به گزارش خبرنگار ایمنا، منطقه خوانسار از توابع استان اصفهان است تاریخچه این شهرستان به قبل از اسلام باز می گردد و از نظر پیشینه تاریخی و قدمت از نخستین کانون‌های زندگی و تجمع انسانی در منطقه به شمار می‌آید. چشمه‌های بسیار زیاد و وجود تاسیسات آبی قدیمی نظیر آسیاب از مهم‌ترین جاذبه‌های این منطقه است.
از "آسیاب آبی" برای خرد کردن گندم و سایر غلات و درست کردن آرد استفاده می شد، هر چند در گذشته‌های دور، تقریباً در هر شهری از کشورمان، آسیاب آبی وجود داشته، اما امروز چرخ تعداد انگشت شماری از آنها هنوز می چرخد.
خوانساری ها که در گویش محلی خود به آسیاب "آر" می‌گویند در گذشته ۴۰ آسیاب آبی داشته اند که البته امروز از تمامی آسیاب های آبی در استان اصفهان تنها یک آسیاب باقی مانده که با تلاش نعمت‌الله نظری، یکی از اهالی و بدون هیچ حمایتی دوباره احیا شد. او که مهندس راه و ساختمان است به خبرنگار ایمنا می گوید: آسیاب آبی خوانسار پس از زلزله سال ۶۶ کاملا تخریب و به ویرانه‌ای تبدیل شده بود در تمامی این سال ها از سوی شهرداری و میراث فرهنگی هیچ اقدامی برای ساخت و احیای آن انجام نشد.
وی ادامه می دهد: آسیاب آبی خوانسار کنار رودخانه‌ای که به "سرچشمه" معروف است قرار دارد، این آسیاب پس از گذشت ۱۶ سال به علت بی‌توجهی به آغـل گوسفندانی که برای چرا به این محل می‌آوردند، تبدیل شده بود.
نظری می گوید: وقتی متوجه شدم که شهرداری در تدارک تخریب آسیاب است بسیار ناراحت شدم و آستین همت را بالا زدم تا آسیاب را از نو ساخته و دوباره احیا کنم.
وی می افزاید: شهرداری مصمم بر تخریب بود، اما پس از تلاش فراوان با پیگیری هایی که در استانداری اصفهان انجام دادم، بنای تاریخی آسیاب را در نقشه جامع شهر دیده و سپس این اثر ثبت شد، پس از آن دیگر کسی در فکر تخریب بنا نبود، اما مشکل ساخت و مرمت سبب شد که رهایش کنم.
این مهندس راه و ساختمان تصریح می کند: سال ٩٢ شهردار اسبق خوانسار از من درخواست کرد تا به آسیاب جان دوباره ببخشم، وقتی که حمایت‌ها را دیدم به سراغ آسیاب رفتم و در مدت یک سال بنا را مرمت کردم، اما وقتی کار به سوارکردن سنگ آسیاب رسید متوقف شد، زیرا کسانی که در گذشته سنگ آسیاب را تعمیر و سوار می‌کردند زنده نبودند و هر شخصی هم برای راه انداختن آسیاب آمد پس از دو ماه بدون نتیجه کار را رها کرد.
وی اظهار می کند: کار آسیاب در عین سادگی، اما از نظر مهندسی خیلی پیچیده است؛ زیرا در آن از علوم آیرودینامیک، ترمودینامیک، استاتیک، متالوژی و هیدرولیک استفاده شده است، شش ماه طول کشید تا با هم فکری چند نفر دیگر سنگ آسیاب را سوار کردیم، حتی ۹ گوسفند برای آسیاب قربانی کردم و تمام هزینه راه‌اندازی را از جیب خودم متقبل شدم.
نظری ادامه می دهد: یک سال از ثبت آن در نقشه جامعه شهری می‌گذشت که آسیاب در نوروز ۹۳ دوباره پا گرفت، اما پس از سه ماه راه‌اندازی در یک شب گرم تابستانی آتش گرفت و کل بنا سوخت و نزدیک ٣٠٠میلیون ظرف و ظروف باقی مانده از دوره صفوی از بین رفت، این آثار تاریخی با زحمت اهالی جمع شده بود.
نظری می گوید: حدود یک ساعت پس از آتش سوزی مأموران آتش نشانی حضور یافتند که دیگر به جز ستون‌هایش چیزی نماند، دیگر خسته شده بودم، نمی‌خواستم دوباره ادامه بدهم، اما بازهم به اصرار دوستم آسیاب را ساختم.
وی تاکید می کند: دو سال است که آسیاب در حال کار کردن است، با همه سوالاتی که برای ساخت و احیای مجدد آن می‌شد، اما حدود ٤٠٠ میلیون تومان برای این آسیاب هزینه کردم، اکنون انتظار دارم که حداقل در فهرست میراث فرهنگی کشور ثبت شود.
