به گزارش ایمنا، براساس اعلام بانک مرکزی، از بیستم شهریور ماه پرداخت ارز مسافرت به نرخ مبادله‌ای به مسافرانی که قصد خروج از کشور را دارند حذف شد و مسافران باید با ارائه بلیت و پاسپورت ارز مورد نیاز خود را به نرخ آزاد از بانک‌ها تأمین کنند. البته دربخشنامه بانک مرکزی یک تبصره برای زائران کربلا وجود داشت.
طبق این تبصره در سال‌جاری با هدف رفاه حال شرکت‌کنندگان در گردهمایی بزرگ اربعین حسینی، همانند سال‌های گذشته، ارز مسافرتی به میزان حداکثر ۲۰۰ دلار امریکا به نرخ مبادله‌ای با ارائه گذرنامه معتبرجمهوری اسلامی ایران و بلیت مسافرت برای زائران این موسم را از طریق بانک‌های ملی ایران، ملت و سامان تأمین می‌کند. هرچند در چهار دهه گذشته تغییرات بسیاری در نحوه تخصیص ارز در دولت‌های مختلف رخ داده است، اما باز هم آزاد شدن ارز مسافرتی که تنها بخش ناچیزی از میلیاردها دلار هزینه‌های ارزی کشور را شامل می‌شود برای عده‌ای جالب و خبرساز شد.
با این وجود در ایام محرم و در آستانه اربعین و سفر هر ساله زائران به عراق، بانک مرکزی با اطمینان دادن نسبت به تامین ارز مورد نیاز این زائران از انجام بررسی‌ها برای امکان پرداخت دینار معادل ۲۰۰ دلاری که برای ارز مسافرتی پرداخت می‌شود، خبر داد .براین اساس بانک مرکزی امسال نیز با هدف رفاه حال شرکت کنندگان در گردهمایی بزرگ اربعین حسینی (ع) همانند سال های گذشته، به میزان حداکثر ۲۰۰ دلار آمریکا ارز مسافرتی به نرخ مبادله‌ای در نظر گرفت .این درحالی است که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و صاحبنظران اختصاص ارز مسافرتی با نرخ مبادله‌ای، تنها یک رانت برای عده ای از افراد محسوب می‌شود و سیاستگذار پولی را از برنامه‌های اصلی خود دور می‌کند.
ارز مسافرتی ۳۲ سال پیش متولد شد
باید گفت برای نخستین بار در تیر ماه سال ۱۳۶۴ هیأت وزیران وقت، اختصاص ۳۰۰ دلار ارز مسافرتی برای یک بار در سال را به تصویب رساند. براساس مصوبه دوم تیر ماه سال ۱۳۶۴ هیأت وزیران ارز پرداختی به هر جلد گذرنامه (دسته‌جمعی یا منفرد) در هر سال ۳۰۰ دلار است که ۵۰ دلار آن به صورت نقد و معادل ۲۵۰ دلار ارز کشور مورد نظر مسافر به صورت چک مسافرتی (تراولر چک) قابل پرداخت در همان کشور پرداخت می‌شد. مبنای پرداخت ارز به هر جلد گذرنامه نیز گذشت یک سال تمام از تاریخ خروج قبلی تعیین شده بود.
همچنین براساس بند دیگری از این مصوبه مسافرت‌های دسته جمعی که زیر نظر وزارت ارشاد اسلامی انجام می‌شد از نظر فوریت اخذ گذرنامه و ارز اولویت داشت. اما این مصوبه در طول سال‌های بعد با تغییرات بسیاری مواجه شد.
در دهه ۷۰ به دلیل افزایش درآمدهای ارزی و نیاز بانک مرکزی به تبدیل ارز به ریال حتی مبلغ ارز مسافرتی به ۲ هزار دلار هم رسید. رقمی که در سال‌های بعد تعدیل شد و با تحولاتی که رخ داد به هزار دلار کاهش یافت. درهمین راستا بانک مرکزی در اواخر سال ۹۰ پس از بروز التهابات در بازار، برای کنترل این شرایط نرخ ارز مرجع را از ۱۰۵۰ تومان به ۱۲۲۶ تومان افزایش داد.
درحالی که پرداخت ارز مسافرتی با ارقام و محدودیت‌های مختلف ادامه داشت، در سال ۱۳۹۱ دولت وقت به دلیل مشکلات تشدید تحریم‌ها مجبور شد ارز مسافرتی را حذف کند. هرچند این ارز پس از مدتی دوباره به چرخه تقاضا بازگشت اما نظام ارزی کشور با تغییرات بسیاری روبرو شد.
پس از عبور از نظام تک نرخی ارز که در دولت دوم اصلاحات اجرایی شد، همواره چندین نرخ بر این بازار حاکم بود، اما همواره میان ارز مرجع و آزاد یک فاصله منطقی درحد چند تومانی وجود داشت که رانت دستیابی به منابع ارزی دولت را کاهش می‌داد، اما در دولت نهم با اجرای سیاست‌های جدید، فاصله میان این دونرخ به تدریج زیاد شد و حتی به بالای هزار تومان هم رسید.
