فریاد پرهیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با بیان اینکه تاب‌آوری در ابعاد اجتماعی، اقتصادی، زیرساختی(کالبدی)، نهادی و اکولوژیکی تعریف می‌شود، اظهارکرد: تاب‌آوری در واقع توانایی واحدهای اجتماعی برای کاهش خطرها شامل آثار رخداد و بلایا، به حداقل رساندن اختلال‌های اجتماعی در زمان انجام فعالیت‌های بازسازی و کاهش آثار مخرب زلزله‌های آینده و انجام فعالیت‌های بازیابی جهت کاهش ازهم گسیختگی اجتماعی با بهره‌گیری از فرصت‌هاست.
این کارشناس برنامه‌ریزی شهری با بیان اینکه مفهوم شهر تاب‌آور را می‌توان امری نسبی تلقی کرد، تصریح کرد: تمام شهرها در حال تغییر هستند، اما برخی تغییرات به صورت تدریجی و برخی دیگر به طور ناگهانی اتفاق می‌افتد. تشخیص زودهنگام تغییرات و تاثیرات آنها روی شهر، برنامه‌ریزی و طراحی شهر بر اساس این تشخیص می‌تواند به میزان قابل توجهی سبب ارتقاء تاب‌آوری شهر در برابر تغییرات به وجود آمده شود.
پرهیز با بیان اینکه شهرهای تاب‌آور به شهرهایی گفته می‌شود که قادر به جذب، تطبیق، تغییر و آمادگی برای استرس‌ها و شوک‌های آینده به منظور دستیابی به توسعه پایدار، رفاه و رشد دربرگیرنده است، افزود: این استرس‌ها شامل تغییرات ساختار صنعتی، بحران اقتصادی، هجوم ورود یا خروج جریان جمعیت، بلایا (نظیر زلزله، سیل و طوفان)، اختلال در تامین انرژی و تغییر مدیریت هستند.
وی ادامه داد: سیستم شهری بزرگ در برابر تهدیدات پیش‌بینی شده و غیرقابل پیش‌بینی آسیب‌پذیر است و هر گونه شوک به سیستم‌های پیچیده، پیامدهای اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و نهادی خواهد داشت.
این کارشناس برنامه‌ریزی شهری با بیان اینکه یکی از مهمترین ایده‌هایی که در دهه حاضر هم در مدیریت بحران و هم در مدیریت شهری مطرح شده است، ایجاد شهرهای تاب‌آور در مواجهه با بحران‌‌های مختلف است، افزود: آنچه در این دیدگاه از اهمیت خاصی برخوردار است، نگاه جامع به مجموعه عوامل بحران‌ساز، کنترل‌کننده بحران و کاهش خطرپذیری، به ویژه عوامل انسانی است.
وی تصریح کرد: در تاب‌آوری با آنکه به تمام ابعاد زیرساختی یا محیطی، اقتصادی، فرهنگی- اجتماعی، نهادی و سازمانی توجه شده است، منطق تاب‌آوری و رویکردهای برگرفته از آن ایجاد نوعی هوشمندی در لایه‌های مختلف اجتماع است تا با ایجاد همراستایی در لایه‌های مختلف، چرخه تشخیص و بهبود در جامعه به طور خودجوش و درون‌زا شکل بگیرد.
پرهیز اظهارکرد: شناخت چهارچوب تاب‌آوری شهری به شناخت پیچیدگی‌های شهری کمک کرده و عوامل متعددی دخیل در آن را در اختیار برنامه‌ریزان شهری قرار داده تا کنترل و اداره بهتری بر شهرها در زمان‌های شوک و تنش داشته باشند.
وی با بیان اینکه لازمه ساخت شهرهای تاب‌آور، ترویج مشارکت گروه‌های مختلف فعالان محلی(ذی‌نفعان) و شبکه‌های اجتماعی(سازمان‌های مردم‌نهاد و غیردولتی) و مقامات محلی فرآیند تصمیم‌گیری و اجرا است، افزود: در نتیجه این مشارکت عواقب و پیامدهای ناشی از تنش‌ها و شوک را به حداقل ممکن رسانده و در سایه آن به توسعه پایدارشهری دست خواهیم یافت.
این کارشناس برنامه‌ریزی شهری با تاکید بر اینکه پنج سرمایه مشتمل بر «انسانی، اجتماعی، اقتصادی، طبیعی و فیزیکی» به عنوان تعیین‌کننده میزان تاب‌آوری مطرح شده است، گفت: مفهوم سرمایه اجتماعی را به عنوان ویژگی‌های سرمایه اجتماعی نظیر شبکه‌ها، هنجارها و اعتماد اجتماعی تعریف کرده که هماهنگی و همیاری برای مزایای متقابل را تسهیل کرده است.
