خبرگزاری ایمنا- گروه سیاسی- اعظم ملایی: دونالد ترامپ روز جمعه به پس از ماه ها جنجال آفرینی تبلیغاتی درباره برنامه جامع اقدام مشترک(برجام) و آن چه او اقدامات ثبات زدایانه ایران در منطقه می نامد، راهبرد جدید دولتش را در این باره از تریبون کاخ سفید اعلام کرد. وی به سابقه تقابل ایران با آمریکا از زمان وقوع انقلاب اسلامی پرداخت و ایران را به حمایت از حملات تروریستی علیه اتباع کشورش متهم کرد. ترامپ همچنین پایبندی ایران به برجام را تأیید نکرد و تصمیم گیری نهایی در مورد این توافق بین المللی را به کنگره آمریکا واگذار نمود. در همین راستا خبرگزاری ایمنا گفتگویی اختصاصی با علی امیدی استاد علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه اصفهان ترتیب داده است که در زیر می خوانید:
ایمنا: آقای دکتر لطفا بفرمایید ارزیابی شما از سخنرانی جمعه شب دونالد ترامپ چیست؟
امیدی: معمولا رؤسای جمهور آمریکا شعارهایی که در زمان انتخابات می دهند به بخشی از هویت سیاسی آنها تبدیل می شود و پس از برگزیده شدن از سوی مردم نیز آن شعارها و تبلیغات حالت حیثیتی پیدا کرده و بنابراین می کوشند به هر قیمتی که شده، در دوران ریاست جمهوری خود به قول و قرار هایشان عمل کنند. دونالد ترامپ نیز در رقابتهای ریاست جمهوری به انتقاد شدید از برجام پرداخت و قول داده بود که این توافق را از حیز انتفاع ساقط می کند. حال در شرایطی که کمتر از یکسال از ریاست جمهوری ترامپ می گذرد، او به وعده خود عمل کرد و در حرکتی ناپلئونی کوشید با نفی برجام، تصمیم در مورد آن را به کنگره واگذار کند؛ هر چند در این سخنرانی دقیقا مشخص نبود که موضع آمریکا نسبت به برجام چیست.
در مجموع به نظر من سخنرانی ترامپ نوعی حرکت خزنده برای نقض برجام بود. وی توپ برجام را در زمین کنگره ای انداخت که بطور مشخص گرایشات اسرائیلی و ضد ایرانی دارد و از این رو پیش بینی می شود کنگره آمریکا قوانینی تصویب کند که بر اساس آنها دیگر نیازی به تأیید برجام توسط رئیس جمهور آمریکا نباشد. همچنین قیدهایی را برای برجام تعیین می کند تا محدودیتهای بیشتری را بر علیه ایران اعمال کند.
در این صورت حتی اگر ایران حاضر شود به قیود آمریکایی ها در مورد «غروب برجام»(Sun Set) یعنی زمانی که تعهدات ایران در برجام پایان می یابد، تن در دهد؛ آنها باز هم به این سطح رضایت نخواهند داد و قیود جدیدی را در موارد مختلف دیگر از جمله موشکهای بالستیک ایران اضافه خواهند کرد.در نتیجه به نظر من ارجاع برجام به کنگره شرایط سخت گیرانه تری را پیش روی ایران قرار می دهد و به نوعی آغازی برای نقض برجام تلقی می شود.
ایمنا: تا چه حد سخنرانی روحانی را پاسخ مناسبی به گزافه گویی های ترامپ می دانید؟
امیدی: ما باید صحبت های روحانی را در کانتکست(زمینه و واقعیتهای موجود) بین المللی تحلیل کنیم. روحانی در شرایطی سخن می گفت که همه جامعه جهانی از اروپا گرفته تا روسیه و چین همگی موافق برجامند و مایل به ادامه حیات آن هستند. در چنین فضایی صحبتهای روحانی بسیار مثبت بود و تأثیر زیادی در اقناع افکار عمومی بین المللی داشت. همچنین تأکید روحانی بر اینکه «ایران نقض کننده اول برجام نخواهد بود»، وجهه ایران را تا حد زیادی در عرصه بین المللی تقویت کرد.