این خیر اظهار می کند: اکنون آسیاب به رسم ٤٠٠ سال پیش به دور خود می‌چرخد، گندم و جو آرد می‌کند و خاطره‌ها را از سر می‌گذراند؛ خاطره صف‌بستن رعیت‌ها از بالا تا پایین سرچشمه، با الاغ‌هایی که به گاری بسته شده بودند، خاطره آدم‌هایی که زانو به زانوی سنگ‌ها می‌نشستند و آرزوی‌شان را در گوش‌های "آر" نجوا می‌کردند.
وی می افزاید: وقتی می‌گویند گوش به زنگ باشید، کنایه از همین زنگ آسیاب است، زیرا آسیابان هر جا که باشد باید گوشش به زنگ باشد، وقتی صدای زنگوله تغییر کرد یعنی آسیاب ایرادی پیدا کرده است.
وی یادآور می شود: آواز آسیاب همچنان بلند است، آر دو سنگ ثابت دارد که تن سفیدشان را روی هم می‌سایند و گندم و جوی آسیاب‌شده از میان لب‌های تناس بسته‌شان آرد و لوله می‌شود در کیسه نایلونی، پشت آسیاب یک منبع آب است که از لوله‌ای که به سنگ بالایی و توربین متصل شده، پرفشار وارد می‌شود و با فشارش سنگ را می‌گرداند، روی سنگ درزی است که گندم و جو در آن سرازیر می‌شود تا آسیاب شوند، سنگ آسیاب هر ۲۰ روز باید برداشته شود، رویش سمباده بکشند تا زبر شود، هر سنگ آسیاب ٥٠ سال عمر می‌کند؛ آن‌قدر می‌چرخد و ساییده می‌شود تا دیگر چیزی از آن نمی‌ماند.
آسیابان آبی خوانسار اضافه می کند: خوانسار ٤١ آسیاب داشته که تمام آنها تا ٤٠ سال پیش، شانه به شانه هم آرد نان تنورهای خانگی خوانساری‌ها را کیسه می‌کردند، مردم گونی‌های گندم، جو، سویا، سریش، ذرت و سنجد را می‌آوردند و آردش را تحویل می‌گرفتند، شش کیلو گندم برای آسیاب می‌دادند و پنج کیلو می‌گرفتند، بعدها جای آرد سکه می‌دادند، اما تنها از ٤١ آسیاب یک آسیاب باقی مانده که روزی نزدیک به ٢٠٠ کیلو گندم یا جو آرد می‌کند.
وی می گوید: اگر آب کافی بود سه تن را هم آرد می‌کرد از طرفی مردم خوانسار مانند ۶۰ سال گذشته نیستند، نان را از نانوایی‌ها می‌خرند و آردشان را از مغازه، شاید ٢٠ خانواده در کل شهر نان‌شان را در خانه بپزند، آسیاب آبی خوانسار برای قدیمی‌ها خاطره و برای نسل جدید مانند موزه است.
نظری خاطرنشان می کند: محوطه آسیاب آبی حالا جایی برای رفت‌وآمد توریست‌ها شده، مردمی که برای بازدید از آسیاب ٤٠٠ ساله می‌آیند، در محوطه چای می‌خورند و خریدی می‌کنند، عکسی با آسیاب می‌گیرند و می‌روند.
وی اظهار می کند: قبل از دوره ساسانیان آسیاب با چرخ‌دنده به شتر وصل می‌شد، ساخت آسیاب آبی را رومیان به ایرانیان یاد دادند، وقتی که امپراتوری رم در دو مرحله از ایرانیان شکست خورد، در مرحله دوم وقتی که والریانوس در مقابل ایران به اسیری گرفته شد، او را ١٠سال در قلعه‌ای در شوشتر نگه داشتند، هنوز هم آثاری از همان قلعه وجود دارد. آن زمان پادشاه ایران برای این اسیران شرط آزادی گذاشت، هر اسیری که به یک ایرانی خواندن و نوشتن یا یک صنعت و هنری آموزش بدهد، آزاد می‌شود، آنهایی که در قلعه بودند، با ایرانیان توافق کردند و پل قدیم دزفول را ساختند، پلی که بعد از دو هزار سال هنوز ماشین روی آن تردد دارد و بعد آزاد شدند.
نظری ادامه می دهد: بقیه اسیران هم ساخت آسیاب آبی را آموزش دادند و این آسیاب‌ها در ایران ساخته شد که آسیاب آبی خوانسار یکی از نمونه‌های ساخته شده در کشور است.
نظر شما