در دوم مهر ماه ۹۱ بانک مرکزی با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت مرکز مبادلات ارزی را راه‌اندازی کرد، در گام اول نرخ ارز حدود ۲۴۵۰تومان قیمت‌گذاری شد. در آن روز فاصله چندانی بین نرخ مبادله‌ای و بازار وجود نداشت اما به تدریج این فاصله بیشتر شد.
در تاریخ ۱۲ تیر ۱۳۹۲ نرخ ۱۲۲۶ تومانی ارز مرجع نیز دوام نیاورد و به یکباره با حذف این نرخ از سایت بانک مرکزی تنها یک نرخ که در آن روز ۲۴۷۷ تومان بود در سایت این بانک دیده می‌شد که این نرخ براساس اولویت‌بندی گروه‌های ۱۰ گانه کالایی باید برای کالاهای وارداتی ضروری تخصیص می‌یافت.
دلار برای زائران اربعین ۴۲۵۰تومان
با این حال در سال جاری دولت در سامانه سماح، برای ویزای زایران اربعین قیمت دلار را ۴۲۵۰ تومان محاسبه می‌کند؛ این در حالیست که قیمت دلار دولتی هم اکنون حدود ۳۵۰۰ و قیمت در بازار آزاد ۴۰۱۰ تومان است.
سفارت عراق در تهران برای ویزای هر نفر ۴۰ دلار مطالبه می کند که این مبلغ در سامانه سماح متعلق به سازمان حج و زیارت به ازای هر دلار ۴۲۵۰ تومان به ۱۷۰ هزار تومان پول نقد تبدیل شده است. یعنی دولت در این سامانه دلار را ۲۴۰ تومان بالاتر از نرخ بازار آزاد با زائران حساب می کند.
در همین حال مسئولان سازمان حج و زیارت با همراهی صداوسیما تلاش دارد تا سامانه سماح را به عنوان تنها مرجع صدور ویزای عراق به زایران اربعین معرفی کند اما سفارت عراق در دفاتر خود و برخی آژانس های مسافرتی نیز امکان صدور ویزا را فراهم کرده است همچنین نیروی انتظامی نیز اعلام کرده که ثبت نام در سامانه سماح اجباری نیست.
با این حال بسیاری از زائران اربعین به دلیل همین گرانفروشی، از دریافت ویزا از طریق سامانه سماح منصرف شده اند و از طریق مراجعه به سفارت عراق یا دفاتر آن یا آژانس های مسافرتی نسبت به دریافت ویزا اقدام کرده اند.
بانک مرکزی قیمت دلار دولتی را حدود ۳۵۰۰ تومان اعلام کرده هچنین قیمت در بازار آزاد نیز ۴۰۱۰ تومان است و انتظار می رفت نهایتا نرخ بازار آزاد در محاسبه هزینه ۴۰ دلاری ویزا مبنای محاسبه سایت سماح قرار بگیرد اما در این سایت نرخ برابری دلار در برابر ریال، ۴۲۵۰ تومان محاسبه می شود.
این گرانفروشی عجیب دلار در سایت سماح، در حالی انجام می شود که قیمت دلار در بازار آزاد نیز ۴۰۱۰ تومان است. یعنی دولت دلار را ۲۴۰ تومان گرانتر از بازار آزاد برای زائران اربعین محاسبه می کند.
نرخ ۴۲۵۰تومانی دلار را حج و زیارت تعیین کرد
در این خصوص یک مقام مسئول در نظام بانکی با بیان اینکه نرخ ۴۲۵۰ تومانی برای دلار در سامانه سماح را سازمان حج و زیارت راسا تعیین و اعمال کرده است، تاکید کرد: نرخ ۴۲۵۰ تومانی دلار را در سامانه سماح، خود سازمان حج و زیارت تعیین کرده و بانک های ملی و ملت، تنها عامل اجرای پرداخت‌ها در این سیستم هستند.
وی تصریح کرد: قرار بود نرخ اعمال شده از سوی سازمان حج و زیارت، نرخ بازار آزاد دلار باشد، چراکه چند ماهی است بانک مرکزی تصمیم گرفته اختصاص دلار مبادله ای به سفرهای خارجی اعم از زیارتی و سیاحتی را حذف کند؛ به همین دلیل، نرخ باید مطابق با نرخ روز بازار آزاد باشد.
به گفته این مقام مسئول، تمام تلاش این است که دلار بابت مواردی همچون سفرهای خارجی از کشور بیرون نرود و مسافران، تلاش کنند که از ارز ملی کشور مقصد استفاده کنند؛ اما به هرحال بانک مرکزی موضوع را از سازمان حج و زیارت پیگیری خواهد کرد.
همچنین سفارت عراق در تهران برای ویزای هر نفر ۴۰ دلار مطالبه می کند که این مبلغ در سامانه سماح متعلق به سازمان حج و زیارت به ازای هر دلار ۴۲۵۰ تومان به ۱۷۰ هزار تومان پول نقد تبدیل شده است، یعنی دولت در این سامانه هر دلار را ۲۴۰ تومان بالاتر از نرخ بازار آزاد برای زائران حساب می کند.
