به گزارش خبرنگار ایمنا، ۱۰ دسامبر مصادف با ۱۹ آذرماه، روز تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشر در سال ۱۹۴۸ است، این روز از طرف سازمان یونسکو به عنوان «روز حقوق بشر» پیشنهاد شد و در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به تصویب رسید. تعیین روزی به نام «حقوق بشر» با این هدف صورت گرفت تا هرچه بیشتر توجه سیاستمداران، حقوقدانان و جهانیان را به ابعاد مختلف حقوق بشر جلب کند و مردم جهان با آگاهی از این اصول، کشورهای متبوع خود را وادار به پذیرش دغدغه‌مندی‌های عصرحاضر کنند و رویکرد و ملاحظاتی را برای آن در نظر بگیرند.
در راستای تقویت این هدف، روزهایی از سال با عنوان مصادیق مختلف حقوق بشر نام گذاری شده‌اند که از جمله آنها می توان به روز جهانی آموزش، روز جهانی بهداشت، دسترسی آسان به دارو و درمان، منع خشونت علیه زنان، روز جهانی کارگر، روز جهانی معلم، روز جهانی احترام به حقوق کودک، روز جهانی مادران زندانی، روز اسکان، روز خانواده و.... اشاره کرد.
با وجود چنین توجهات جهانی، تفاوت دیدگاه‌ها وبینش‌ها راجع به انسان در جوامع و فرهنگهای مختلف باعث اختلاف دیدگاه نسبت به حقوق اولیه انسانها در کشورهای مختلف شده و در نتیجه درگیری‌های سیاسی در بسیاری موارد به نقض حقوق بشر انجامیده است. از این رو با تنی چند از کارشناسان حقوق بین الملل گفت‌وگو نکردیم و نظر آنها را در مورد تأثیرات مناقشه کشورها و فرهنگها بر سر تعریف و اجرای اصول حقوق بشر جویا شدیم.
گفتمان های مختلف حقوق بشری را باید شنید
پژمان کریمی زراسوند، متخصص و تحلیلگر حقوق بین الملل در رابطه با اهمیت حقوق بشر به خبرنگار ایمنا گفت: حقوق بشر گفتمان‌های مختلفی دارد؛ یکی از دلایلی که حقوق بشر نتوانست به طور عملی جهان شمول و عالم‌گیر شود، تضاد گفتمان‌های حقوق بشری است. در واقع، فرهنگهای مختلف دارای گفتمان‌های مختلف حقوق بشری هستند و هر کدام حقوق بشر را با فرهنگ و دیدگاه خود تعریف می کنند؛ مثلا در فرهنگ اسلامی تعریف حقوق بشر در چارچوب قوانین اسلامی است در حالی که حقوق بشر در گفتمان لیبرالیسم در فرهنگ غربی دیدگاه متفاوت‌تری به انسان دارد. بنابراین گفتمانها مبتنی بر فرهنگ هر جامعه است.
این تحلیگر حقوق بین الملل با بیان اینکه در جوامع مختلف گفتمان های زیادی وجود دارد، افزود: گفتمان اسلامی، گفتمان مسیحیت، گفتمان یهودیت، گفتمان لیبرالیسم، گفتمان چین و بلوک شرق، گفتمان کمونیسم، اینها همه صداهایی است که باید در جهان شنیده شود، مردم جهان افکار، فرهنگها و مذاهب خاصی دارند که این امر باید در تعریف حقوق بشر دیده شود.
کریمی تأکید کرد: دلیل اینکه نظام حقوق بشر هنوز نتوانسته جهان شمول و جهانی شود تا همه مردم دنیا و جهانیان بتوانند به این رویکرد توجه کنند، همین تضاد فرهنگهای مختلف است؛ فرهنگ اسلامی، فرهنگ سوسیالیستی، فرهنگ مسیحی و فرهنگهای بلوک شرق هر کدام مبانی حقوقی خاصی را برای خود تعریف کرده اند که در برخی موارد با دیدگاه رایج لیبرالیستی از حقوق بشر در تضاد و تعارض است.
