سیگاری ها در معرض پوکی استخوان زودرس/ ساکنان شمال کشور بیشتر به پوکی استخوان مبتلا می شوند

به گزارش گروه علم و فناوری خبرگزاری ایمنا پوکی استخوان یا استئوپوروز حالتی است که در آن استخوان شکننده شده و احتمال شکستگی با ضربات کوچک افزایش می یابد. پوکی استخوان از معضلات شایع در جوامع بشری است که بعد از سن ۳۵ سالگی روند آن در انسان آغاز می شود. این در حالی است که حدود نیمی از زنان مسن تر از ۴۵ سال و ۹۰ درصد زنان مسن تر از ۷۵ سال به بیماری پوکی استخوان مبتلا می شوند.

از هر پنج زن یائسه یک نفر به پوکی استخوان مبتلا می شود

سید احمد رئیس السادات، دبیر انجمن طب فیزیکی و توانبخشی ایران با اشاره به شعار انجمن بین المللی استئوپروز و سازمان بهداشت جهانی در خصوص پوکی استخوان (با دوست داشتن استخوان هایمان از آینده خویش محافظت کنیم) گفت: در حال حاضر در ایران، ۵/۷ میلیون نفر (معادل حدود ۱۰ درصد از جمعیت کشور) سالمند هستند. این رقم تا ۱۵ سال آینده به دو برابرافزایش می‌یابد و۳۰ سال دیگر یک سوم جمعیت کشور را سالمندان تشکیل خواهند داد.

وی ادامه داد: در ایران براساس مطالعات مختلف برحسب زمان تحقیق، منطقه و استان، سن وجنس جمعیت مورد بررسی، شیوع پوکی استخوان متفاوت گزارش شده است اما کلیه بررسی‌ها نشان می‌دهد که شیوع این بیماری در ایران رو به افزایش است. در حال حاضر شیوع استئوپروز در جمعیت با سن بیشتر از ۳۰ سال ۱۷ درصد گزارش شده است. درجات خفیف‌تر کاهش تراکم استخوان که به آن استئوپنی می‌گویند ۳۵ تا ۴۰ درصد است.
سید احمد رئیس السادات گفت: مطالعات انجام شده نشان می‌دهد از هر ۵ خانم یائسه یک نفر مبتلا به پوکی استخوان است. مطالعات انجام شده نشان می دهد ساکنین مناطق شمالی کشور از جمله گلستان، مازندران، آذربایجان و حتی استان تهران به طور قابل توجهی بیش از استان های جنوبی نظیر بوشهر وشیراز، به پوکی استخوان مبتلا هستند که ممکن است به علت دریافت کمتر نورآفتاب، عادات تغذیه ای ویا فعالیت فیزیکی متفاوت باشد.
مردان مسن نیز به پوکی استخوان دچار می شوند که البته میزان ابتلای آنها کم تر از زنان است. به طور تقریبی ازهر دوازده مرد، یکی به پوکی استخوان دچارمی شوند. این امر در سال منجر به ده ها هزار شکستگی ناتوان کننده می شود که متاسفانه تعداد اندکی از مبتلایان به پوکی استخوان مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرند.

در خصوص پوکی استخوان، نقش تغذیه در ابتلا به بیماری و روش های پیشگیری از آن گفتگویی داشتیم با دکتر علیرضا مقتدری، متخصص طب فیزیکی و فلوشیپ اینترونشنال درد که مشروح آن در ادامه از نظرتان می گذرد:

تعریف دقیق پوکی استخوان چیست؟

پوکی استخوان به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم میشود، پوکی استخوان اولیه با افزایش سن، یائسگی و عادات مربوط به شیوه زندگی مانند سیگار، الکل، رژیم غذایی غلط و فعالیت فیزیکی ناکافی ایجاد می‌شود. پوکی استخوان ثانویه در اثر بیماری‌های مختلف (دیابت، پرکاری تیروئید و پاراتیروئید، کاهش هورمونهای رشد، برخی سرطانها و . . . ) و یا استفاده از دارو از جمله داروهای استروئیدی (کورتون) و ضد تشنجی، داروهای مورد استفاده در درمان بیمارهای تیروئیدی و . . . ایجاد می‌شود.
از نظر آسیب شناختی پوکی استخوان حاصل عدم تعادل بین ساخت استخوان جدید و برداشت استخوان قدیمی است که در نهایت منجر به از دست رفتن پیشرونده بافت استخوان و تغییر کیفیت ساختاری آن می شود. تراکم استخوان در انسان بعد از جهش رشدی در دوران بلوغ افزایش مییابد و در ۲۵ تا ۳۵ سالگی به حداکثر مقدار خود میرسد حدودا بعد از ۴۰ سالگی تراکم استخوانها مرتبا" کم می شود و این کاهش تا پایان عمر ادامه مییابد. اثر هورمونهای جنسی بر فرایند استخوانسازی و بروز پدیده یائسگی (منوپاز) سبب میشود روند کاهش تراکم استخوان در خانمها سرعت بیشتری نسبت به مردان داشته باشد.

چه افرادی در معرض پوکی استخوان قرار دارند؟

به طور تقریبی و با احتمال زیاد همه افراد در معرض پدیده ناخوشایند پوکی استخوان قرار دارند، اما افراد مسن در معرض ابتلای بیشتری هستند. عارضه پوکی استخوان در زنان بعد از سن یائسگی بسیار شایع و زنان بیش از مردان به پوکی استخوان مبتلا می شوند، به ویژه اگر یائسگی زودرس در خانم ها ایجاد شده باشد.

چه چیز سبب افزایش تراکم استخوان می‌شود؟

 اگرچه عامل ژنتیک و وراثت مهمترین عامل تعیین کننده تراکم استخوان به شمار می‌رود ولی تغذیه مناسب در دوران کودکی، نوجوانی، جوانی و نیز دوران بارداری و شیردهی در کنار فعالیت فیزیکی مناسب و پرهیز از عادات غلط مانند کشیدن سیگار و الکل از مهمترین عوامل قابل اصلاح و پیشگیری کننده از کاهش تراکم استخوان است. مصرف فرآوردهای لبنی (شیر، ماست، کشک و دوغ کم نمک . . )، سبزیجات، حبوبات و میوههای تازه و استفاده متعادل از مواد غذایی پروتیئنی مانند ماهی و تخم مرغ وهمچنین پرهیز از استفاده بیرویه از نوشابه‌های گازدار و قهوه از جمله توصیه‌های غذایی مناسب در پیشگیری از پوکی استخوان است. استفاده مناسب ازمکمل‌ها و ویتامین‌ها از جمله ترکیبات حاوی کلسیم و ویتامین دی اگرچه می‌توانند نقش مفیدی داشته باشند، به هیچ وجه به عنوان جایگزین تغذیه طبیعی و فعالیت فیزیکی نیستند.

نقش ورزش در پیشگیری از پوکی استخوان ها چیست؟

تحرک بدنی و ورزش ، باعث استحکام استخوان ها در هر سنی می شود. این در حالی است که عدم تحرک و استراحت زیاد باعث تحلیل و پوکی سریع استخوان ها می شود و شکستگی استخوانی را بیشتر می کند. گاه پوکی استخوان در برخی ازخانواده ها بیشتر دیده می شود، همچنین در بعضی از نژادها مانند بعضی از نژادهای آسیایی این پوکی بیشتر است.

نقش تغذیه در ابتلا به پوکی استخوان چیست؟

تغذیه ، نقش مهمی در پوکی استخوان بر عهده دارد. افرادی که کلسیم کافی در رژیم غذایی آنها وجود ندارد و یا ویتامین D کافی دریافت نمی کنند، در معرض ابتلا بیشتری هستند. همچنین نتایج حاصل از مصرف سیگار و قهوه زیاد هم در پوکی استخوان ثبت شده است. افرادی که خود سیگار می کشند، یا همنشین افراد سیگاری هستند، در معرض پوکی استخوان زودرس قراردارند و زنانی که سیگارمی کشند، دچار پوکی استخوان شدیدتری می شونند.

