به گزارش خبرنگار ایمنا، در این همایش امیرحسین بانکی‌پور کارشناس مسایل فرهنگی در رابطه با ابزارهای هدایت و تربیتی جامعه گفت: شش ابزار تربیتی برای هدایت جوان‌ها در زمینه فرهنگی وجود دارد. در کتاب‌های روانشناسیِ رشد دو ابزار تشویق و تنبیه معرفی شده است البته ابزار تنبیه رد می‌شود و تأکید بر استفاده از آن کمتر است در حالی که بر استفاده از ابزار تشویق تأکید بیشتری شده است، این دو ابزار در همه زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی و بین‌المللی و سایر زمینه‌ها نهادینه شده است.
این کارشناس فرهنگی با بیان اینکه علی‌رغم این که در کتاب‌ها بر تشویق تأکید شده است اما در عمل بیشتر از ابزارهای تنبیهی استقبال می‌شود، ادامه داد: در فرهنگ اسلامی هر دو ابزار به رسمیت شناخته شده است اما این دو ابزار، ابزار تربیت انسانی نیستند البته نه به این خاطر که انسان هستیم بلکه به این خاطر که کتاب‌ها، انسان را حیوانی پیچیده معرفی می‌کند. در واقع انسان‌ها با چه روشی حیوانات را رام می‌کنند؟ پاسخ، استفاده از ابزار تشویق و تنبیه است، چراکه این ابزار در هر حیوانی مؤثر است، در انسان هم به این خاطر که بعد حیوانی دارد مؤثر است.
بانکی‌پور با بیان اینکه تحلیل گفته شده، اهانتی به این دو ابزار نیست، افزود: کتاب‌ها به این سؤال که «چرا آزمایش‌های تربیتی بر حیوانات انجام می‌شوند در حالی که در عمل بر انسان تجربه می‌شوند؟» پاسخی نداده است.
وی تصریح کرد: در فرهنگ اسلامی و در قرآن کریم دو ابزار تبشیر و انذار را در کنار این ابزار مطرح می‌شود اما برخی افراد که با معارف دینی آشنا نیستد فکر می‌کنند همان ابزار تشویق و تنبیه است، در حالی که این‌گونه نیست و دلیل آن این است که این دو ابزاری انسانی هستند که در حیوانات مؤثر نیست، یعنی حیوان انذارپذیر و بشارت‌پذیر نیست، چراکه آن دو ابزار ناظر به آینده هستند و حیوان در زمان حال زندگی می‌کند.
این کارشناس فرهنگی گفت: در منطق قرآن چه آنجایی که مستقیم و چه آنجایی که غیر مستقیم اشاره می‌کند، بیشتر به ابزار انذار تأکید شده است. بر خلاف آنکه در کتاب‌های روانشناسی بر تشویق تأکید بیشتری شده، در قرآن به هشدار نسبت به آینده‌ای نگران کننده تأکید است. قرآن هر دو ابزار تبشیر و انذار را معرفی می‌کند اما وقتی می‌خواهد یکی را معرفی کند هیچگاه تبشیر را به تنهایی معرفی نمی‌کند.
در مراکز فرهنگی باید ابزار تبشیری و انذار استفاده شود
بانکی‌پور با بیان اینکه بر اساس قرآن، انذار بسیار مهم‌تر از تبشیر است، افزود: یکی از اشتباهاتی که در زمینه تبلیغات دینی وجود دارد این است که تبشیرها بر انذارها غلبه می‌کند، به عنوان نمونه می‌گوییم اگر قطره‌ای اشک برای امام حسین(ع) بریزید به بهشت می‌روید یا اینکه اگر محبت حضرت علی(ع) در دلتان باشد آتش جهنم به سویتان نمی‌آید. در حالی که این ادبیات، ادبیات تبشیری است.
