به گزارش ایمنا، رییس جمهور آمریکا روز سه‌شنبه(۱۳ مارس/ ۲۲ اسفند) اعلام کرد رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه را از این سمت برکنار کرده و مایک پمپئو، رییس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) را به عنوان جایگزین او معرفی می کند. ترامپ همچنین از انتصاب اولین زن در پست ریاست سازمان سیا خبر داد و گفت «جینا هسپل»، از افسران ارشد اطلاعاتی سیا، را به ریاست این سازمان منصوب می‌کند.
اهمیت این تغییرات و بویژه اینکه مایک پمپئو از مخالفان سرسخت توافق هسته‌ای با ایران (برجام) است، سبب شد تا خبرگزاری ایمنا گفت‌و گویی اختصاصی با ابوذر گوهری عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق(ع) و تحلیلگر مسائل آمریکا ترتیب دهد و نظر وی را پیرامون اهمیت تغییرات جدید در کابینه آمریکا و تأثیرات آن بر ایران و برجام جویا شود.
ارزیابی شما از برکناری رکس تیلرسون از وزارت خارجه دولت آمریکا چیست؟
تیلرسون از مدت‌ها قبل در حوزه‌های مختلف مرتبط با سیاست خارجی ایالات‌متحده، با دونالد ترامپ رییس جمهور آمریکا مشکل پیداکرده بود و البته این اختلاف‌نظرها در مقاطع حساس مثل مطرح‌شدن توافق بین‌المللی برجام و تمدید آن، سیاست کلان آمریکا در قبال کره شمالی، پیمان زیست‌محیطی پاریس و رویکرد به متحدان آمریکا خصوصاً کشورهای اروپایی شکل جدی‌تری به خود می‌گرفت.
بنابراین پیش از این برکناری هم، ترامپ در عمل تیلرسون را از تصمیم‌گیری در حوزه سیاست خارجی کنار گذاشته بود و بیشتر از طریق مشاوران و تیم امنیتی خود سیاست خارجی را اداره می‌کرد و به دنبال فرصتی بود تا تیلرسون را از حوزه تصمیم‌گیری وزارت خارجه کنار بگذارد. تا اینکه با توجه به حساس شدن و اهمیت پرونده‌های بین‌المللی در سیاست خارجی آمریکا مثل برجام و قضیه کره شمالی، درنهایت ترامپ تصمیم خود را عملی کرد و تیلرسون را کنار گذاشت.
نکته مهم این است که وزارت خارجه آمریکا در دوره تیلرسون به دلیل فقدان سابقه دیپلماتیک او و ضعف شناخت وی از مسائل بین‌المللی، در عمل به حاشیه رفته بود. بسیاری از دیپلمات‌های ارشد استعفا دادند، بسیاری از پست‌های دیپلماتیک و سفارتخانه‌های آمریکا خالی مانده بود، بسیاری از معاونین وزارت خارجه و مدیران کل منصوب نشدند، همه این مسائل سبب شد تا وزارت خارجه آمریکا در دوره تیلرسون دچار ضعف جدی شود. عدم اعتقاد ترامپ به بدنه بوروکراتیک وزارت خارجه نیز بر مشکلات این حوزه افزوده بود.
به نظر شما سیاست خارجی آمریکا با حضور مایک پمپئو به چه سمت و سویی سوق پیدا می‌کند؟
سیاست خارجی آمریکا به سمت دستور کار ترامپ سوق پیدا خواهد کرد و البته سیاست تهاجمی این وزارت خانه برضد دولت ایران بیشتر خواهد شد. پمپئو چیزی را می‌خواهد که ترامپ می‌خواهد و درواقع سیاست خارجی آمریکا تحت تاثیرعقاید شخصی پمپئو و ترامپ قرار خواهد گرفت.
وقتی‌که پمپئو در مقام ریاست سازمان سیا قرار داشت، بدنه حرفه‌ای این سازمان به دلیل تجربه‌ای که دارند و به دلیل ماهیت کارهای اطلاعاتی، خیلی تحت تأثیر شخص رییس قرار نمی‌گرفتند، اما وزارت خارجه به خاطر ماهیت سیاسی خود بیشتر تحت تأثیر وزیر قرار خواهد گرفت. بنابراین وزارت خارجه به‌نوعی به دستگاه اجرای منویات آقای ترامپ تبدیل خواهد شد و احتمالاً همچنان دیپلمات‌های برجسته و کادر حرفه‌ای وزارت خارجه همکاری چندانی با این وزاتخانه نخواهند داشت.
به نظر شما برکناری تیلرسون چه تأثیری بر رویکرد آمریکا به برجام دارد؟
مایک پمپئو که ریاست سازمان سیا را بر عهده داشت و حال قرار است بعد از تأیید سنا به عنوان وزیر خارجه منصوب شود، فردی با گرایش‌های بسیار تند و افراطی علیه جمهوری اسلامی ایران است. به‌طورقطع این گرایش‌ها به وزارت خارجه آمریکا و نوع روابط واشنگتن با تهران تزریق می شود و سیاست‌های آمریکا را تهاجمی خواهد کرد.