ایمنا: از آنجا که بلافاصله پس از پایان سخنرانی ترامپ، عربستان سعودی و اسرائیل از سخنان وی بر علیه کشورمان حمایت کردند، به نظر شما آیا لازم نبود روحانی در سخنرانی خود اشاره ای هم به این دو کشور بکند؟
امیدی: در عالم دیپلماسی معمولا سیاستمداران ترجیح می دهند حرف های خود را در لفافه بیان کنند تا در مواقع لازم بتوانند ان را رفع و رجوع کنند. البته در این مورد خاص، باید بحث اسرائیل را از عربستان سعودی جدا کرد. از انجا که جمهوری اسلامی ایران، اسرائیل را به رسمیت نمی شناسد، به مواضع خصمانه این کشور نیز چندان اهمیتی نمی دهد. در رابطه با عربستان سعودی اما سیاست ایران تا کنون همواره دیپلماسی سازنده در قبال این کشور و سایر کشورهای عربی حوزه خلیج فارس بوده است و از این به بعد نیز کادر دیپلماتیک ایران باید مراقب باشند در زمینهایی که آمریکا و اسرائیل برای آنها تعبیه می کنند، بازی نکنند. با این وجود، از آنجا که بعد از سخنرانی ترامپ مقامات سعودی به طور رسمی موضع گیری کرده اند و به نوعی شمشیر را از رو بسته اند، ایران هم نباید انفعالی برخورد کند.
ایمنا: ارزیابی شما از آینده روابط ایران و آمریکا چیست؟ احتمال وقوع جنگ بین دو کشور را تا چه حد ممکن می دانید؟
امیدی: در عالم سیاست معمولا ارزیابی آینده کار دشواریست؛ اما در رابطه با آینده مناسبات ایران و آمریکا بنده احتمال وقوع جنگ بین دو کشور را بسیار ضعیف می دانم؛ هرچند مسأله ای که ممکن است قضیه را اندکی پیچیده کند، «خنثی شدن برجام» است. در نظام بین الملل حاکم، سیستم اقتصادی جهان تحت هژمونی دلار و سیستم بانکی آمریکاست. در چنین شرایطی حتی اگر اتحادیه اروپا هم بخواهد در مقابل زیاده خواهی های ترامپ ایستادگی کند و مخالف سیاستهای آمریکا باشد؛ یا حتی چین، هند و ژاپن که بزرگترین شرکای تجاری ایران هستند و نفت ایران را می خرند بخواهند به تبادلات خود با ایران ادامه دهند، دشمنی و خصومت آمریکا با ایران می تواند در انجام عملیاتهای بانکی ما اختلال ایجاد کند. این امر سطح تنشها بین ایران و آمریکا را افزایش می دهد؛ اما اینکه بین دو کشور جنگ در بگیرد، به نظر من چندان محتمل نیست.
جنگ نمی تواند منافع آمریکا در این حوزه را بخوبی تأمین کند واحتمالا ترامپ به سمت چنین راه حلی گام بر نخواهد داشت.از سوی ایران لقمه قابل هضمی برای آمریکا نیست که به راحتی بلعیده شود. حتی اگر خود ترامپ هم مرتکب این اشتباه شود که بخواهد مناسبات با ایران را به سمت جنگ سوق دهد، مشاوران وی به او نشان خواهند داد جنگ با ایران راه درستی نیست.
البته ایران هم نباید در زمینی که امریکا برایش فراهم می کند به بازی بپردازد و با اقداماتی همچون تحریک نظامی اجازه دهد که تندروهای آمریکایی به اهداف و منافع خود برسند. ایران باید همچون رویه ای که تا کنون در پیش گرفته، برای جلوگیری از وقوع جنگی دیگر در منطقه از خود خویشتن داری نشان داده و بهانه به دست تندروهای آمریکایی ندهد.
البته همانگونه که بنده احتمال جنگ بین ایران و آمریکا را بسیار ضعیف می دانم، از سوی دیگر چشم انداز روشنی برای گفتگو و مذاکره بین دو کشور هم نمی بینم؛ چرا که هم دولت تعامل گرای روحانی حاضر به مذاکره با آمریکا نیست و هم آمریکا هویت سیاسی اش را در تقابل با ایران و انجام اقدامات تحریک کننده قرار داده که چنین رویکردهایی امکان هر گونه گفتگو و مذاکره بین طرفین را از بین می برد. بنابراین ارزیابی من از آینده روابط ایران و امریکا بیشتر نوعی «بن بست دیپلماتیک» در مناسبات دو کشور است.
ایمنا: به عنوان سؤال آخر، بیانیه کاخ الیزه در رابطه با سفر رئیس جمهور فرانسه به ایران بلافاصله بعد از سخنرانی ترامپ بر علیه کشورمان را چگونه ارزیابی می کنید؟
امیدی: به نظر من این حرکتی کاملا سمبولیک است و رئیس جمهورفرانسه قصد دارد با اعلام تمایلش برای سفر به ایران، به ترامپ نشان دهد که با سیاستهای آمریکا در مورد ایران و برجام موافق نیست و در این کارزار در طرف ایران قرار گرفته است.
نظر شما