وقتی قلب زمین می شکند+تصاویر

به گزارش خبرنگار ایمنا از شهرستان فریدن، دامنه نام شهری است با معماری خاص و منحصر به فرد، که در شیب دالانکوه پر صلابت و در میان مزارع سرسبز کشاورزی قرار گرفته است.شهری تاریخی که از دور هم چون نگینی پر زاویه در دل  کوه می درخشد.

در میان زیبایی های این دیار پر ریشه، دردی کهنه و مزمن به نام "فرونشست" چند سالی است که قلب زمین را در این شهر شکسته است.

پدیده فرونشست زمین و در پی آن شکاف های عمیق در سقف، دیوارها و کف منازل و بسیاری از واحد های مسکونی  این شهر به خوبی قابل مشاهده است.این پدیده تاسیسات عمومی، مدارس، مساجد و خطوط انتقال گاز و آب را نیز تحت شعاع قرار داده است.

دامنه از دیرباز تا کنون یکی از دشت های حاصلخیز و پر آب فریدن بوده و کشاورزی مهم ترین پیشه ساکنان این دیار است.کشت محصولات کشاورزی از جمله سیب زمینی طی سال های متمادی در مزارع و زمین های اطراف این شهر، عدم مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی، رعایت نکردن سهمیه برداشت آب توسط برخی کشاورزان و استفاده مدید از روش های سنتی آبیاری موجب شد تا بخش قابل توجهی از منابع آبی موجود در این منطقه خشک شود و سطح سفره های زیر زمینی به شدت پائین بیاید.

این مسئله موجب شد تا حفره های خالی شده از منابع آبی در اثر وارد آمدن فشار طبقات فوقانی فرو بریزد و پدیده فرونشست زمین اتفاق بیفتد.این پدیده  همزمان با پیشروی بحران آب و خشکسالی در کشور و  نیز با کاهش شدید بارندگی ها تشدید شده است.

حسین خلیلی- شهردار دامنه- در این خصوص با اشاره به این که فرونشست به زیرساخت های شهری وتاسیسات عمومی خسارت های زیادی وارد کرده است،  اظهار داشت: بر اثر فرونشست زمین در شهر دامنه،  127 واحدمسکونی بین 30 تا 100 درصد دچار خسارت شده اند که به همه آنها اخطارهای لازم برای تخلیه داده شده است.

خلیلی ادامه داد: فرونشست زمین که از 4سال قبل در دامنه فریدن ایجاد شده درحال حاضر150 هکتار از وسعت شهر را فراگرفته و روز به روز درحال افزایش است.

وی گفت:برخلاف پیگیری وتلاش همه مسئولان استان وشهرستان متاسفانه تاکنون هیچ گونه خسارتی به خانوارها بر اثر فرو نشست زمین پرداخت نشده است.

حسین کرکوندی- رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری فریدن نیز دلیل این پدیده را در روش های غیر اصولی کشاورزی دانست.

وی افزود: بسیاری از رودخانه ها، قنوات، مرغزارها، چشمه سارها و دشت های سرسبزی که به نوعی از مواهب  طبیعی  این شهرستان به شمار می رفته در اثر برداشت های بی رویه آب سطحی و زیر زمینی در بخش های مختلف از بین رفته است که عمدتا برگشت  نا پذیر خواهند بود.

وی با انتقاد از وجود برخی سیاست ها و برنامه ریزی های کلیشه ای و مقطعی در حوزه گفت: واگذاری انبوه  اراضی مرتعی و تبدیل آن به زمین های زراعی در سال های قبل، تغییر غیراصولی شیوه های آبیاری سنتی به بارانی منسوخ شده و پرت شدید آب و فقدان تغذیه سفره های زیرزمینی، صدور مجوزهای حفر چاه و افزایش دبی برداشت موجب تسریع در کاهش منابع آبی این منطقه و نمودار شدن پدیده فرونشست زمین در برخی مناطق شده است.

مدیر منابع طبیعی فریدن با اشاره به بازدید اخیر خود به همراه تعدادی از کارشناسان خارجی و داخلی از زمین های شهر دامنه، گفت:  در این بازدید ها فرونشست زمین در طی یک سال 10 سانتی متر گزارش شده است که این زنگ خطر بزرگی برای منطقه به شمار می رود.

کرکوندی با بیان این که کلیه بافت مسکونی مستقر در مسیر رودخانه ها و بسترهای پرآب قدیم نیز در معرض خطر هستند، افزود: در خصوص مدیریت این بحران لازم است یک هماهنگی جامع و مجدانه بین دستگاه های متولی شهرستان و استان صورت پذیرد  و شرایط برای تغییر اصولی الگوی کشت و استفاده مطلوب از این سرمایه های ملی که در ذهنیت جامعه  کشاورز و با صرف مالک بودن زمین و آب تداعی شده فراهم شود.

مصطفی سلیمی- رئیس اداره منابع آب فریدن- نیز در این خصوص اظهار کرد: در حال حاضر از مجموع 50 حلقه چاه غیر مجاز در دشت دامنه – داران 36 حلقه تعیین وضعیت شده است و بقیه نیز در حال سیر مراحل قضائی است.

وی ادامه داد: از این تعداد 36 حلقه چاه هیچ گونه بهره برداری صورت نمی گیرد.

سلیمی با بیان این که افت سطح آب زیر زمینی  از سال 1362 تا 1395 در حدود 35  متر بوده است، اظهار داشت: این مسئله موجب شده است که خلل و فرج ها تخلیه شده و فرو نشست اتفاق بیفتند.