هرچند به‌طور سنتی دیپلمات‌ها و بدنه وزارت خارجه آمریکا اهل تعامل و رویکردهای چندجانبه‌گرایانه هستند؛ اما درنهایت این شخص وزیر است که با رویکردهای تهاجمی و افراطی خود به‌احتمال بسیار زیاد مواضع بسیار تندی علیه جمهوری اسلامی اتخاذ خواهد کرد.
بنابراین در دوره وزارت خارجه مایک پمپئو رویکرد افزایش فشار و تحریم و به نوعی گروگان‌گیری برجام توسط دولت آمریکا به شکل خیلی جدی تعقیب خواهد شد تا بتواند از ایران در حوزه‌های دیگر امتیازاتی بگیرد.
در این راستا، با توجه به نزدیک بودن دستور کار پمپئو با ترامپ و همفکری زیادی که بین این دو نفر وجود دارد، فشار بر محیط داخلی جمهوری اسلامی، تقویت دیپلماسی عمومی ضد ایران و همکاری بیشتر با متحدان آمریکا برای رسیدن به یک اجماع علیه ایران به شکل جدی‌تر تعقیب می‌شود.
روی کار آمدن اولین زن به‌عنوان ریس سازمان سیا را چگونه ارزیابی می‌کنید ؟
خانم«جینا هاسپل» در حدود ۳۰ سال سابقه کار و فعالیت در سازمان سیا را دارد؛ این سابقه باعث می‌شود که بدنه سازمان سیا او را به‌عنوان رییس بپذیرد و نسبت به افرادی که از بیرون منصوب می‌شوند و سابقه کارهای اطلاعاتی ندارند، به ریاست وی تمایل بیشتری داشته باشند. لذا به نظر می‌رسد که در صورت ریاست خانم هاسپل، انسجام سازمان سیا بیشتر می‌شود.
با توجه به اینکه وی از نیروهای عملیاتی بوده، به‌احتمال‌زیاد دستور کارهای سازمان سیا نیز به سمت افزایش کارهای عملیاتی علیه جمهوری اسلامی ایران و افزایش مداخلات سازمان سیا در امور مختلف سیاست خارجی سوق می‌یابد.
البته میزان همراهی سازمان سیا با دستور کار ترامپ در دوران ریاست هاسپل نسبت به دوران پمپئو تعدیل خواهد شد؛ ولی به‌هرحال به نظر می‌رسد با قرار گرفتن فردی که سابقه طولانی در این سازمان دارد، در پشتیبانی تصمیم‌گیری‌ها و اجرای عملیات‌ها هماهنگی بیشتری را در بحث ستادی این سازمان شاهد باشیم.
به نظر شما این تغییرات با چه اهدافی از سوی دولت ترامپ انجام‌شده است؟
اگر قرار باشد در یک جمله به این سؤال پاسخ دهم، باید بگویم «بیشتر بحث هماهنگی است»؛ وقتی‌که ترامپ متوجه شد با تیلرسون مشکل دارد و نمی‌تواند دستور کارهای وی را انجام دهد، طبیعتاً او را کنار گذاشت. ترامپ فردی خودرأی و دارای استبداد فکری است که مدام دنبال جلب تحسین همگانی است و از لحاظ فکری توان تحمل مخالف را ندارد.
بنابراین وقتی‌که دستگاهی مثل وزارت خارجه و شخص تیلرسون در برابر سیاست‌ها و تصمیمات او مقاومت می‌کند، جلوی او می‌ایستد و اقداماتی از این‌دست انجام می‌دهد، طبیعتاً مورد تأیید ترامپ نخواهد بود و سعی می‌کند که افراد نزدیک به خودش را در سیستم قرار بدهد.
به نظر می‌رسد که باگذشت زمان، ساختار دولت آمریکا هرچه بیشتر به دستور کارهای ترامپ نزدیک می‌شود. درواقع، ترامپ با مسلط شدن بر اوضاع سیاسی در کاخ سفید و آشنا شدن به امور، سعی می‌کند انسجامی در تیم خود و سیاست خارجه ایجاد کند، بنابراین دستور کارها غیر حزبی و شخصی شده و سیاست خارجی آمریکا به شعارهای اولیه ترامپ نزدیک‌تر می‌شود.
اینکه دستگاه‌های مختلف حرفه‌ای در آمریکا بتوانند این روند را تعدیل کنند، بستگی به این دارد که چالش و کشمکش بین بوروکرات‌های حرفه‌ای که در بدنه اجرایی هستند و فردی مانند ترامپ با عقاید خاص خودش که سعی می‌کند این حوزه را مدیریت کند، به کجا می‌رسد.
نظر شما