این تحلیگر حقوقی خاطرنشان کرد: در این راستا، کشورهای اسلامی در تلاشند تا حقوق بشر اسلامی را تعریف کرده، سازمان حقوق بشر اسلامی تاسیس کنند و آرا و نظرات اسلام در مورد حقوق بشر را تبیین وتدوین کنند. آنها سعی دارند که آرا و اصول حقوق بشر بر طبق قوانین و شریعت اسلامی باشد تا بتوانند از چارچوب حقوق بشر لیبرالیستی غرب بیرون بیایند.
کریمی زراسوند یاد آورشد: امروزه تنها حقوقی که در جهان به آن اتکا و استناد می‌شود، حقوق بشر تصویب شده در ۱۰ دسامبر متکی بر فرهنگ و تفکر لیبرالیسم غربی است. در لیبرالیسم غربی آزادی تفکر و بیان، آزادی مذهب و ادیان، آزادی پوشش و حقوق برابری زن و مرد لحاظ شده است که البته بسیار مورد توجه جهانیان است و مردم جهان وحکومت‌ها سعی می کنند به طور گزینشی بعضی از این اصول را در جوامع خود حفظ و به آن استناد کنند.
این استاد و تحلیگر حقوق بین الملل خاطر نشان کرد: بخش عمده‌ای از دلائلی که امروزه ایران را به نقض حقوق بشر متهم می کنند، تفاوت در دیدگاه، فرهنگ و مذهب است؛ چرا که حقوق بشر حاکم بر جهان برگرفته از تفکر زاییده لیبرالیسم غربی است، هر چند این تفاوت فاحش در سایر فرهنگها وجوامع مختلف نیز دیده می شود. نهادهای حقوق بشری، کمیساریای عالی حقوق بشر، شورای عالی حقوق بشر و ناظرین حقوق بشر همگی بر مبنای فرمول حقوق بشر لیبرالیستی تنظیم شده اند و این مهم باعث شده که سایرکشورها را به نقض حقوق بشر متهم کنند.
آینده، جنگ تقابل‌های حقوق بشری است
کریمی زراسوند در پاسخ به این سوال که وضعیت اجرای حقوق بشر در آینده چگونه خواهد بود، گفت: امروزه جهان با تضاد شدیدی در حوزه حقوق بشر روبرو است ؛ از طرفی بخشهایی از مردم جوامع اسلامی تمایلات شدیدی به حقوق بشر لیبرالیستی غربی دارند و نسل‌های آینده هر چه بیشتر به سمت پذیرش گفتمان لیبرالیستی غربی از حقوق بشر گرایش خواهند داشت، اما باید این نکته را نیز خاطر نشان کرد که به موازات این رویکرد، جریانات مذهبی هم در کشورهای اسلامی در حال رشد هستند، مثلاً در عربستان که یک کشور اسلامی است، گردن زدن متهمان با شمشیر را جزو لاینفک فرهنگ مذهبی خود می‌دانند یا در کشورهای لبنان، سوریه، روسیه، چین تفکرات و دیدگاه‌های فرهنگی مختلفی نسبت به حقوق انسانها دیده می‌شود؛ زیرا این جوامع به شدت به فرهنگ خود پایبند هستند. در واقع باید گفت هر کسی قرائت خاص خود را از حقوق بشر دارد.
وی افزود: بنابراین حقوق بشر در آینده با تقابل گفتمانها مواجه خواهد شد؛ بین رویکرد سایر کشورها به حقوق بشر و حقوق بشر لیبرالیستی غربی، البته در داخل کشورها هم تقابلی بین طرفداران گفتمان‌های فرهنگی بومی با طرفداران گفتمان لیبرالیسم بین المللی به وجود خواهد آمد.
