تعزیه خوانی درحسینیه اعظم تخماقلو+تصاویر

به گزارش خبرنگار ایمنا از شهرستان بوئین میاندشت ، تعزیه به معنای متعارف، نمایشی است که در آن واقعه کربلا به دست افرادی که هر یک نقشی از شخصیت‌های اصلی را بر دوش دارند، نشان داده می‌شود. نوعی نمایش مذهبی و سنتی ایرانی-شیعی، که بیشتر درباره کشته‌شدن حضرت امام حسین و مصائب اهل بیت است.

واژه تعزیه یا تعزیت در ریشه به معنای توصیه به صبر کردن، خرسندی دادن و پرسش از بازماندگانِ درگذشتگان و در برخی مناطق ایران مانند خراسان به معنای مجلس ترحیم است.

برخی پژوهشگران، پیشینه تعزیه را به آیین‌هایی چون مصائب میترا، سوگ سیاوش، و یادگار زریران باز می‌گردانند و برخی پدید آمدن آن را متأثر از عناصر اساطیری میان رودان، آناطولی و مصر، و کسانی نیز مصائب مسیح و دیگر افسانه‌های تاریخی در فرهنگ‌های هند و اروپایی و سامی را در پیدایی آن کارساز دانسته‌اند. ولی به گمان بسیار، تعزیه جدا از شباهت‌هایش با عزاداری‌های آیینی گذشته شکل تکامل یافته‌تر و پیچیده‌ترِ سوگواری‌های ساده شیعیان سده‌های نخستین برای شهدای کربلا است.

اگر تعزیه را به معنی عزاداری و سوگواری و نه به معنی شبیه‌خوانی امروز گمان کنیم، نخستین سوگواری بعد از پیشامد عاشورا از سوی گواهان عینی واقعه کربلا بوده که در سنین کودکی و نوجوانی پس از عاشورا به اسارت رفتند، در واقع از هنگامی که قافله اسرا به طرف شام حرکت نمودند. برخی شبیه‌خوانی و برپایی تعزیه را جهت تماشای عینی واقعه کربلا را به یزید که گویا از عاملین واقعه کربلا خواسته بود تا اعمال زشتی را که مرتکب شده‌اند نمایش دهند و برخی به صفویه، دیالمه و قاجاریه نسبت داده‌اند.

تعزیه امروزه در شهرها و نقاط مختلف ایران برگزار می شود.آئینی اصیل و دیرینه که همواره ارادتمندان و علاقه مندان خاص خود را داشته است.

محرم که می شود موعد سوز و گداز حنجره ها نیز فرا می رسد. تعزیه که اشکال شبیه خوانی است و به آن سوگواره نیز می گویند، غمنامه تصویری و نمایشی از شرح بلایا و مصائبی است که بر امام حسین(ع) و یاران با وفایش گذشته است. تعزیه هنر اصیلی است که نمایش رادمردی، دلاوری، حماسه سازی در راه دین و از همه مهم تر ظلم ستیزی آن امام همام و یارانش را در مقابل پستی و زبونی ستمکاران خونخوار و نیز شقاوت و عاقبت  ظالم را برای عموم به نمایش می گذارد.

تخماقلو نام روستایی است در میان دامنه های زاگرس؛ از روستاهای بخش کرچمبو شهرستان بوئین میاندشت در غرب استان اصفهان است، که این روزها  حسینیه اش در دل های عاشقان معجزه ای شگفت خلق می کند.

حسینیه تخماقلو واقعیتی کوچک اما شگفت آوری  برای سخن پیتر بروک، نوآورمعروف انگلیسی در تئاتر است که می گوید :" در یک دهکده دور افتاده در ایران شاهد یکی از قویترین کارهای تئاتری عمرم بودم؛ مردم با این که از سرانجام داستان آگاه بودند، آنچنان در سوگ قهرمان داستان خود گریه می کردند که گویی فرم نمایش به واقعیت بدل شده است."

