مارگارت تاچر؛ بانوی آهنینِ جنجال برانگیز

به گزارش خبرنگار ایمنا، حاشیه‌ای کردن نقش زنان در حالی است که بسیاری از جنبش‌های مهم اجتماعی و سیاسی در نقاط مختلف جهان اساساً با رهبری و هدایت برخی زنان شاخص شکل گرفته، پیش رفته و حتی به تحولی عظیم در جامعه محل رخ دادن آن انجامیده است.

بر این اساس، خبرگزاری ایمنا می‌کوشد در سلسله گزارش‌هایی به معرفی برخی از این زنان تأثیر‍‌گذار بپردازد و نگاهی به حرکت‌های جسورانه‌ این نخبگان مؤنث داشته باشد تا الهام‌بخش اعتماد به زنان در بین خود آنها و نیز از سوی کسانی باشد که هنوز به توانایی‌های بانوان با دیده تردید می‌نگرند.

خانواده و تحصیلات

«مارگارت هیلدا رابرتز» در ۱۳ اکتبر ۱۹۲۵ در «گرانتهام» شهر کوچکی واقع در ۱۵۰ کیلومتری شمال لندن دیده به جهان گشود. پدر و مادر وی صاحب یک مغازه خواروبارفروشی بودند. پدر وی پیرو کلیسای پروتستان انجیلی، مبلغ مذهبی و در عین حال عضو شورای شهر بود. او در شکل گیری شخصیت و سیاست‌هایی که مارگارت در دوران حکومت خود در پیش گرفت تاثیر تعیین کننده ای داشت.

مارگارت علاقه ای به شغل آزاد نداشت، بنابراین به دنبال تحصیل رفت؛ ابتدا لیسانس هنر از دانشگاه آکسفورد دریافت کرد و سپس در دو رشته شیمی و حقوق تحصیلات عالیه را ادامه داد و از هر دو فارغ التحصیل شد. بعد از آن به ریاست گروه فارغ التحصیلان عضو حزب محافظه کار در دانشگاه آکسفورد انتخاب شد.

مادر دوقلوها و رهبر حزب محافظه کار

مارگارت بعد از فارغ‌التحصیلی در رشته شیمی از دانشگاه آکسفورد در یک کارخانه مواد غذایی به نام «جی لیونز» فعالیت می‌کرد و از اعضای گروه تحقیقاتی بود که موفق به ساخت بستنی نیمه منجمد شدند. وی بارها گفته بود که علاقه چندانی به رشته شیمی نداشت، اما فعالیت در همین رشته بود که باعث آشنایی او با همسرش شد.

در ۱۹۵۱ مارگارت با «دنیس تاچر» از مدیران ثروتمند صنایع نفت انگلیس ازدواج کرد و از آن پس به «مارگارت تاچر» مشهور شد. وی در سال ۱۹۵۱ مدتی را به عنوان کارشناس دادگستری به فعالیت پرداخت. وی در سال ۱۹۵۳ با موفقیت به درجه وکالت ارشد رسید و همزمان فرزندان دو قلوی وی به نام های مارک و کارول متولد شدند.مارگارت تاچر سال ۱۹۵۱ فعالیت های سیاسی خود را با حضور در انتخابات پارلمانی پیگیری کرد.

وزیر «شیردزد»

در ۱۹۵۹ به نمایندگی مجلس عوام انگلیس انتخاب شد و در دولت حزب محافظه کار در ۱۹۷۰ سمت وزارت آموزش و پرورش را بر عهده گرفت. در این زمان سیاست اصلی وی کاهش چشمگیر هزینه های این وزارتخانه بود. یکی از پیامدهای این سیاست قطع شیر رایگان برای دانش آموزان بین سنین ۷ تا ۱۱ سال بود. این اقدام باعث شد که حزب رقیب و برخی مطبوعات به شدت خانم تاچر را زیر حمله گرفته و به وی لقب « شیر دزد» دادند؛ این عبارت در زبان انگلیسی برای افرادی به کار برده می‌شود که در هر فرصتی سعی می‌کنند از شرایط به بهترین نحوه بهره برداری یا سوء استفاده کنند.

