبان مذاکره کند، بازیگران منطقه ای از جمله ایران و پاکستان نیز با طالبان مذاکراتی را به عمل آورده‌اند؛ چنانچه نتیجه مذاکرات با طالبان مثبت باشد، خروج آمریکا به نفع آینده افغانستان خواهد بود در حالی که طالبان هم از این خروج استقبال کرده است.
قتل جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان سعودی در ترکیه یکی دیگر از تحولات مهم منطقه در سال ۲۰۱۸ بود، این قتل وحشیانه از چند منظر قابل بررسی و واکاوی است. این حادثه از یک منظر، روی دیگر سیاست‌های عربستان سعودی را نشان داد؛ به طوری که بر همگان مشخص شد ولیعهد جدید عربستان سعودی در حالی خود را به عنوان معمار جدید عربستان و یک تحول خواه از نسل جدید حکومتی معرفی می کند که می کوشد اصلاحات را با اقتدار و با حذف مخالفان انجام دهد.
از سوی دیگر، این فاجعه عربستان سعودی را در معرض فشار افکار عمومی جهانی قرار داد؛ به طوری که حتی ترامپ نیز به عنوان نزدیکترین متحد عربستان سعودی در معرض فشار جناح های داخلی قرار گرفت که معتقد هستند وقت آن رسیده که آمریکا در روابط خود با عربستان سعودی تجدید نظر کند.
مهمترین تحولات سال ۲۰۱۸ برای ایران را چه می دانید؟
خروج آمریکا از برجام و برگرداندن تحریم‌های هسته‌ای که آمریکا قبلا در چارچوب قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل در دوره اوباما لغو کرده بود، بی تردید مهمترین تحول جهانی برای جمهوری اسلامی ایران بود.
با خروج آمریکا از برجام از ثمره ۱۲ سال مذاکره در دولت های مختلف ایران از خاتمی تا روحانی برباد رفت. در واقع برجام آیینه تمام نمای موفقیت سیاست خارجی دولت روحانی بود، قرار دادی که هم مشروعیت زیاد برای سیاست خارجی این دولت به ارمغان آورد و هم با توجه به این که سیاست خارجی را در خدمت سیاست داخلی قرار داده بود، از فشارهای اقتصادی کاسته و مشروعیت داخلی را نیز برای دولت به وجود آورد. متاسفانه خروج آمریکا از برجام در آن واحد هر دو مشروعیت را تا اندازه ای زایل کرد.
رویکرد دولت ایران در قبال این بحران عرصه سیاست خارجی را چگونه ارزیابی می کنید؟
دولت روحانی در عرصه خارجی درسال ۲۰۱۸ بهترین کاری را که می توانست انجام بدهد، انجام داد و آن هم خارج نشدن از برجام بود؛ چرا که خروج ایران از برجام نیت باطنی آمریکا را برآورده می‌کرد و بهانه‌ای به دست آمریکا می داد، از طرف دیگر، ایران متحدان اروپایی آمریکا را بسوی خود جلب کرد. در نهایت نتیجه این بودکه تا کنون ایران، اروپا را به همراه خود نگه داشته است. البته این که آیا همکاری اروپا با ایران تاحدی خواهد بود که مورد رضایت ایران باشد و بتواند تحریم های آمریکا را جبران کند زیر علامت بزرگ سئوال باقی می ماند.
نظر شما