اهمیت و قدمت تعزیه خوانی در این حسینیه به قدری است که سال گذشته سه دوره دوم ششمین سوگواره ملی نغمه های عاشورایی با شرکت اساتید برجسته تعزیه ایران در آن برگزار شد.

 برپایی تعزیه و عزاداری امام حسین(ع) در روستای تخماقلو سابقه ای طولانی دارد. آنچنان که درقدیم تپه قلعه و قلعه هژبرپور تخماقلو در محرم و صفر مکانی برای اطعام سوگواران حسینی بوده و خوانین یعنی حاکمان روستا حضور فعال و چشمگیری در این مراسم داشتند.

پس از گذشت زمانی بنای اولیه حسینیه تقریبا در سال ۱۲۱۵ هجری قمری به دستور حسین علی خان یاور، فرزند علی جان خان تخماقلویی و توسط یک معمار خوانساری ساخته می شود. حسین علی خان، زمانی که با معمار خوانساری به عتبات عالیات مشرف می شوند، با الگوبرداری از مسجد کوفه و یا سامرا، حسینیه این روستا را بنا می گذارند.

معماری حسینیه به گونه ای است که از دو قسمت شبستان و محوطه ساخته شده؛  که به گفته بزرگان سرستون های چوبی آن نیز شبیه به آن جا بوده است.از شبستان برای مراسم روضه خوانی و از فضای باز برای مراسم تعزیه استفاده می شود و دارای حوض سنگی چند گوش در وسط و در اطراف آن درختچه هایی بوده که نماد نخلستان را در تعزیه ا یفا می کردند.دور حسینیه ا ز حجره هایی ساخته شده که شکوه و عظمت حسینیه را هنگام برگزاری تعزیه دوچندان می کرد

.

خوانین و بزرگان نیز حجره مخصوص به خود را داشتند و در زمان سلطنت قاجاریان و سلطنت ظلال سلطان در اصفهان، پس ازحسین علی خان یاور، فردی عاشق و مخلص به نام علی قلی خان معروف به هژبر اداره حسینیه را به دست گرفت و مراسم تعزیه خوانی و عزاداری را در این مکان برگزار می کرد.پس از وی فرزندش عبدالله خان هژبر پور راه پدر را ادامه داد و در حدود سال ۱۳۱۰ هجری شمسی مرمت حسینیه را آغاز کرد.پس از فوت او فرزندان وی همچون اجداد خود در برگزاری مراسم عزاداری و تعزیه خوانی  اهتمام ورزیدند و هم اکنون نیز این عشق و علاقه در قلب آنان وجود دارد.

پس از پیروزی انقلاب حسینیه به صورت هیئت امنایی اداره شد تا این که در سال ۱۳۶۲ با همکاری افراد خیر و کمک های مردمی حسینیه قدیمی تخریب و با همان نقشه قبلی این بار هم توسط یک معمار خوانساری به  نام مرحوم استاد اسماعیل کتابچی بازسازی شد.مرحوم میرزا محمد یحیایی و مرحوم حاج میرزا حسین توکلی از جمله افرادی بودند که در این راستا، نقش بسزایی داشتند.

اجرای مراسم تعزیه از بعدازظهر هر روز دردهه اول محرم شروع می شود. در زمان های دور و به گفته بزرگان مراسم تعزیه خوانی در دو ماه محرم و صفر یعنی ۶۰ روز برگزار می شد. در گذشته به دستور خوانین بهترین تعزیه خوانان منطقه حتی ا ز راه های دور دست در این ایام دعوت شده و به اجرای نقش می پرداختند و در پایان خوانین، نه به عنوان حق الزحمه بلکه به رسم تبرک هدایایی را به آنان می دادند. در این میان ملا مصیب ایشانی معروف به ملا مصیب افوسی و متخلص به مخلص، از کسانی بوده که در سراییدن پیش واقعه های تعزیه ید طولایی داشته است.