مارگرت تاچر در ۱۹۷۵ به رهبری حزب محافظه کار انتخاب شد. این نخستین بار در تاریخ انگلستان بود که یک زن رهبر یک حزب سیاسی عمده این کشور می شد. در سوم مه ۱۹۷۹ با پیروزی محافظه کاران در انتخابات پارلمانی، مارگارت تاچر به سمت نخست وزیری انگلستان انتخاب شد. وی در نهم ژوئن ۱۹۸۳ برای بار دوم و در ۱۱ ژوئن ۱۹۸۷ برای بار سوم در این سمت ابقا گردید.

از نظر صلابت سیاسی وی را هم تراز وینستون چرچیل، نخست‌وزیر مشهور و با نفوذ دهه‌های ۴۰ و ۵۰ بریتانیا می‌دانند. حمایت تاچر از بازار آزاد، کاهش خدمات دولتی و واگذاری سازمان‌های دولتی به بخش خصوصی، برخی از سیاست‌های مشهور او بود که به «تاچریسم» معروف است. پافشاری بر سیاست‌های اقتدارگرایانه و محافظه‌کارانه وی که منتقدان بسیاری داشت و مقابله او با قدرت گرفتن اتحادیه‌های کارگری در بریتانیا او را به «بانوی آهنین» مشهور کرد.

بانویی که اهل چرخیدن نبود

بخش چشمگیری از نمایندگان حزب کارگر در پارلمان در مورد پیامدهای سیاست‌های خانم تاچر نگران بودند و در برخی از شهرهای بزرگ بریتانیا نیز اعتراض به این سیاست‌ها به حد شورش و ناآرامی رسیده بود، اما نخست وزیر حاضر به عقب نشینی نبود. او در سخنرانی خود خطاب به کنفرانس سالانه حزب محافظه کار در سال ۱۹۸۰ گفت:«خطاب به کسانی که منتظر هستند تا آن جمله مورد علاقه روزنامه ها، یعنی چرخش در سیاست، را در مورد من بشنوند فقط همین یک جمله را می گویم که اگر می خواهید شما می توانید بچرخید، اما این بانو اهل چرخیدن نیست.»

در اواخر سال ۱۹۸۱ میزان محبوبیت وی به ۲۵ درصد تنزل پیدا کرده بود. این نازل ترین میزان محبوبیتی بود که تا آن زمان برای یک نخست وزیر ثبت شده بود، اما در همان مدت کوتاه وی توانسته بود مسیر اقتصاد کشور را دگرگون کند. از اوایل سال ۱۹۸۲ اقتصاد بریتانیا به سمت احیا گام برداشت و به موازات آن موقعیت و محبوبیت خانم تاچر در میان رای دهندگان نیز بهبود یافت. محبوبیت وی در آوریل سال ۱۹۸۲ به خاطر واکنش قاطعانه به اشغال جزایر فالکلند توسط آرژانتین به اوج خود رسید.

مارگارت تاچر به سرعت یک نیروی عملیاتی را توسط ناوگان نیروی دریایی به منطقه اعزام کرد و پس از یک درگیری کوتاه و تسلیم شدن نیروهای آرژانتینی این جزایر باز پس گرفته شدند. حمله نظامیان بریتانیا به جزایر فالکلند اولین حضور جدی وی در عرصه بین الملل بود. پس از این نبرد موقعیت مارگارت تاچر بیش از پیش به عنوان رهبری مصمم تثبیت شد.

کیف مشهور تاچر

مارگارت تاچر کیف دستی مشهوری داشت که به قیمت ۴۵۰ دلار خریده بود.  او در سال ۲۰۰۰ گفته بود که این کیف چرمی مشکی تنها محل امن در دفتر نخست وزیر بوده است! فعل To Handbag هم  به خاطر نحوه رفتار تاچر با وزرای کابینه‌اش مشهور و به همین خاطر وارد فرهنگ لغات آکسفورد شد.

این فعل در حال حاضر به معنای حمله لفظی یا فیزیکی یک زن به کار می‌رود! نمایندگان حزب محافظه‌کار این فعل را درباره رفتار تاچر با وزرا به کار بردند. گفته می‌شود تاچر رفتار تحکم آمیز و دیکتاتوری داشت و به همین خاطر این‌طور درباره او حرف می‌زدند. 