کشورهای اسلامی و حقوق بشر اختصاصی
منوچهر توسلی، استاد حقوق بین الملل دانشگاه اصفهان نیز در رابطه با اهمیت و جایگاه حقوق بشر در عصر حاضر و آینده آن به خبرنگار ایمنا گفت: هدف از روز جهانی حقوق بشر تامین صلح و امنیت در جهان بوده تا از این طریق، امکان همکاری های بین المللی در زمینه آموزشی، علمی، فرهنگی و بهداشتی فراهم شود؛ به همین دلیل کشورهای زیادی این روز را در تاریخ تقویم ملی خود ثبت کرده اند و پذیرفته اند.
وی افزود: اعلامیه جهانی حقوق بشر یک سند بین المللی است که برخلاف برخی دیگر از اسناد بین المللی که برای بعضی کشورها الزام‌آور نیستند و ضمانت اجرایی و قطعی لازم را ندارند، به طور استثنایی از سوی همه کشورهای جهان پذیرفته شده و این کشورها متعهد به اجرای آن هستند.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: اعلامیه حقوق بشر در ردیف کنوانسیون و معاهدات معتبر جهانی قرار دارد، گرچه از دیدگاه کشورهای اسلامی برخی از اصول اعلامیه با مذهب و سنت‌های این کشورها منافات زیادی دارد و از این رو مخالف اجرای کامل آن هستند. سران برخی کشورهای اسلامی معتقدند بعضی از اصول اعلامیه جهانی حقوق بشر در کشورهایشان کاربرد چندانی ندارد وبه همین دلیل هم به حقوق بشر اسلامی روی آورده‌اند، آنها معتقدند فقط اعلامیه حقوق بشر اسلامی در کشورهای آنها کاربرد دارد و به همین دلیل هم یک روز از تقویم خود را به عنوان «روزحقوق بشر اسلامی» در نظر گرفته اند.
یمن؛ آزمون سخت نهادهای حقوق بشری
توسلی با اشاره به روز جهانی حقوق بشر و جنگ در یمن افزود: خیلی از کشورهایی که داعیه دفاع از دموکراسی و حقوق بشر را دارند فقط به دنبال شعار دادن وحرف زدن هستند، اما در عمل به اصول حقوق بشری و تعهداتی که خود نوشته‌اند، پایبند نیستند؛ به عنوان نمونه درحالی که در یمن، این کشور جنگ‌زده و قحطی زده همه اصول حقوق بشری زیر پا گذاشته می شود و مردم در فقر و فلاکت و جنگ کشته و نابود می شوند، هیچ کدام از سازمان‌های بین المللی حقوق بشر به نقض حقوق اولیه در یمن واکنش جدی نشان نمی دهند.
این تحلیگر مسائل حقوقی یاد آور شد: در قانون اساسی کشور ما خیلی از موارد و تبصره‌های حقوق بشری در نظر گرفته و قبول شده است؛ در ایران قوای سه گانه به حقوق بشر احترام گذاشته و آن را رعایت کرده‌اند، حتی در همین راستا قوه قضاییه بخشنامه‌ای به نام رعایت حقوق شهروندی تبیین و تدوین کرده و در ادارات دولتی نیز تکریم ارباب رجوع یکی از مصادیق توجه به حقوق بشر است.
توسلی گفت: در حقوق بشر بین المللی بر اساس تفکر غربی به همه جهانیان یک مسیر مشخص نشان داده شده وعلامت و جهت فقط به یک سمت اشاره دارد؛ در حالی که این حقوق بشر ممکن است با منافع و ایدئولوژی بعضی کشورها تعارض و تضاد داشته باشد، در نتیجه این مسأله سبب می شود تا سران کشورها برخی اصول حقوق بشر را نادیده بگیرند.
گزارش از آناهید بیدکانی بختیاروند-خبرنگار سیاسی ایمنا
نظر شما