مصطفی بهرامیان- رئیس اداره برق شهرستان فریدن- نیز در این خصوص گفت:  از تعداد 850 چاه کشاورزی موجود در شهرستان، تعداد  702 حلقه چاه در دشت دامنه-داران قرار دارد که برروی همه چاه های فعال کنتور هوشمند نصب شده است.

کمال رضایت- فرماندار فریدن- نیز از افزایش وام 3/5میلیون تومانی دولت به 6 میلیون تومان در قالب  کمک بلاعوض  برای ساکنان این شهر خبر داد.

وی افزود: تا کنون وام 127 واحد مسکونی  تصویب شده است.

علی اصغری- رئیس اداره مسکن و شهرسازی فریدن- نیز با بیان این که تا کنون 75 واحد احداثی به بانک معرفی شده اند، افزود:  تاکنون67 واحد  از این تعداد واحد احداثی ساخت و ساز شده اند.

وی افزود: از 193 واحدی که به تعمیراساسی نیاز داشتند تا کنون 93 منزل تعمیر شده است.

به گزارش ایمنا؛  با وجود  همه این اقدامات، پدیده فرونشست دامنه همچنان روند صعودی داشته است.

چندی پیش نیز گروهی از اندیشمندان و پژوهشگران آلمانی  از جمله پروفسور معتق، استاد دانشگاه هانوفر آلمان، هانس اولریش وتزل و الک وتزل از مرکز تحقیقات علوم زمین آلمان، به همراه  مسئول گروه تثبیت فرسایش توده‌ای سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور و کارشناسان سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور واستان؛ با حضور در فرمانداری فریدن و شرکت در کمیته ویژه فرونشست زمین در شهر دامنه، مشکلات و علل این فرونشست را بررسی کردند.

پروفسور معتق  در این جلسه ضمن بیان شرایط حاد زمین در منطقه فریدن و به ویژه شهر دامنه، نسبت به بحران فرونشست زمین‌های فریدن در آینده‌ای نه چندان دور در صورت استفاده بی‌رویه و ناصحیح از منابع آب و انجام کارهای غیرکارشناسی هشدار داد.

 در حاشیه این جلسه نیز، کارشناسان سازمان نقاطی از شهرستان را که احتمال فرونشست در آینده‌ در آن‌ها نیز وجود دارد را مشخص کردند و خواستار برنامه‌ریزی برای به حداقل رساندن برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی شدند.

صفر بدیع الزمانی- معاون فرماندار فریدن- نیز در این جلسه خاطرنشان کرد: به دلیل این که شغل اکثر مردم شهر دامنه کشاورزی بوده و هیچ‌گونه منبع درآمد دیگری در این شهر وجود ندارد، برداشت بی رویه آب از سفره‌های آب زیرزمینی همچنان ادامه دارد، هر چند با نصب کنتورهای هوشمند این موضوع تا حدودی تعدیل شده است.

وی افزود: طی جلسات متعددی که  شورای حفاظت از منابع آب شهرستان برگزار کرده است، راهکارهایی مانند نصب کنتورهای هوشمند، اصلاح و تغییر الگوی کشت، برخورد با چاه‌های غیر مجاز و اضافه برداشت‌ها برای حل این مشکل اندیشیده شده و تا حدودی نیز این تصمیمات در کاهش سرعت فرونشست مؤثر بوده است  اما این پدیده کماکان ادامه دارد.

در این میان ساکنان شهر دامنه  نسبت به پدیده فرونشست در این شهر به شدت نگران هستند؛  چرا که آثار این فرونشست در منازل آن ها دیده می شود.

برخی از مردم این شهر به دلیل مشکلات معیشتی و درآمد پائین قادر به تعمیر و یا استحکام بخشی ساختمان خود نیستند.

از طرفی به گفته کارشناسان از آن جا که نشست زمین حادثه‌ای تدریجی است و مانند سیل و زلزله به یکباره تخریب نمی‌کند؛ مردم نیز نسبت به آسیب‌های ناشی از آن توجه ویژه ندارند و استقبال خوبی از ثبت نام برای دریافت تسهیلات در زمینه بازسازی و بهسازی منازل خود نداشته اند.

به نظر می رسد کنترل این پدیده علاوه بر اهتمام و هوشیاری آحاد مردم،  نیازمند ورود جدی مسئولان حوزه کشاورزی و مسکن و شهرسازی است تا برای جلوگیری از برداشت بی رویه آب و مقاوم‌سازی ساختمان‌ها و تأسیسات شهری اقدامات موثرتری انجام شود.

فرونشست زمین در دامنه به اذعان بسیاری از کارشناسان داخلی و خارجی در آینده ای نه چندان دور ممکن است گستره وسیعی یابد و چه بسا شعاع فرونشست تا زمین های استان نیزسیطره پیدا کند.

صدای شکستن قلب زمین در دامنه فریدن و انبوه ترک ها و شکاف های بر آمده از آن؛ تراژدی غم باری است  که باید جدی گرفته شود، چرا که بی گمان طبیعت انتقامی سنگین را در  پس این پدیده برای انسان دوپا تدارک دیده باشد.

دشت دامنه-داران  فریدن یکی از دشت های ممنوعه استان اصفهان است که از نظر میزان افت سطح آب های زیرزمینی در رتبه دوم دشت های استان قرار دارد و درسال های اخیر با پدیده فرونشست زمین و بروز درزه وشکاف در منازل و تاسیسات مواجه شده است.

گزارش از: فاطمه زمانی