«شکل آب»، یک فیلم اسطوره ای

به گزارش خبرنگار ایمنا، سعید نامدار مقدم در نشست نقد و بررسی فیلم «شکل آب» که امروز عصر، یکشنبه ۳۰ خردادماه در سالن سوره حوزه هنری استان اصفهان برگزار شد، اظهار کرد: نگاه کارگردان این فیلم، عمیق و فلسفی است و در فیلم‌های او، اسطوره‌ها نقش مهمی دارند.

وی افزود: این کارگردان به شیطان‌شناسی علاقه خاصی دارد و بیشتر اوقات، نکات ساختارشکنانه‌ای را مطرح می‌کند، همانگونه که در فیلم «پسر جهنمی»، ابلیسی را معرفی می‌کند که در ابتدای خلقت، خداوند قسم می‌خورد که همه انسان‌ها را منحرف کند و در حالی که می‌داند که جایش جهنم است، به کارش ادامه می‌دهد.

این کارشناس سینما ادامه داد: تفکر فیلم «شکل آب» از فیلم دیگری به نام «باتلاق سیاه» که پنجاه سال پیش مطرح بوده، شکل گرفته است. مرد دوزیستی که ظاهرش همان است، اما شخصیتی متفاوت دارد. او در آن فیلم کشته می‌شود، اما در «شکل آب» قداست دارد. تفاوت این دو فیلم، در اینجا است که «شکل آب»، ارتباط انس و جن را نمایش می‌دهد و تشکیل خانواده را میان آنها مطرح می‌کند.

نامدار مقدم با بیان اینکه «شکل آب»، سال ۱۹۶۳ را به تصویر می‌کشد، ادامه داد: این فیلم، جنگ سرد را در کشور بالتیمور که یک کشور نظامی است و نشان می‌دهد در فرهنگ آمریکا و شوروی سلاح بیولوژیک اهمیت ویژه دارد.

وی تشریح کرد: این فیلم، چهار خانواده اصلی را نشان می‌دهد. یکی از آنها، خانواده استریک لند است که سبک زندگی آمریکایی دارند. دیگری، خانواده زلدا است که نماینده تمدن آفریقا و غیرغربی است، به گونه‌ای که خلع سلاح شده و زلدا، زنی است که در تمدن غرب غرق شده است. وجود دو خانواده دیگر، به این خاطر است که فرهنگ جدیدی را به جهان القا کنند. خانواده‌هایی که هنوز در جهان پذیرفته نشده‌اند، اما قرار است پذیرفته شوند.

این کارشناس سینما بیان کرد: این فیلم سعی می کند از جن قبح‌زدایی کند. همانگونه که از نام فیلم مشخص است، آب در اسطوره‌ها، نماد پاکی و ناشناخته بودن است. این که اسطوره‌ها در آخر فیلم به درون آب می‌روند، نشان دهنده قبح‌زدایی است.در سال ۲۰۱۷  خانواده در برخی کشورهای به این معنا است که به هر ارتباطی، خانواده می‌گویند، یعنی هر نوع ازدواجی، در سازمان ملل پذیرفته شده و رسمی است. این، نکته‌ای است که فیلم، نمایان آن است.

وی با بیان اینکه این فیلم، عصر جدید را نشان می‌دهد، گفت: فیلم، سازوکار جدید را درزمینه نظامی مطرح می‌کند، به همین خاطر، شهری نظامی را انتخاب کرده‌اند، یعنی اینگونه فیلم‌ها می‌خواهند بگویند دیگر سلاح‌های نظامی جوابگو نیست و لازم است سلاح‌ها، بیولوژیک و هوشمند شوند، چیزی که دیگر تمدن‌ها نمی‌شناسند.

این کارشناس سینما در رابطه با شخصیت‌های فیلم گفت: الایزا، زنی نازیبا و متفاوت از پرنسس‌های هالیودی است که نشان دهنده همزادی با شیطان زشت است. این فیلم، پر است از عناصر تصویری، به اندازه‌ای که اگر ده بار هم این فیلم را ببینید، بازهم نکات جدیدی کشف می‌کنید.

نامدار مقدم با بیان اینکه ساختار این فیلم، غیرقابل پیش‌بینی است، افزود: این فیلم، سبک زندگی آمریکایی را ناموفق نشان می‌دهد. همچنین در این فیلم، رنگ‌ها جای خاصی دارند و اینکه در آخر فیلم نشان می‌دهد که جن و انس به اسکله می‌روند و آب آنها را به اقیانوس می‌برد. این، به این معنا است که اگر با جن ارتباط قوی برقرار کنی، به اقیانوس می‌رسی.

وی با بیان اینکه اسکار به فیلم‌هایی داده می‌شود که حرف جدیدی برای گفتن دارند و مقدمه‌ای می‌شوند برای فیلم‌های آینده، گفت: از آنجایی که اینگونه فیلم‌ها در آینده تاثیر می گذرد و ارتباط انس و جن را قبح‌زدایی می‌کند و آن را قوی و عاشقانه نشان می‌دهد، قابلیت کسب جایزه اسکار و مشابه آن را در آینده دارد. البته آمریکا و روسیه این مباحث را دنبال می‌کنند، همانگونه که نگاه به شخصیت الایزا، فراتر از نگاه دولتی آمریکا و عشق به انسان است.

این کارشناس سینما افزود: نمایش اسطوره‌های یهودی از داستان‌های تاریخی همچون حضرت موسی و فرعون نشأت می‌گیرد، چراکه یهود می خواهد این گونه داستان ها را به نفع خود پیش ببرد. در این فیلم نیز، جن از آب گرفته می‌شود و یهود، خود را پشت قضایا پنهان می‌کند و آمریکا را در ویترین نشان می‌دهد. 

این کارشناس سینما با بیان اینکه کهن الگو، همان بیان داستان‌های کتب مقدس در کشورها به زبان هنر و فلسفه است، گفت: به عنوان نمونه، نمود حضرت ابراهیم و اسماعیل در ایران، رستم و سهراب هستد و در غرب نمود دیگری دارند. در همین راستا، سینما کهن الگوها را منحرف می‌کند و از بین می‌برد. این در حالی است که اکنون جوانان، کتب مقدس را نمی‌خوانند، به داستان‌های آنها مراجعه نمی‌کنند و به جای آن فیلم و سریال می‌بینند. اینجا است که سینما، کهن الگوها را جابجا می‌کند، یعنی در فیلمی، حضرت نوح از ساختن کشتی پشیمان می‌شود یا حضرت موسی، خود ده فرمان را می‌نویسد.

نامدار مقدم با بیان اینکه در حالی که شیطان از درگاه خداوند رانده شده، اما در فیلم‌ها، شیطان تحریف شده انجیلی نشان داده می‌شود، افزود: برخی فیلم‌ها، شیطان را عاشق انسان نشان می‌دهند، به این خاطر که الگوهای جدیدی را وارد داستان‌های تاریخی کرده باشند.

وی ادامه داد: باید توجه کرد امروزه فیلم‌ها، دقیق‌اند و سرگرمی نیستند، یعنی کارگردان با نشانه و تصویر، مفاهیم را بیان می‌کند. به همین خاطر لازم است سواد رسانه‌ای را افزایش دهیم تا عناصر را بشناسیم، چراکه شیطان، مفاهیم دینی را به وسیله هنر و فیلم از بین می‌برد.