چراغ قرمزی برای یک رفتار زشت در خیابان!

به گزارش  ایمنا، ما مبهوت این رفتار می شویم و ناخودآگاه یاد خاطره ای از دوستی می افتیم که می گفت «در یک بازه زمانی دوساله برای طی کردن دوره های تخصصی شغل خود به خارج از کشور سفر کرده بودم و پدر که طاقت دوری من را نداشت در همان ماه های ابتدایی به نزد من در آن کشور آمد تا دیداری تازه کرده باشیم. روز بعد چند قدمی در یکی از خیابان های شهر مشغول قدم زدن بودیم که پلیس برگه جریمه ای را به دستمان داد، علت را جویا شدم و توضیح داد که همراه شما آب دهان خود را  در خیابان انداخته و دوربین های ما آن را ثبت کرده اند. پدر که متوجه موضوع شده بود، دست‌وپایش را گم کرد و خیلی سریع دست من را گرفت و با قدم های تند از صحنه دور شد. من تعجب کردم و گفتم پدرجان، نگران نباش، خودم جریمه را پرداخت می کنم...»

اما پدر در حالی که اطراف را نگاه می کرد با اضطراب گفت: «اصلا تصور نمی کردم که در این کشور حتی در مورد آب انداختن نیز جریمه وجود دارد! اینجا دیگر چه کشوری است و این آدم ها چه کسانی هستند که برای آب دهان انداختن، جریمه تعیین کرده و به راحتی هم اجرا می کنند! شرمنده شدم... اگر در ایران نیز چنین قوانینی وجود داشت و اجرا می‌شد امثال من دیگر چنین خطای بزرگی انجام نمی‌دادند!»

حتما شما نیز در عبور از کوچه ها و خیابان های شهر با این معضل فرهنگی که از برخی شهروندان سر می زند مواجه شده اید، رفتاری شرم‌آور و نابخردانه که مصداق واقعی بی‌فرهنگی است و علاوه بر اینکه ظاهر ناخوشایند آن دل را به درد می آورد، بلکه این رفتار می تواند انتقال‌دهندۀ بسیاری از بیماری های عفونی باشد اما در کشور ما نه تنها به طور مستقیم مجازاتی برای آن در نظر گرفته نشده است، بلکه فرهنگ‌سازی خوب و مناسبی را نیز در این زمینه شاهد نبوده ایم.

انداختن آب دهان در معابر باعث انتقال بسیاری از بیماری‌ها مانند آنفلوانزا و هپاتیت B می شود، اما در قوانین جامعۀ ما به طور مستقیم به آن اشاره نشده است اگرچه می توان آن را مصداق جرائم مختلف دانسته و جرم‌انگاری کرد.   

پرتاب آب دهان ممکن است مصداق توهین تلقی شود

در همین رابطه محمد رضا سرافرازیان حقوقدان و وکیل پایه یک دادگستری، اظهار می کند: آیین‌نامه و مقررات خاصی در خصوص اینکه به طور مستقیم، انداختن آب دهان در خیابان جرم محسوب شود، در کشور ما وجود ندارد اما در قانون جرائم راهنمایی و رانندگی به این مسئله در قالب آشغال ریختن و پرتاب آب دهان از خودرو به بیرون اشاره شده و فرد خاطی مشمول ۳۰ هزار تومان جریمه خواهد بود.

وی با بیان اینکه انداختن آب دهان بر روی زمین ممکن است توهین تلقی شود، ادامه می دهد: اگر این عمل روبروی یک مرکز یا شخصی که از جایگاه مهمی برخوردار است اتفاق بیافتد در مصداق ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی قرار گرفته و ۷۴ ضربه شلاق یا پنج تا صد هزار تومان مجازات می شود.

سرافرازیان می گوید: این رفتار ممکن است به عنوان تهدید علیه بهداشت عمومی محسوب شود که در این خصوص نیز ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی ابراز می دارد، انداختن آب دهان و زباله در خیابان و کشتار غیرمجاز دام ممنوع است و مرتکب به حبس تا یک سال محکوم خواهد شد؛ البته تشخیص ضرر رساندن این موضوع به محیط با وزارت بهداشت و آموزش پزشکی، سازمان محیط زیست و سازمان دامپزشکی است اگرچه هر شهروندی می تواند نسبت به این موضوع اعلام جرم کند.

وی معتقد است انجام این عمل باعث انتقال بسیاری از بیماری ها مثل آنفلوانزا و هپاتیت B می شود، اما اگر این موضوع را با قانون بیماری های آمیزشی و واگیردار مقایسه کنیم باید بگوییم در مورد آن هیچ صحبتی نشده و از سوی دیگر حس احترام به هم نوع در بین شهروندان نیز از بین رفته است و سلامت دیگران برای عاملان این رفتار اهمیتی ندارد.

این حقوقدان با اشاره به اینکه پیش از انقلاب در قانون مجازات عمومی به صورت کلی به این رفتار ناشایست اجتماعی پرداخته شده است، عنوان می کند: در سال ۱۳۰۴ در ماده ۲۷۶ این قانون، رفتارهای خلاف شرع و عرف به صورت اجمالی و بدون تعیین مصداق جرم انگاری شده و مرتکب مستوجب پرداخت غرامت و حبس تعزیری می شود.