وی گفت: اکنون روش‌های تربیتی با ادبیات قرآن و نهج‌البلاغه متفاوت است و منحرف شده‌ایم. شنیده می‌شود که به نوجوانان می‌گویند سیاحت غرب نبینند، سؤال اینجا است که چرا نوجوانان نباید با معاد آشنا شوند؟ این اشتباه بزرگی است که در تربیت‌ها انجام می‌شود و نتیجه‌اش این می‌شود که مردم به راحتی گناه می‌کنند، ممکن است نماز بخوانیم و روزه بگیریم و به هیئت‌های مذهبی هم برویم اما راحت غیبت می‌کنیم، تهمت می‌زنیم و دروغ می‌گوییم اما نمی‌ترسیم و دلیلش هم این است که انذار نشده‌ایم.
این کارشناس فرهنگی با بیان اینکه نسبت به گناهان بی‌باک شده‌ایم، افزود: همانطور که در ادعیه اهل بیت(ع) آشکار است با اینکه آنها در مرتبه عصمت قرار دارند اما چگونه آتش را توصیف می‌کنند و ضجه می‌زنند؟ اینها نمی‌تواند لقلقه زبان باشد بلکه به خاطر وجود انذار در آنهاست. در کتاب «المراقبات» آمده است که هنگامی که با اشخاصی که ایمان قوی ندارند روبرو هستید لازم است برای هدایت آنها با روش انذاری و نه روش تبشیری برخورد کنید.
بانکی‌پور با بیان اینکه دو ابزار تبشیری و انذار باید در مراکز فرهنگی استفاده شوند، اظهار کرد: دو روش تشویق و تنبیه روش‌های ضعیف هستند و ابزار تبشیر و انذار متوسط محسوب می‌شوند. اما دو ابزار دیگر در فرهنگ دینی وجود دارد که در مرتبه عالی قرار دارند. یکی از آنها ابزار محبت است، همانگونه در اشعار آمده است «درس معلم که بود زمزمه محبتی، جمعه به مکتب آورد طفل گریز پای را».
سرمایه انسان برای رشد، عقل، دین و حیا است
وی گفت: اگر بخواهیم ابزار محبت را به چیزی تشبیه کنیم می‌توانیم به انرژی هسته‌ای تشبیه کنیم. محبت در اصلاح رفتار، قدرت بسیاری دارد، اما انرژی هسته‌ای همانطور که بسیار پرقدرت است، همانطور هم خطرناک است، به این معنا که بیشترین هزینه برای نگه‌داری آن می‌شود. استفاده از محبت به خصوص در سنین نوجوانی و جوانی آن هم در دوره مجردی می‌تواند با آلودگی‌های بسیاری همراه شود. این در حالی است که با نادیده گرفتن این مسایل، فضای فرهنگی آلوده می‌شود. در همین راستا کسانی که پخته‌تر هستند در استفاده از ابزار محبت کمی اجتناب می‌کنند اما جوانان و هم‌چنین کم تجربه‌ها بر این وضعیت اعتراض می‌کنند. در واقع باتجربه‌ها بعد وابستگی‌ها و دل‌بستگی‌ها را می‌بینند.
این کارشناس فرهنگی ادامه داد:ابزار ششم که هم در اصلاح رفتار بسیار مؤثر است و هم پاستوریزه کننده محبت است راه چاره است. در واقع جلوی انحرافاتی که می‌تواند در محبت اتفاق افتد را می‌گیرد، مختص فرهنگ تشیع است و در روایات اهل بیت(ع) تأکید بسیاری بر آن شده است و آن ابزار «حیا» است.
بانکی‌پور افزود: همانگونه که ابزار تشویق، جذبی است ابزار تنبیه دفعی است و همانگونه که ابزار انذار، دفعی و تبشیر، جذبی است، محبت نیز جذبی و حیا دفعی است. در حیا ترس از رفتن آبرو، مورد سرزنش قرار گرفتن و از چشم محبوب افتادن است که بازدارنده هستند و این ابزار متعالی‌تر از دو ترس دیگر است. لازم است مربی طوری رفتار کند که زیردستانش از او حیا کنند، در این صورت اگر محبت بخواهد آلوده شود، حیا اجازه نمی‌دهد.