وی ادامه داد: در زمینه اجتماع تاب‌آور، بیانگر کمیت و کیفیت هماهنگی اجتماعی است؛ به عنوان مثال، شبکه‌ها و پیوندهای اجتماع، سودآور هستند، چرا که به افراد امکان می‌دهد در اجتماعات خود به منابع اجتماعی و نگرانی‌های اشتراکی توجه کنند.
پرهیز افزود: سرمایه انسانی به آموزش اطلاق می‌شود و شامل دانش و مهارت‌هایی است که از راه اکتساب آموزش و تجربه انباشته می‌شوند، سرمایه انسانی به سلامت اطلاق شده و سرمایه طبیعی به منابع طبیعی نظیر آب، زمین، معدن و نفت گفته می‌شود که فضایی برای کار و زندگی فراهم می‌سازد و اکوسیستمی است که اقلیم پایدار، آب و هوای پاکیزه را حفظ می‌کند.
وی تصریح کرد: سرمایه اقتصادی بر منابع مالی از قبیل پس‌اندازها، درآمد، سرمایه گذاری‌ها و اعتبارات حکایت دارد که مردم برای دستیابی به معیشت خود از آن استفاده می‌کنند.
این کارشناس برنامه‌ریزی شهری با بیان اینکه کمک سرمایه اقتصادی به ساخت تاب‌آوری اجتماع این است که توانایی و ظرفیت افراد، گروه‌ها و اجتماعات برای جذب اثرات فجایع و سرعت فرآیند بازیابی را افزایش می‌دهد، گفت: سرمایه فیزیکی به ساخت محیط اطلاق می‌شودکه شامل واحدهای مسکونی، ساختمان‌های عمومی، کاربری‌های صنعتی/تجاری، پناهگاه‌ها همچنین شامل کاربری‌های حیاتی نظیر برق، آب، تلفن و زیرساخت‌های اساسی نظیر بیمارستان‌ها، مدارس، ایستگاه‌های پلیس و آتش نشانی و خانه‌های پرستاری سالمندان است.
وی تاکید کرد: سرمایه فیزیکی مهمترین منبع ظرفیت‌سازی اجتماع در برابر بحران‌ها به شمار می‌رود، به عنوان مثال، جاده‌ها، پل‌ها و پناهگاه‌ها، همچنین سیستم‌های حمل و نقل و ارتباطات برای عملکرد درست اجتماع به خصوص در زمان ارزیابی هستند.
پرهیز با بیان اینکه ایران یکی از ده کشورحادثه‌خیز جهان به شمار می‌رود، به طوری که از ۴۰ نوع بلایای طبیعی و انسان‌ساز شناخته شده در سطح جهان، تاکنون بیش از ۳۱ نوع آن در ایران رخ داده است، اظهارکرد: در این بین بر اساس اطلاعات موجود حدود ۶۹ درصد از سطح کشور ایران تحت تأثیر عملکرد گسل‌های فعال قرار دارد و در کنار این موضوع ضعف عمومی سازه‌ها نیز موجب تلفات بالای انسانی در بروز سوانح به ویژه زلزله، با توجه به تجارب گذشته شده است، از این رو به نظر می‌رسد روی آوردن به شیوه تاب‌آوری در مقابله با بحران‌ها در ایران، می‌تواند تأثیر شگرفی در کاهش تلفات ناشی از وقوع بحران‌ها در کوتاه‌مدت داشته باشد.
وی تصریح کرد: تمرکز بر ظرفیت‌سازی اجتماعی و فرهنگی در تک تک شهروندان در کنار بهبود و ارتقاء کیفیت محیطی، در کشوری نظیر ایران که اگر چه از یک سو با ضعف در زیر ساخت‌ها و سازه‌ها و عدم استفاده از سرمایه اجتماعی و شبکه اجتماعی روبه رو است، اما در نقطه مقابل از پشتوانه قوی فرهنگی و ملی مردم برخوردار است، می‌تواند در قالب بهره‌مندی از مشارکت و خلاقیت شهروندان در دستیابی زود هنگام و با کمترین هزینه به اهداف تاب‌آوری و کاهش خطرپذیری در مدیریت بحران، دست یابد.
این کارشناس برنامه‌ریزی شهری خاطرنشان کرد: در این بین بهره گیری از تجربیات سایر ملل و همچنین عزم جهانی در این خصوص در قالب برنامه‌های کاهش خطرپذیری سازمان ملل، «کمپین تاب-آوری هیوگو ۲۰۰۵- ۲۰۱۵» و «چارچوب سندای۲۰۱۵- ۲۰۳۰» می‌تواند طی این مسیر را تسهیل کند.
نظر شما