ذاکرین بنام دیگری نیز از جمله  میرزا محمد یحیایی در پیشبرد هنر مقدس شبیه خوانی و تعزیه روستا و منطقه تاثیر بسزایی داشته و در بازنویسی نسخه تعزیه نیز دستی به قلم برده اند که هم اکنون به عنوان یک گنجینه از آن توسط فرزندش استاد علی یحیایی نگهداری می شود.اکثر نسخه های به یادگار مانده در زمینه انجم بوده؛ انجم یکی از قدیمی ترین نسخه های تعزیه است که با گذشت زمان و بسته به موقعیت جغرافیایی دستخوش تغییراتی شده اند.

اکثر نویسندگان این نسخ در گذشته اند.از آخرین بازماندگانی که دستی به قلم دارد می توان میرزا محمد یحیایی را نام برد که از او قریب به ۳۵ مجلس نفیس نسخه به یادگار مانده که در مجموعه ای گردآوری شده و برای دو بار در فرهنگسرای نیاوران به نمایش عموم گذاشته شده است.این نسخه ها در سال  ۱۳۸۹ در مجموعه ای به نام گنجینه های تعزیه توسط مهندس علی یحیایی گردآوری شده که بیش از ۲۱۸  مجلس تعزیه و بیش از یک هزار نسخه تعزیه است که به طور شایسته ای از آن ها نگهداری می شود.

از نقاط قوت تعزیه در این روستا برگزاری سوگواره نغمه های عاشورایی در دهه سوم صفر بوده که به گفته کارشناسان و علاقه مندان از بهترین سوگواره های سطح کشور نیز بوده است.این حسینیه در طول تاریخ نیز شاهد اتفاقات و وقایع عجیبی بوده است

حسین نصر الهی متولد ۱۳۳۶ روستای تخماقلو از شاگردان مرحوم  یحیایی است که از ۷ سالگی در این حسینیه مشغول خدمت بوده است.

وی با مروری بر خاطرات خود درباره ماجراها و اتفاقات خاص این حسینیه  می گوید: من اینجا معجزات زیادی دیده ام؛ بسیار اتفاقاتی بوده که جان خودم نیز در یکی از این اتفاقات حفظ شد.

نصرالهی ادامه می دهد: یکی از امدادهای امام حسین(ع)  و ائمه اطهار (س) به من زمانی بود که یکی از فرزندانم بیماری کلیوی داشت و کلیه اش از کار افتاده بود، در هنگام نماز صبح در حسینیه به حضرت فاطمه متوسل شدم که شفای فرزندم را از خداوند متعال گرفتم.ی می گوید: یک اتفاق شگفت آمیز دیگر این بود که در زمان تخریب پشت بام حسینیه، زمانی که کارگران کار می کردند خم شدم تا از زیر کلنگ چوبی را بردارم که با فشار بسیار زیاد کلنگ به کمرم برخورد کرد، اما کوچکترین آسیبی به من نرسید.

نصرالهی با بیان این که مسافران زیادی از نقاط مختلف کشور به این حسینیه می آیند، می افزاید: پیرمردی  از اراک به این جا آمده بود که از بچه دار نشدن فرزندش گله داشت و از من درخواست نیاز متبرک کرد؛ پس از ۲ سال دیدم همان پیرمرد با نوه اش به حسینیه آمد؛ اکنون نیز او به همراه نوه اش به حسینیه می آید و یا امانتی حسینیه را می فرستد.

مراسم تعزیه خوانی در حسینیه تخماقلو بوئین میاندشت همه ساله در  ایام محرم با استقبال پرشور دلدادگان حسینی همراه است.مردم بسیاری از این نقاط مختلف این شهرستان و نیز شهرهای همجوار برای تماشای تعزیه به این حسینیه می آیند.

حسینه اعظم تخماقلو، همچون نگینی  در دل زاگرس است که در میان سوز خزان اندوهبار حرارت دل ها را به سوی خود جذب می کند.

گزارش: فاطمه زمانی