به گزارش خبرنگار ایمنا، وزیرخارجه هند پیش از دیدارش با محمد جواد ظریف گفته بود؛ «هند فقط تحریمهای سازمان ملل را اجرا می‌کند نه تحریمهای یکجانبه کشورهای دیگر را»، با این وجود ظاهرا چنین تضمین‌های اعلامی برای رییس دستگاه دیپلماسی ایران کافی نبود و در نتیجه ظریف شخصا عازم دهلی نو شد تا سیاست هند را در دوره خروج آمریکا از توافق هسته‌ای دریابد و ابهاماتی که در زمینه سیاست هند در قبال برجام وجود دارد را از نزدیک برطرف کند. برای پیگیری اهداف و نتایج سفر ظریف به دومین خریدار بزرگ نفت ایران در جهان، گفت و گویی با علی امیدی، استاد علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه اصفهان ترتیب داده ایم که در ادامه می خوانید.
در موقعیت کنونی هند از چه ابعادی برای ایران دارای اهمیت است؟
هند یکی از اعضای کشورهای «بریکس» است، که مجموعه ای از اقتصادهای نوظهور شامل برزیل، هند، روسیه، چین و آفریقای جنوبی است. همچنین بعد از کشورهای اتحادیه اروپا وآمریکا، هند از لحاظ اقتصادی در سطح قدرتهای بین المللی محسوب می شود. بنابراین هند یکی از کشورهای بزرگ از لحاظ اقتصادی و ازشرکای اصلی تجاری ایران است؛ این کشور نفت ایران را می خرد و خرید نفت از طرف هند برای ایران بسیار حائز اهمیت است.
هدف ظریف از سفر به هند چه بود؟
به نظر می رسد آنچه باعث نگرانی ایران و سفر ظریف به هند شده، تحولات جدید در حوزه برجام وخروج آمریکا از این توافق بین المللی است که ممکن است تغییراتی را دربرنامه های هند برای خرید نفت از ایران ایجاد کند. هدف سفر وزیر امور خارجه ایران به هند امتزاج نگاه سیاسی هندی‌ها به ایران است، در واقع ظریف کوشید از این قضیه اطمینان پیدا کند که هندی‌ها تحت تاثیر سیاستهای آمریکا قرارنخواهند گرفت، سیاستهای مستقل ملی خود را ادامه می دهند و کما کان به مبادلات تجاری با ایران، خرید نفت و پروژه چابهار ادامه خواهند داد.
خروج آمریکا از برجام می تواند به همکاری ایران و هند در چه حوزه هایی لطمه بزند؟
پروژه چابهار یکی از پروژه های بین المللی محسوب و توسعه بنادر این منطقه، ارتباط ریلی آن با افغانستان و تبدیل چابهار به «هاب» بزرگ تجاری در منطقه از جمله زمینه های مهم همکاری ایران با هند است، که برای هر دو طرف بسیار اهمیت دارد. البته هدف اصلی ظریف از این سفر اطمینان از خرید نفت ایران توسط هند و پرداخت پول آن به یورو است.
در سالهای ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵، که ایران تحت تحریمهای بین المللی بود، هند در پرداخت پول ایران مشکل تراشی می کرد و مدام دراین کار تعلل به خرج می داد. این کشور در یک مقطع زمانی می خواست پول ایران رابه روپیه پرداخت کند و یا اینکه در دادن روپیه به ایران هم دنبال بهانه تراشی بود و از ایران می خواست به جای پول نفت کالاهای هندی را وارد کشور کند.
در نتیجه در مقطع فعلی باید این نکته برای ایران مسجل شود که هند دراین دوره چه تصمیمی برای پرداخت پول نفت به ایران اتخاذ خواهد کرد وچگونه مطالبات ایران را پرداخت می کند؟ آیا اساساً نفت ایران را می خرد و پول نفت را به ایران خواهند داد؟ آیا پروژه های نفتی بزرگ مثل پروژه نفتی فرزاد وپروژه بندری چابهار را به سرانجام خواهند رساند یاخیر؟ پروژه نفتی فرزاد هنوز نهایی نشده، ولی هندی‌ها پیش از این قول داده اند که این پروژه راحتما انجام می دهند.
