سینمای تجربی به قواعد سنتی سینما پایبند نیست

 به گزارش خبرنگار ایمنا، این نشست که اولین جلسه پاتوق در سال جاری بود، با حضور پژمان نظرزاد به‌عنوان منتقد برگزار و در آن، فیلم‌های کوتاه «کوزمک» (علیرضا سلمانی‌پور و یونس طراحی)، «تور» (مسعود میرزایی و اصغر بشارتی)، «نفس» (مونا مرادی)، «دهانه جهنم» (سمیر مهانوویچ) و «تنگ خالی ماهی» (عاطفه خادم‌الرضا) نمایش داده شد.

شهرام احمدزاده، مجری این نشست بابیان این‌که در سال جاری، جلسات پاتوق فیلم کوتاه اصفهان به‌صورت مستمر و به روال سال گذشته ادامه خواهد یافت، گفت: صحبت‌هایی شده و سعی در جامع‌تر برگزار کردن جلسات داریم.

پژمان نظرزاد، منتقد حاضر در نشست هم با تائید صحبت احمدزاده گفت: با مقایسه نوع اکران باکس فیلم کوتاه در تهران و اصفهان، می‌توان گفت که این فیلم‌ها در تهران نقد نمی‌شوند، چراکه نقد این فیلم‌ها امکان‌پذیر نیست. هر باکس، معمولاً شامل یک فیلم کمدی، یک فیلم انیمیشن و یک فیلم جنگی است و عملاً کسی که می‌خواهد در مورد آن‌ها صحبت کند، دچار مشکل می‌شود. اگر بخواهیم فضای نقد را در پاتوق شکل بدهیم، باید سراغ چیز دیگری برویم. رسالتی که انجمن سینمای جوان تعریف کرده، صرفاً آشنایی با فیلم کوتاه است.

وی در ادامه گفت: برگزاری جلسات رونمایی از فیلم فارغ‌التحصیلان انجمن سینمای جوان اصفهان در پاتوق فیلم کوتاه اصفهان، کار بسیار پسندیده‌ای است، اما برگزاری جلسه نقد فیلم‌های باکس به‌صورت فعلی، به اندازه کافی روشمند و آموزش محور نیست، درحالی‌که اگر نقد به‌صورت هدفمند اتفاق بیفتد، بهتر است، برای مثال می‌توان به برگزاری دوره بررسی فیلم‌های مستند فرم‌گرا اشاره کرد.

نظرزاد گفت: اگر بگوییم فیلمی خوب نیست، باید دلایلی برای حرفمان بیاوریم، ولی اگر بگوییم من فیلم را دوست نداشتم، مجادله‌ای شکل نمی‌گیرد.

وی درباره وجود تکرار در فیلم‌های این هفته پاتوق گفت: دو نوع تکرار داریم، یکی اقتباس در سینما و دیگری تکرار مضامین. تکرار به‌تنهایی، دلیلی بر بد بودن یک فیلم نیست.

نظرزاد در پاسخ به یکی از مخاطبان که معتقد بود تکرار باید به‌صورت حرف جدیدی بیان شود، گفت: مبنای زبان سینما، چگونگی بیان حرف جدید است. می‌توان این حرف جدید را در مدیوم اقتباس بیان کرد.

این منتقد سینما افزود: زبان سینما، عناصری چون تصویر، تدوین و فیلم‌نامه دارد. فیلمی که یک فیلمساز باتجربه می‌سازد، با فیلمی که یک فرد بی‌تجربه می‌سازد، بسیار متفاوت است. درواقع تسلط به زبان سینما، چیز جدیدی به آن اضافه می‌کند.

نظرزاد بیان کرد: اگر بگوییم فیلم، حرف جدیدی نداشت، باید برای آن پیشنهاد داشته باشیم، ضمن این‌که هر فیلم باید در ژانر خودش بررسی شود.

این منتقد سینما با ابراز خوشحالی به خاطر اضافه شدن واحد درسی «سینمای تجربی» به واحدهای آموزشی انجمن سینمای جوان، گفت: ممکن است هر فیلم بدی را تجربی بنامیم که این، اشتباه است. در میان فیلم‌های این هفته پاتوق هم «نفس»، یک اثر تجربی بود.

وی افزود: ازجمله مؤلفه‌های تجربه‌گرا بودن یک فیلم، داشتن چشم‌انداز جدید از مسائل و وجود دغدغه شخصی برای کارگردان آن است.

نظرزاد بیان کرد: نظام استودیویی هالیوود به وجود جذابیت‌های جنسی و خشونت اهمیت می‌دهد و به همین دلیل، مقایسه فیلم‌های هالیوودی با فیلم‌های تجربی درست نیست.