در حق زائران اربعین اجحاف می شود
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در این باره به خبرنگار ایمنا، گفت: همایش بزرگی که توسط شیعیان در راهپیمایی عظیم زائران اباعبدلله در ایام اربعین برگزار می شود، مانور بزرگی در مقابل یاوه گویی های استکبار جهانی است و ما شاهد هستیم که هر ساله بر عظمت این راهپیمایی افزوده می شود.
سید ناصر موسوی لارگانی تاکید کرد: به نظر من دولت باید هر ساله تسهیلات و کمک های خود را به زائران اربعین بیشتر کند چون این عظمت زائران امام حسین(ع)، عظمت اسلام و مسلمین و عظمت شیعه را بیان می کند و در مقابل حرکت های مذبوحانه داعشی ها و تکفیری ها، حرکت بسیار ارزشمندی است.
وی افزود: دولت باید هر ساله کمک های خود را به مسافران اربعین بیشتر کند نه اینکه برخی مشکلات را بر سر راه آنها قرار دهد.
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با بیان اینکه ارز در بازار آزاد، از این قیمتی که برای زائران اربعین اعلام شده، مناسب تر است، تصریح کرد: مردم اگر در بازار آزاد ارز تهیه کنند قیمت ها برای آنها مناسب تر خواهد بود تا اینکه بخواهند ارزی که دولت برای آنها در نظر گرفته است را تهیه کنند.
وی با اشاره به گران شدن ۱۰۰ درصدی نرخ بلیت اتوبوس ها برای اربعین حسینی، بیان داشت: نمی گوییم اتوبوس ها درهر دو مسیر رفت و برگشت مسافر دارند اما اگر قرار است کمکی به اتوبوس های برون شهری شود، باید از روش های دیگر اقدام شود نه اینکه قیمت بلیت مسافران اربعین را چه در رفت و چه برای برگشت ۲ برابر حساب کنند و نرخ ها را ۱۰۰ درصد افزایش دهند.
موسوی لارگانی افزود: ۹۵ درصد زائران اربعین از قشر متوسط به پایین جامعه هستند و درآمد زیادی ندارند لذا باید به آنها کمک شود اما می بینیم که در حق زائران اجحاف می شود و تعداد زائرانی که مشتاق سفر هستند به علت مشکلات مالی کمتر می شود.
وی به مشکلات مسافران برای تهیه ارز اشاره کرد و گفت: دولت باید ویزا را برای زائران عتبات عالیات حذف کند، چرا که در حال حاضر با برخی از کشورها که خیلی رفت وآمد و مراوده نداریم، ویزا برداشته شده اما بین ما و عراق که شیعیان عراق مشتاق زیارت امام رضا(ع) در ایران و شیعیان ایران مشتاق زیارت عتبات عالیات هستند، بسترهای لازم برای زیارت فراهم نشده است.
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با ابراز تأسف از اینکه نرخ بلیت هواپیمای نجف و بغداد چند برابر بلیت هواپیما برای مسافرت به ترکیه یا دیگر کشورها شده است، اظهار داشت: مشاهده این مسایل برای مردم سخت و غیر قابل قبول است.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه محبت اهل بیت عصمت و طهارت در پوست و گوشت و استخوان مردم ما نهفته است، دولت باید در این زمینه محبت و علاقه را افزایش دهد نه اینکه با سنگ اندازی ها و سخت گیری ها عده ای را از زیارت اربعین امام حسین(ع)، محروم کنند.
ارز حکم یارانه به صنعت گردشگری سایر کشورها دارد
در این خصوص نیز یکی از کارشناس بازار ارز معتقد است که از ابتدا ارز مسافرتی با نرخی کمتر از بازار آزاد نباید اختصاص می یافت چرا که عرضه این ارز در حکم اختصاص یارانه به صنعت گردشگری سایر کشورهایی است که به‌صورت عمده مورد هدف گردشگران ایرانی قرار می‌گیرد.
به گفته میثم رادپور، در موضوع ارزی که برای مسافران عتبات عالیات و زیارتی اختصاص می‌یابد تنها دیدگاه اقتصادی مطرح نیست و به نوعی باید با نگاه اقتصاد سیاسی به آن نگاه کرد تا زائران با هزینه کمتری توانایی این نوع سفر را داشته باشند.
با وجود این، وی با استقبال از تصمیم اخیر بانک مرکزی، زمان اجرایی شدن آن را مورد نقد قرار داد.
باید گفت در یک حساب سرانگشتی امسال زائران به جای آنکه معادل ۱۶۰ هزار و ۴۰۰ تومان برای اخذ ویزا هزینه کنند، ۱۷۰ هزار تومان پرداخت خواهند کرد، یعنی هر زائر ۹ هزار و ۶۰۰ تومان بیشتر می پردازد که با احتساب اعزام ۲ میلیون نفر زائر اربعین، دولت عراق ۱۹ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان بیش از گذشته از زائران ایرانی پول دریافت خواهد کرد که دولت در این خصوص باید تدابیر لازم را بیندیشد.
نظر شما