به نظر شما مأموریت مهم ظریف در موقعیت کنونی چیست؟
در شرایط کنونی دولت و وزرات خارجه مامور است که نظر جهان را نسبت به سیاستهای ترامپ بداند، اگر هند بخواهد تحت تاثیرسیاستهای آمریکا قراربگیرد، این درتصمیم ملی ما در خروج از برجام نقش مهمی دارد. وزیر امور خارجه با این اهداف، هند را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب کرد تا نظر هندی‌ها را نسبت به این مسائل بداند و بعد از آن نظام در مورد تداوم و یا عدم حضور در برجام تصمیم گیری کند. اگر هند در سه پروژه مهمی که در حال حاضر با ایران دارد، در کنار ایران بماند، برای ما کفایت می کند و این کار به معنای پشت کردن به سیاستهای آمریکا خواهد بود.
البته باید این نکته را هم در نظر گرفت که سیاست دولت هند مثل سیاست دولتهای کره جنوبی و ژاپن نیست، در معادلات سیاسی کره جنوبی وژاپن جزو اقمار آمریکامحسوب می شوند و نمی توان به این کشورها اطمینان کرد؛ چرا که سیاست خارجی مستقل ندارند. بنابراین در شرایط فعلی، کشورهای کره جنوبی و ژاپن ممکن است در راستای سیاستهای تحریم ایران از طرف آمریکابه تحریم نفتی یا مسدود سازی درآمدهای نفتی ایران مبادرت کنند، ولی دولت هند تا کنون چنین کاری نکرده وانجام نمی دهد.
همه ارکان نظام، از جمله مقام معظم رهبری، رییس جمهور و شورای عالی امنیت ملی به دنبال این هدف هستند که آیا ادامه برجام بدون حضور آمریکا به نفع ایران است یا خیرو بایدیاد آوری کرد که ماموریت وزرات خارجه در مقطع کنونی پی بردن به این موضوع مهم است.
به طور کلی رویکرد هند را در قبال برجام چگونه ارزیابی می کنید؟
رویکرد هند نسبت به برجام در طی این سه سال بسیار سازنده بوده وبا توجه به اینکه هند، کشوری با جمعیت یک میلیارد و دویست میلیونی در سطح جهان است، تأمین نیازهای این جمعیت واقعا یک هنر بسیاربزرگ است و نیاز به الزامات خاصی دارد. این کشوردرهمین راستا سعی دارد در سیاست خارجی از تحریک آمریکا خودداری و در سیاست خارجی محتاط عمل می کند و بنابراین مثل روسیه و تا اندازه ای چین، خیلی شفاف با آمریکا ساز مخالفت کوک نمی کند. جسارت این کشور مثل کشورهای چین و روسیه نیست، اما در عین حال هند دارای سیاست مستقل ملی خودش است و می کوشد خیلی با احتیاط وبدون تحریک آمریکا عمل کند.
با این حال، رویکرد دولت هند بعد از برجام نسبت به ایران خوب بود و توافق شد که پولهای مسدود شده ایران را به دلار و یا یورو پرداخت کند و خرید نفت از ایران را افزایش دهد. در زمان تحریم، پیدا کردن شریک تجاری کاری بسیار سختی بود، ولی هندی‌ها در آن مقطع حسن نیت خود را نشان داده و به افزایش خرید نفت از ایران مبادرت کردند. حال نیز هند در مجامع بین المللی تاکید دارد که برجام یک سند بین المللی بوده و همه باید به آن متعهد باشند، بنابراین سیاست هند نسبت به برجام سازنده بوده است.
نظر شما