همچنین استفاده طولانی از کورتن ها و یا داروهای ادرارآور، می تواند باعث پوکی استخوان شود. علاوه بر این افرادی که از بعضی اختلالات هورمونی مشخص مانند پرکاری تیروئید و پارا تیروئید، کم کاری غددجنسی و بیماری کوشینگ رنج می برند، در معرض ابتلای بالاتری به پوکی استخوان هستند.

آیا پوکی استخوان علامتی دارد ؟

متاسفانه باید گفت پوکی استخوان قبل از بروز عوارض آن علامتی ندارد. علائم هنگامی ایجاد می شود که شکستگی اتفاق افتاده باشد. درد ناگهانی و شدید درستون فقرات ، می تواند از علائم شکستگی های ستون فقرات باشد. همچنین ممکن است شکستگی مهره ، بدون درد اتفاق افتد و به صورت خمیدگی ستون فقرات و کاهش قد بیماردیده شود.

اگر چه عکس برداری با اشعه ایکس به تشخیص شکستگی کمک می کند ، اما برای تشخیص زودرس آن روش مناسبی نیست . بنابراین بهتر است کلیه افرادی که درمعرض خطرپوکی استخوان قرار دارند، قبل از شروع عوارض مورد ارزیابی قرار گیرند و در صورت مبتلا بودن ، اقدامات پیش گیرانه صورت گیرد.

بهترین روش برای تشخیص پوکی استخوان چیست و چگونه انجام می شود؟

بهترین روش برای تشخیص پوکی استخوان، سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری است. خوشبختانه امروزه برای سنجش تراکم استخوان دستگاه های جدیدی ساخته شده است که می تواند با دقت نسبتا زیادی تراکم استخوانی و نسبت آن با استخوان سالم و سن مناسب را اندازه گیری کنند.

آزمایش سنجش تراکم استخوانی بدون درد است و تنها چند دقیقه طول می کشد، همچنین احتیاج به آمادگی قبلی ندارد و در طی آن دارویی مصرف نمی شود. این سنجش پزشک را قادرمی سازد تا شدت پوکی استخوان را اندازه گیری کرده ودرنتیجه استحکام استخوان را بسنجد.

توصیه شما برای پیشگیری از پوکی استخوان چیست؟

با اطلاع از وضعیت استخوان ها به ویژه در زنان و دردوران نزدیک به یائسگی، به وسیله مشورت با پزشک، به کار بردن روش تشخیص مناسب و در صورت نیاز تجویز دارو های ویژه می توان از پیشرفت بیماری و عوارض حاصل از آن پیشگیری کرد. همچنین تغذیه مناسب از روش های موثر برای پیشگیری از پوکی استخوان است. در واقع غذای افراد باید محتوی پروتئین ، املاح کافی و ویتامین های لازم باشد تا روند پوکی استخوان کندتر شود.

بهترین منبع برای تامین میزان کلسیم افراد چیست؟

بهترین منبع کلسیم و پروتئین، شیر، پنیر، ماست و غذاهای دریایی به ویژه ماهی است. کلسیم یکی از اجزای سازنده استخوان است وغذای روزانه هر فرد بالغ باید حداقل حاوی ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ میلی گرم کلسیم باشد. البته این مقدار در زنان باردار، شیرده، یائسه ، افراد مسن و کودکان بیشتر بوده و بین  ۱۵۰۰تا ۲۰۰۰ میلی گرم است .

 بنابراین همان گونه که گفته شد فرآورده های لبنی مانند شیر، ماست، کشک، قره قوروت، پنیر از منابع مهم و بسیار خوب کلسیم هستند. سایر منابع حاوی کلسیم شامل سبزیجات برگ سبز ، کلم پیچ، شلغم، هویج، پرتقال ، انگور، توت فرنگی، خرمالو ، زیتون ، جعفری ، اسفناج ، کرفس ، کشمش ، بادام ، پسته ، گردو ، حبوبات و غذاهای دریایی مانند ماهی به ویژه ماهی تن، کیلکا و ساردین است.