به گزارش خبرنگار ایمنا، عصارخانه، مفهومی است که امروزه آشنایی زیادی با آن نداریم ولی در گذشته از مهمترین مکان‌های صنعتی در تولید مواد غذایی بوده است. در قدیم عصارخانه به مکانی‌هایی گفته می‌شد که در آنها آسیاب های بزرگ برای خورد کردن موادی چون سنگ، زردچوبه و فلفل و... وجود داشت. عصارخانه همچنین محلی برای تولید مواد نباتی و روغنی بوده است که با ریختن موادی همچون غوره و قرچک در آسیاب‌ها، روغن و یا آب آن گرفته می‌شده است.
روغن کشی و یا عصاری از قدیمیترین فعالیت‌های بشر در زمینه صنایع غذایی است. به فرآیند جداسازی اسید چرب از هرچیزی ، روغن کشی می‌گویند. این صنعت یک صنعت ایرانی است و یکی از مهمترین ارکان زندگی جوامع ایرانی در گذشته بوده است.
عصارخانه شاهی اصفهان ، عصارخانه‌ای در قلب میدان نقش جهان است. این عصارخانه در سال ۱۰۲۱ قمری به دستور شاه عباس اول و هم زمان با بازار بزرگ قیصریه و مدرسه ملاعبدالله ساخته شد. این عصارخانه در زمان خود با وسعت هزار و ۸۰۰ متری مهمترین عصارخانه اصفهان به شمار می‌رفته که دربار نیز از محصولات آن استفاده می‌کرده است.
امروزه این عصارخانه شاهی توسط شهرداری اصفهان تبدیل به موزه ای با همین نام شده است، در این موزه فضای عصارخانه‌های قدیم عینا بازسازی شده. در حال حاضر مساحت این موزه ۳۰۰ مترمربع است و قسمت بارانداز این عصارخانه به پاساژ طلا فروش‌ها تبدیل شده است.
برای رسیدن به این عصارخانه قدیم و موزه امروز ، باید پس از ورود به میدان نقش جهان به بازار بزرگ قیصریه بروید، در این بازار از میان نقره فروش‌ها و ترمه فروش‌ها بگذرید و به راسته طلافروش ها وارد شوید، پس از گذر از راسته به سه راهی که رسیدید سمت راست شما سردر عصارخانه شاهی قرار دارد.
برای وارد شدن به عصارخانه باید از چند پله پایین بروید. عصارخانه در اصل دارای پنج بخش پیشخوان، بارانداز، شترخان، گرم‌خانه و تیرخانه بوده است، در زمان ورود به عصارخانه شما با بخش پیشخوان روبرو می‌شوید.در آنجا مهمترین ابزار کار عصارخانه یعنی سنگ آسیاب واقع شده است. سنگ آسیاب در واقع سنگی بزرگ و دایره ای شکل است که روی یک سطح سنگی مدور دیگر با ارتفاعی کم تر از یک متر از محوطه اصلی عصارخانه قرار دارد و توسط اهرمی که به چهارپایان وصل می‌شده حرکت می‌کرده است.
در موزه عصارخانه شاهی دو سنگ آسیاب در کنار هم قرار گرفته اند، کنار این سنگ آسیاب‌ها علاوه بر مجسمه‌هایی از شتر و الاغ ،مجسمه‌هایی از مردان عصار است تا نشان‌گر شیوه انجام کار آنها باشد.
معماری خاص سقف عصارخانه عنصر شاخص دیگری است که بسیار به چشم می‌آید، سقف ۱۱متری عصارخانه با هنر آجرچینی و به شکل گنبد در میانه موزه قرار دارد. سقف‌ها به سبک طاق و چشمه و دارای نورگیر طراحی شده‌اند که نور عصارخانه را تأمین می‌کنند. دلیل گنبدی بودن سقف عصارخانه خنک نگه‌داشتن فضا بوده است تا به روغن‌های موجود در محل آسیبی نرسد. دیوارها و سقف عصارخانه به دلیل کاربرد آن بدون قاب بندی تزیینات هستند.
در کنار آسیاب‌ها چوب های گرد و قطور و بلندی هستند که بین سقف و زمین بر روی تیرهایی از جنس چوب قرار دارند. در قدیم ظروف مملو از خمیر دانه‌های روغنی را بر روی هم می‌چیدند و با استفاده از تیر چوبی کوچکی بنام کارماله بر کوپی‌ها فشار می‌آوردند تا زیر کار برای کار تیر بزرگ مهیا شود. سپس چند قطعه چوب قطور گرد که شاگرده نام دارد در قسمت پایینی تیر بزرگ قرار می‌دادند و برای فشردن دانه‌ها با تیر بزرگ به آنها فشار می‌آوردند.
در این موزه برای به نمایش درآوردن نقش بانوان در عملیات عصاری بخشی را به بازسازی فعالیت آنها اختصاص داده اند که در این بخش سعی شده با استفاده از مجسمه‌ها و ابزار آلات ، نقش بانوان در فرایند عصاری روایت شود.
در ضلع جنوبی این موزه قسمت گرم خانه آن وجود دارد که خمره های بزرگ روغن را پس از روغن کشی در آنجا نگهداری می‌کردند. در اطراف این اتاق مجسمه‌هایی از مردانی است که در قدیم به کار روغن گری مشغول بوده‌اند. همچنین در اینجا محصولات عصارخانه‌ها نیز به نمایش درآمده‌است، محصولاتی مانند روغن، حنا، کنجد وانواع ادویه‌ها.
عصارخانه شاهی اصفهان در سال ۱۳۷۹ توسط شهرداری اصفهان خریداری شد و پس از بازسازی ، ساماندهی در سال ۱۳۸۲ با عنوان موزه عصارخانه شاهی افتتاح شد. کتاب موزه عصارخانه شاهی نیز در سال ۱۳۸۵ به سه زبان فارسی، انگلیسی و عربی توسط سعید سیاحان گردآوری شد. این موزه همچنین توانسته است در سال ۲۰۱۷ به عنوان برترین موزه کوچک نشان جهانی ایکوم را دریافت کند.
نظر شما