وی ادامه داد: فیلم «رنگ انار» ساخته سرگئی پاراجانف، تمام قواعد سینما را عامدانه زیر سؤال می‌برد. در پیشانی‌نوشتِ این فیلم آمده که «این فیلم، درباره شاعر نیست، بلکه سعی می‌کند با اشعار این شاعر، به زندگی او وارد شود.» این فیلم، کار یک فرد تجربه‌گرا است، چراکه یک کارگردان عادی نمی‌تواند چنین فیلمی بسازد که تمام قواعد سینما را به هم می‌ریزد.

شهرام احمدزاده هم در مورد هنرمندانه بودن آثار تجربی گفت: این تجربه‌گرایی، زمانی موفق است که در عین بی‌قاعدگی، منش هنری خودش را داشته باشد. به هم ریختن صرف قوانین، نمی‌تواند اثر هنری تولید کند، چراکه در هر اثر هنری، باید اصول و منش آن رشته هنری، در کنار بی‌قاعدگی اثر حفظ شود.

به نظر احمدزاده برای فیلم «نفس»، تأویل‌های زیادی می‌توان نام برد و مضمون این فیلم، صرفاً جنگ نیست، بلکه نمادهای فراوانی دارد که قابل‌بررسی است.

نظرزاد نیز با تأکید بر تجربه‌گرا بودن فیلم «نفس»، یکی دیگر از مؤلفه‌های فیلم تجربی را تلفیق رسانه‌ها نام برد. او پایبند نبودن به قواعد عرفی و سنتی سینما در روایت و فرم را هم یکی دیگر از مؤلفه‌های سینمای تجربی دانست.

این منتقد سینما با زنانه خواندن «نفس»، تجربی بودن این فیلم را ناشی از آن دانست که فیلم در نقطه‌ای آغاز می‌شود که بسیاری از فیلم‌ها، در آن نقطه به پایان می‌رسند، ضمن این‌که ازنظر او، این مسئله، باعث می‌شود فیلم را دنبال کنیم و این، دلیلی بر موفقیت فیلم در سطح خودش است.

نظرزاد، این فیلم را نزدیک به ویدئوآرت دانست و افزود: این، می‌تواند بر تجربی بودن فیلم صحه بگذارد، چراکه مؤلفه‌های ویدئوآرت ازجمله بی‌مکانی و بی‌زمانی هم می تواند به تجربی بودن فیلم منجر ‌شود.

وی افزود: خط بی‌رنگ روایت فیلم هم دلیلی بر تجربی بودن آن است. ضمن این‌که در این فیلم، مواجهه ما با یک مجادله، به یک زن می‌رسد و زن، بنیاد فکری کارگردان است.

نظرزاد بیان کرد: البته وقتی کارگردان این فیلم، با استفاده از آرشیو به تماشاچی کد می‌دهد، به معنای یک دست فیلم آسیب می رساند.

وی افزود: در جایی از فیلم، صدای نفس کشیدن شنیده می‌شود که این معنا را به شکل نمادین منتقل می‌کند که زن‌ها در مناسبات زندگی، بیشتر تحت‌فشار هستند.

نظرزاد درباره فیلم «دهانه جهنم» هم که به محل زندگی فرودستان می‌پردازد، گفت: این فیلم، به‌شدت شعاری است و از ابزار سینما، استفاده اخلاقی می‌کند. این فیلم، به‌صورت سفارشی ساخته‌شده و در لحظاتی یادآور مجموعه «گودال جهنم» سالگادو، عکاس برجسته است. اثر سعی می کند واقعیت جهان را تاثیرگذارانه نشان ‌دهد که البته این، جدا از ارزشگذاری برای بد یا خوب بودن فیلم است.

وی مستند «تور» را هم یک مستند محض دانست که بدون برخورد یا تعامل با سوژه‌ها، آن‌ها را ثبت می‌کند.

وی افزود: این واقعیت، فیلم را از حیطه آماری خارج می‌کند، به این معنا که با واقعیت به شکل کنترل شده آن روبرو نمی‌شویم، بلکه به واقعیت، شکل محض می‌دهیم. فیلم به ما آمار نمی‌دهد و به همین دلیل، قابل استناد نیست.

نظرزاد در پایان گفت: هر کس درباره یک فیلم چیزی بگوید، درست است، چراکه در نقد نمی‌توانیم به یک حقیقت واحد برسیم و حقیقت واحدی وجود ندارد.

به گزارش ایمنا، پاتوق فیلم کوتاه اصفهان، دوشنبه هر هفته به همت انجمن سینمای جوان اصفهان و موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) در نگارستان امام خمینی برگزار می‌شود.