چالش‌های طرح تفصیلی شهرها چیست؟

 به گزارش خبرنگار ایمنا، فضای شهر می‌تواند مرکز اقتصادی، تجاری، دولتی، آموزشی و یا ترکیبی از آنها باشد، اما نکته جالب توجه این است که در جهان دیدگاهی وجود دارد مبنی براینکه روش های شهرسازی موجود در چند دهه گذشته نتوانسته محیط کالبدی قابل قبول برای شهروندان ایجاد کند. مشکل این گونه مطرح می شود که با وجود سرمایه گذاری های هنگفتی که در این زمینه صورت می گیرد و بناهای فراوان و زیرساخت های پرزرق و برقی که ساخته می شود، چرا بشر نتوانسته محیطی انسانی و هماهنگ با زندگی اجتماعی در شهرهای امروز برای خود بسازد؟

با توجه به گسترش سریع شهری و تبدیل انسان به یک رکن اساسی در شکل گیری شهرنشینی و مشکلات ناشی از آن که منجر به ایجاد فشارهای روحی و عصبی می ‌شود، توجه به برنامه ریزی کالبدی در جهت بهره برداری بهینه از فضاهای شهری و به تبع آن بحث تأمین نیاز شهروندان امری ضروری است ،از این رو طرح های جامع و تفصیلی برای اکثر شهرها تعریف شد که البته با توجه به زمان طولانی تا تحقق آن با مشکلات زیادی مواجه شد.

سهراب مشهودی، دبیرگروه شهرسازی جامعه مهندسان مشاور ایران در خصوص چالش ها و مشکلات طرح های تفصیلی به خبرنگار ایمنا گفت: به طور معمول طرح‌های تفصیلی طرح‌های اجرایی نیست، بلکه بیشتر راهنمای اجرا بوده و بخش اعظم طرح‌های تفصیلی هنگام اقدام مردم برای توسعه به تدریج انجام می‌شود.

وی اظهار کرد: مراحل طولانی بررسی طرح جامع شهرها باعث می‌شود که بخش زیادی از اطلاعات و مباحث دچار به هم‌ریختگی شده و طرح تفصیلی زمان مفید خود را از دست بدهد.

این کارشناس ارشد شهرسازی و معماری با بیان اینکه در طرح های تفصیلی برای بعضی از کاربری‌ها همچون مدارس دولتی و درمانگاه‌ها، دولت موظف به انجام اقدام است، افزود: برای انجام این دستورالعمل‌ها به مهندسان مشاور برای تعیین مکان ثابت دستوراتی ابلاغ می‌شود، اما تحقق آن منوط به این است که دولت زمین‌هایی در اختیار داشته باشد(که البته ندارد)، از این رو با مالکیت زمین هدف مورد نظر صورت می‌گیرد.

وی ادامه داد: این موضوع با حقوق مالکیت که در قانون اساسی وجود دارد، مغایر بوده و مشکلاتی را به وجود می‌آورد، چرا که برای ارایه خدمات دولتی زمین مورد نیاز از املاک مردم تملک می‌شود.

وی تصریح کرد: در چند سال اخیر مجلس شورای اسلامی قانونی تصویب کرد که بر اساس آن تنها ۱۸ ماه به هر سازمانی مهلت داده شد با مشخص‌شدن زمین، تملک آن را انجام دهد و اگر در این مسیر به نتیجه نرسید، صاحب زمین حق دارد نسبت به تغییر کاربری اقدام کند در حالی که طرح‌های جامع ۱۰ ساله بوده و با تصویب این قانون به ۱۸ ماه کاهش پیدا می‌کند. مجموع این موارد تحقق‌پذیری طرح‌های شهری را دچار مشکل می‌کند.

دبیر گروه شهرسازی جامعه مهندسان مشاور ایران تنها راه رفع مشکلات طرح تفصیلی شهرها را ایجاد مجموعه‌ای از تغییرات دانست و گفت: روند بررسی طرح‌های جامع باید متحول شود و در مدت زمان کوتاه صورت گیرد.

وی افزود: مشکل قانونی بین لزوم تعیین مکان ثابت برای خدمات دولتی در زمین‌هایی که در مالکیت مردم است، باید برطرف و در این باره چاره‌اندیشی شود.

مشهودی تصریح کرد: گاهی در طرح های تفصیلی در زمینی که در مالکیت یک شهروند است، ساخت مدرسه تعریف شده و هنگامی که مالک زمین به آموزش و پرورش مراجعه می‌کند، نماینده این دستگاه با دریافت مبلغی از مالک، گواهی می دهد که به این زمین احتیاجی ندارد، به بیانی واضح‌تر می‌توان گفت در حال حاضر شهرفروشی به ادارات و سازمان‌های دولتی هم تسری پیدا کرده و آنها هم در تراکم‌فروشی شهر نقش دارند.

وی با تاکید بر تغییر نوع نگرش و رویکردها در طرح تفصیلی شهرها، اظهارکرد: در طرح‌های جدید، پهنه بندی به جای کاربری ثابت انجام می‌شود و این موضوع شانس اینکه نوع کاربری مکان‌های متعددی را برای تحقق داشته باشد افزایش می‌دهد.

این کارشناس ارشد شهرسازی و معماری موضوع دیگر در رفع مشکلات طرح تفصیلی شهرها را تغییر و تحول در انتخاب افرادی که در کمیسیون ماده پنج طرح تفصیلی و تغییرات آن را لحاظ می‌کنند، دانست و گفت: یکی از اعضاء کمیسیون ماده پنج، نماینده وزارت جهاد کشاورزی است، در حالی که در طرح جامع شهرها زمین کشاورزی باقی نمی‌ماند و عملاً نماینده وزارت کشاورزی در کمیسیون ماده پنج  نقش مفید و مثمر ثمری ندارد، اما در مقابل جای خالی نماینده آموزش و پرورش که بخش زیادی از خدمات را بر عهده دارد، در این کمیسیون احساس می‌شود.

وی افزود: در کمیسیون شورای عالی شهرسازی و معماری نیز که ۱۱ معاون وزیر حضور دارند، باید تغییراتی صورت گیرد زیرا از مجموع ۱۱ نماینده، پنج دستگاه تصمیم‌گیر به صورت مستقیم و شش مورد غیر مستقیم با شهرسازی مرتبط هستند؛ به عنوان مثال اظهارنظر و پیشنهادات نماینده وزارت دفاع در شهرهایی که از نظر دفاعی مهم هستند، تاثیرگذار است، اما برای سایر شهرها حضور و رأی آن بی‌معنا خواهد بود.

مشهودی تصریح کرد: نتیجه رأی شش نماینده غیر مرتبط در کمیسیون معماری و شهرسازی این است که می‌توانند با اکثریت رأی خود یک طرح خوب را رد کرده و طرح بد را قبول یا تایید کنند.

دبیر گروه شهرسازی جامعه مهندسان مشاور ایران با بیان اینکه شهرسازان جامعه مهندسان مشاور ۱۶ آسیب شهرسازی فعلی را رصد کرده و به اطلاع مسئولان رسانده‌اند، اظهارکرد: با رفع آسیب‌های شناسایی شده می‌توان بخشی از مشکلات طرح‌های تفصیلی را کاهش داد.