خبرگزاری ایمنا- گروه سیاسی- اعظم ملایی، روز دوشنبه ۱۱ سپتامبر (۲۰ شهریور) یوکیا آمانو، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به شورای حکام این سازمان گفت که ایران در حال عمل به تعهدات خود در توافق هسته‌ای است. این اظهارات حدود ده روز پس از انتشار گزارش این سازمان درباره ایران بود که در آن پایبندی ایران به توافق هسته‌ای تایید شده بود. با این وجود، دولت کنونی آمریکا به دنبال رویکرد متفاوتی درباره توافق جامع هسته‌ای با ایران است و می کوشد با عدم تأیید پایبندی ایران به این توافق، زمینه های خروج خود از آن را فراهم کرده و سایر کشورها را نیز برای مقابله و سخت گیری بیشتر با ایران مجاب کند. بدین ترتیب رویکردهای متضاد آژانس، اروپا و آمریکا که سبب سردرگمی و ایجاد ابهام در درک وضعیت برجام شده اند، سبب شد تا خبرگزاری ایمنا مصاحبه ای اختصاصی با دکتر محمد علی بصیری استاد علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه اصفهان ترتیب داده و تحلیل وی را در رابطه با تحولات اخیر برجام و سیاستهای آمریکا و سایر طرفهای این توافق جویا شود.
ایمنا: در روزهای اخیر آژانس بین المللی انرژی اتمی ، پایبندی ایران به توافق هسته ای با 1+5 را تأیید کرده است. به نظر شما این امر تا چه حد تأثیرات عملی در حفظ برجام و جایگاه بین المللی جمهوری اسلامی ایران دارد؟
بصیری: بر اساس توافق ایران با 1+5، تنها مرجع راستی آزمایی برجام آژانس بوده است. هر چند ترامپ تلاش نمود با ارسال نماینده ای ، آژانس را ترغیب به سخت گیری بیشترعلیه ایران کند و این سازمان را مجاب سازد که به بررسی های بیشتر از مراکز نظامی ایران بپردازد؛ اما گزارش اخیر یوکیا آمانو نشان می دهد که ایران از تعهداتش تخطی نکرده و بدون هیچ گونه تخلفی اجرای برجام را به پیش برده است. این امر هم در زمینه درصد غنی سازی، هم در تعداد سانتریفیوژهای توافق شده و نیز آب سنگین، صدق می کند. بنابراین گزارش اخیر آژانس یک موفقیت دیپلماتیک برای ایران و دولتهای موافق برجام بوده و به معنای شکست ترامپ و ضربه ای منفی به دولت آمریکاست.
ایمنا:به نظر شما اگر ترامپ اجرای برجام از سوی ایران را تأیید نکند، این امر چه تأثیری بر اجرای برجام خواهد داشت؟ آیا برجام بدون آمریکا قابلیت اجرایی دارد؟
بصیری: اگر چه در ایجاد توافق برجام دولت پیشین آمریکا نقشی تعیین کننده داشت، بیشتر مذاکرات با محوریت آمریکا انجام می گرفت و همچنین بیشتر فشارها و بسیج جهانی علیه ایران هم توسط آمریکا صورت گرفت؛ اما در حال حاضر نیز که دولت جدید آمریکا رویکرد مثبتی به برجام ندارد، همچنان بحث حفظ برجام مطرح است. در موقعیت کنونی کشورهای طرف برجام مصر به اجرای این توافق بین المللی هستند و بنابراین، آمریکا نمی تواند به راحتی نظر کشورهای 1+5، سازمان ملل، شورای امنیت سازمان ملل و آژانس بین المللی انرژی اتمی را به سمت لغو برجام یا مذاکره مجدد بر سر آن جلب کند. نهایت کاری که دونالد ترامپ می تواند انجام دهد این است که با رأی کنگره این کشور، به طور یکجانبه از برجام خارج شود و تحریمهای جدیدی را بر علیه ایران وضع کند. با این وجود این کشور قادر نخواهد بود اجماع اعضای شورای امنیت را برای بازگرداندن تحریمها و فشارهای بین المللی به ایران، به دست آورد؛ چرا که بر اساس توافقات صورت گرفته این امر تنها با درخواست یک کشور امکان پذیر نیست؛ بلکه همه کشورهای عضو شورای امنیت باید به این نتیجه برسند که ایران از اجرای برجام تخطی کرده که البته با گزارش اخیر یوکیا آمانو، چنین چیزی بعید است.
ایمنا: به نظر شما در صورتی که آمریکا به طور یکجانبه از برجام خارج شود، اتخاذ چه سیاستی از سوی ایران می تواند بهتر و بیشتر منافع ملی کشورمان را تأمین کند؟
بصیری: سیاست ایران باید مقابله با آمریکا با کمک سایر کشورهای طرف برجام باشد. ایران باید بکوشد با رایزنی و جلب حمایت هر چه بیشتر سایر کشورهای عضو برجام، ایالات متحده را به خاطر خروج از این توافق بین المللی تحت فشار قرار دهد. در کنار آن، اگر اعضای 5 گانه برجام به جز آمریکا نیز مصر به اجرای این توافق هستند باید گامهای عملی تری بردارند تا نتایج اقدامات آمریکا خنثی شود. در حال حاضر نیز که دولت آمریکا هنوز از برجام خارج نشده، تقاضای ایران از اروپا، روسیه و چین همین است که مثل دوران پیشا برجام، به حمایتهای خود از ایران ادامه دهند و جلوی تندروی های آمریکا را بگیرند. با این حال چنانکه این کشورها همکاری قابل توجهی از خود نشان ندادند، ایران نیز موظف به ادامه تعهدات خود نیست.
ایمنا: با توجه به رویکرد اخیر اتحادیه اروپا، به نظر شما کشورهای عضو این اتحادیه قابلیت حمایت از ایران و حفظ برجام را دارند؟
بصیری: بله در دوره 5 ساله قبل از برجام هم تقریبا چنین وضعیتی وجود داشت و تنها مسأله ای که کمک کرد ایران بتواند مسیر تعامل و گفتگو را ادامه دهد و فشارها و تهدیدات ایالات متحده را تحمل کند، همین همکاری های اتحادیه اروپا بوده است و این ظرفیت همچنان وجود دارد. در سالها و ماههای اخیر، تنشهای روسیه و اوکراین، مانورهای نظامی آمریکا با همپیمانانش و نفوذ این کشور و ناتو در اروپای شرقی و همچنین بحران کره شمالی وضعیتی ایجاد کرده است که نه تنها کشورهای اروپایی؛ بلکه روسیه و چین نیز با ایران همراهی خواهند کرد.
ایمنا: به نظر شما بحران کره شمالی چه تأثیری بر جهت گیری کشورهای 1+5 با ایران خواهد داشت؟
بصیری: فکر می کنم این بحران به نفع ایران و حفظ برجام بوده است؛ کما اینکه مقامات بسیاری از کشورها از جمله آلمان و ژاپن متأثر از این بحران اعلام کرده اند که راهکار کره شمالی نیز همان برجام ایرانی است. در واقع با حرکتهای تند کره شمالی و آزمایشهای مکرر اتمی این کشور، جامعه جهانی نمی خواهد ایران نیز به کره شمالی دیگری تبدیل شود و همین نقطه مثبتی است که ادامه اجرای برجام از سوی کشورهای مختلف را تضمین می کند.
نظر شما