متأسفانه امروزه علی‌رغم پیشرفت علم، بیماری ها نیز افزایش یافته است و یکی از راههای انتقال بیماری، رفتار ساده و ناراحت کنندۀ انداختن آب دهان در کوچه و خیابان ها است اما در کشور ما مجازات های لازم برای این رفتار، ضمانت اجرایی مناسبی ندارد. از طرفی فرهنگ جامعه نیز به صورتی شکل گرفته که باید ضمانت اجرایی قوانین موجود در این زمینه بالا باشد، این درحالی است که اگر این عمل زشت، آثار مخرب فراوانی برای محیط زیست داشته باشد، مجازات پنج تا صد هزارتومان برای آن بسیار ناچیز است.

اثبات آن در مراجع قضایی محال است

سرافرازیان با تاکید بر اینکه اثبات جرم آب انداختن در دادگاه ها بسیار سخت و حتی محال است، می گوید: البته امروزه مراجع قضایی ما آنقدر درگیر پرونده های سنگین و بزرگی هستند که این مسئله برایشان بسیار پیش افتاده است، از سوی دیگر به دلیل نبود قانون مشخص، قُضات نمی توانند بر اساس اصل قانونی بودن جرم و مجازات، افراد را محکوم کنند چراکه مراجع تقلید نیز دراین مورد، فتوای روشنی نداده اند.

وی با بیان اینکه در کشورهای دیگر برای این موضوع مجازات سنگینی در نظر گرفته اند، می افزاید: مشابه ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی ایران در قانون جزای کانادا نیز وجود دارد و هر اقدامی که باعث آلوده‌ کردن محیط زیست شود، شامل جزای نقدی سنگینی است و فرد خاطی در لحظه جریمه می شود.

این حقوقدان تصریح کرد: برطرف کردن ناهنجاری های اجتماعی همچون آب دهان انداختن در معابر با زور و فشار حل شدنی نیست بنابراین اگر بتوانیم رفتارهای پسندیده اجتماعی را در بین تمامی مردم نهادینه کنیم تا آنها در برابر بروز ناهنجاری ها کنترل درونی داشته باشند، موفق خواهیم بود.

وی خلاء قوانین روشن در این خصوص را یک چالش اساسی برای جامعه دانسته و ادامه می دهد: متأسفانه امروزه علی رغم پیشرفت علم، بیماری ها نیز افزایش یافته است و یکی از راههای انتقال بیماری، رفتار ساده و ناراحت‌کنندۀ انداختن آب دهان در کوچه و خیابان است اما در کشور ما مجازات های لازم برای این رفتار، ضمانت اجرایی مناسبی ندارد. از طرفی فرهنگ جامعه نیز به صورتی شکل گرفته که باید ضمانت اجرایی برای قوانین موجود در این زمینه بالا باشد، این درحالی است که اگر این عمل زشت، آثار مخرب فراوانی برای محیط زیست داشته باشد، مجازات پنج تا صد هزارتومان برای آن بسیار ناچیز است.

فرهنگ سازی موثرتر از اعمال جریمه 

مرتضی پدریان، آسیب شناس اجتماعی در همین ارتباط، می گوید: این رفتار اگرچه شاید چندان شایع نباشد اما چهره خوبی از شهر نشان نخواهد داد البته بروز و تکرار این موضوع از سوی برخی از افراد به دلیل این است که نسبت به اثرات منفی آن در جامعه آگاهی ندارند.

این جامعه شناس ادامه می دهد: این رفتار ناهنجار بیشتر در فصول سرد سال که افراد بیشتر بیمار می شوند، اتفاق می افتد که البته انجام آن علاوه بر ناپسند بودن خود رفتار،  باعث گسترش بیماری های واگیردار نظیر سل می شود.

این استاد دانشگاه، فرهنگ سازی را راهکاری بسیار موثرتر از جریمه کردن افراد به منظور حذف این ناهنجاری اجتماعی از جامعه می داند و تاکید می کند: باید این تفکر که تا چوب بالای سر افراد نباشد، درست رفتار نمی کنند از ساختار ذهنی و تصمیم گیری مسئولان حذف شود و با تولیدات فرهنگی و هنری مانند انیمیشن، فیلم و تیزرهای تبلیغاتی به تدریج، مردم را از پیامدهای ناگوار این عمل آگاه کنند تا دیگر شاهد چنین صحنه هایی در کوچه پس کوچه های شهر نباشیم.

وی می افزاید: اصفهان همواره در حوزه نظافت شهری در بین شهرهای کشور زبانزد خاص و عام بوده است و مردم به این آگاهی رسیده اند که در گشت و گذارهای خود، طبیعت را آلوده نکنند، در مطالعه ای که من  بر روی ۱۵۰ خانوار اصفهانی انجام دادم، مشاهده شد که ۹۵ درصد آنها پس از طبیعت گردی، حتی زباله هایی که دیگران ریخته اند را نیز جمع آوری می کنند و این امر نشان می دهد که حفظ نظافت در اصفهان به عنوان یک رفتار اجتماعی نهادینه شده است.

به گزارش ایمنا، اگرچه برقراری یک سیستم پاداش و مجازات کیفری برای این رفتار نابجا می تواند در قدم های ابتدایی موثر باشد و این مسأله همانند بستن کمربند ایمنی از ترس پلیس، فراگیر شود اما ماندگاری آن نیازمند فرهنگ‌سازی مستمر و بلندمدت برای تمامی اقشار جامعه است چراکه این موضوع از قدیم الایام به عنوان یک رفتار زشت و نکوهیده محسوب شده و عاملی موثر برای کاهش جذب گردشگران داخلی و خارجی بوده و است.

گزاش از: امیر امین الرعایا، خبرنگار سرویس جامعه ایمنا