وی با معرفی کتاب «حیا» بیان کرد: حیا نقشی محوری در اخلاق و تربیت اسلام دارد. سرمایه انسان برای رشد، عقل، دین و حیا است که حیا سرچشمه اخلاق است، همانگونه که در روایات هم آمده است «هرگاه حیا نکردید، هر کاری می‌توانید انجام دهید»، یعنی در صورت نبود حیا، همه چیز مباه می‌شود. یعنی چیزی که اخلاق را حفظ می‌کند، حیا است. پس اگر می‌خواهید جوان را حفظ کنید، حیای او را حفظ کنید.
رقابت جای رفاقت را گرفته است
در ادامه این همایش محمدرضا ملکی‌ها مدیرعامل مؤسسه فرهنگی بقیه‌الله(عج) استان اصفهان اظهار کرد: اینکه می‌گویند در زمینه فرهنگی در کشور کاری انجام نمی‌شود، درست نیست، انجام می‌شود اما قواعد و جهت‌گیری‌ها عوض شده‌اند، یعنی مادی‌گری جایگزین معنویت شده است، نفاق جای خود را به یکدلی و یکرنگی داده است، رفاه‌طلبی به جای انقلابی‌گری آمده است.
مدیرعامل مؤسسه فرهنگی بقیه‌الله افزود: می‌بینیم که لیست کارهای بد فرهنگی که بر آن تلاش می‌کنیم بسیار بیشتر از کارهای خوب فرهنگی است و این یعنی مسیر را اشتباه می‌رویم، چیزی که در کل کشور عمومیت پیدا کرده است، از دستگاه‌های کشوری تا تک‌تک افراد همه در حال حرکت در مسیری اشتباه هستیم.
در فعالیت‌های فرهنگی به‌دنبال جواب هستیم نه پاسخ
سرهنگ جهانگیر کریمی معاون اجتماعی فرماندهی انتظامی استان اصفهان نیز در این همایش با بیان اینکه در تیرماه جشنواره چادرهای آسمانی با شرکت فعالان عفاف و حجاب برگزار می‌شود، گفت: با توجه به بررسی دستگاه‌های گوناگون کشور، امروزه جامعه دچار مشکلاتی است که شاید تاکنون حل شده باشند اما در پی آنها مسایل اجتماعی دیگری بروز می‌کند که پیچیده‌تراند و نیاز به راه‌حل‌های متنوعی دارند.
وی افزود: به عنوان نمونه سیاست کنترل جمعیت یا افزایش طلاق و کاهش ازدواج آن هم زمانی که بر تعداد افراد مجرد دارای شرایط سنی ازدواج افزایش یافته است از مشکلاتی است که اکنون جامعه دچار آن شده است، اما در هنگام مواجهه با مشکلات، چهار سیاست وجود دارد یکی از آنها طفره رفتن است، یعنی مشکلات را می‌شنویم و کتمان می‌کنیم از کنارشان می‌گذریم یا به آنها حساس نمی‌شویم.
سرهنگ کریمی ادامه داد: رفتار دیگر افراد هنگام مواجهه با مشکلات، واکنش است، یعنی با مشکل روبرو می‌شویم و در راستای واکنش، ناراحت و یا خوشحال می‌شویم و یا تأیید و رد می‌کنیم. رفتار دیگر در این مواقع، جواب است، یعنی همه امکانات را برای رفع مشکل بسیج می‌کنیم. اما هر سه رفتار به گونه‌ای نیستند که بتوانند مسایل را حل کنند. در واقع به رفتار چهارم یا همان «پاسخ» نیاز است. یعنی در این رفتار، علل و عوامل بروز مشکل را بررسی می‌کنیم. در همین راستا مسایل باید به صورت کارشناسانه و منطبق با اطلاعات دقیق بررسی شوند تا پاسخ دلسوزانه و پدرانه باشد.
وی تأکید کرد: لازم است در مراکز فرهنگی در مواجهه با مسایل به دنبال پاسخگویی باشیم نه اینکه طفره برویم و صورت مسئله را پاک کنیم. می‌دانیم که امروزه حجم فعالیت‌های فرهنگی بی‌نهایت است اما دلیل اینکه به نتیجه نمی‌رسد این است که به دنبال جواب هستیم نه به دنبال پاسخ.
نظر شما