از خانه دار کردن انگلیس‌ها تا استعفا

مارگرت تاچر در سالهای نخست وزیری خود تابع و هم پیمان سیاست های آمریکا در اروپا بود. از همین رو سیاست وحدت پولی اروپا و یا پیمان اتحادیه اروپای بدون مرز با مخالفت وی روبرو بود. مارگارت تاچر نزدیکترین متحد رونالد ریگان، رییس جمهور پیشین ایالات متحده به شمار می آمد. بسیاری این دو را به چشم چهره های کلیدی که در افول کمونیسم نقش داشتند می شناسند. 

در طول مدتی که وی ریاست دولت بریتانیا را برعهده داشت هزاران تن از شهروندان عادی این کشور از طریق خرید مسکن دولتی صاحب ملک شدند، و هزاران نفر دیگر با خرید سهام شرکت‌های دولتی بزرگی مثل شرکت گاز و شرکت تلفن که توسط وی خصوصی شدند، به قشر سهامداران و طرفداران بازار آزاد پیوستند، اما بی اعتنایی و مخالفت وی با روشهای سیاسی تفاهم آمیز او را به یک رهبر اختلاف برانگیز بدل کرد و میزان مخالفت با سیاست‌ها و روش حکومت‌گریش در نهایت به شورش علیه وی در حزب حاکم محافظه کار و ناآرامی در سطح جامعه بریتانیا منجر شد.

مارگارت تاچر سمت نخست‌وزیری را تا ۲۲ نوامبر ۱۹۹۰ بر عهده داشت و سپس در پی ۱۱ سال نخست‌وزیری و ۱۵ سال رهبری حزب محافظه‌کار از مقام خود استعفا داد و جای خود را به «جان میجر» وزیر خزانه‌داری جوان کابینه خود سپرد. تاچر بعد از کناره‌گیری از نخست‌وزیری به عنوان نماینده حزب محافظه‌کار در پارلمان باقی‌ماند و به فعالیت‌های سیاسی خود ادامه داد. اما خط سیاسی تاچر در دوران پس از وی یعنی زمان نخست‌وزیری جان میجر نیز ادامه یافت.

مارگارت تاچر اولین نخست وزیری شد که در سال ۲۰۰۷ در حالی که در قید حیات بود مجسمه ای از او ساخته و در مجلس عوام بریتانیا نصب شد. تاچر در سال های پایانی عمرش از بیماری آلزایمر رنج می برد و به همین دلیل در مجامع عمومی کمتر ظاهر می شد.

آیا تاچر نخبه بود؟

مواضعی سیاسی مارگارت تاچر در قبال نلسون ماندلا، قهرمان مردم آفریقای جنوبی، حمایت وی از رژیم آپارتاید آفریقای جنوبی، روابط نزدیکش با آگوستو پینوشه، دیکتاتور سابق شیلی که جنایت‌ها و کشتارهای فراوانی را در این کشور انجام داد  و از همه مهمتر سیاستهای وی در قبال انقلاب ایران، قضاوت کردن در مورد نخبه بودن این زن سیاستمدار را دشوار می‌کند.

به ویژه تاچر به واسطه موضع گیری‌هایی که در برابر انقلاب اسلامی ایران داشت، نام و آوازه خوشی در بین ما ایرانی ها ندارد، اما با این حال مارگارت تاچر یکی از تاثیر گذارترین سیاستمداران قرن بیستم بود. میراث سیاسی مارگارت تاچر بر سیاست نخست وزیرانی که پس از وی در انگلیس به قدرت رسیدند، چه از حزب محافظه کار و چه از حزب کارگر تاثیر بسیار داشت. او نخستین نخست وزیر زن تاریخ بریتانیا است که در چند دوره پیاپی توانست سمت خود در این کشور حفظ کند. او توانست در عالم مردانه سیاست در بریتانیا جایی برای خود باز کند و سیاستهای اقتصادی و شگردهای سیاسی این زن آهنی تحت عنوان «تاچریسم» همیشه در یادها خواهد ماند.