به گزارش خبرنگار ایمنا از شهرستان فریدونشهر، اولین کارگاه تخصصی " آب های زیرزمینی، چالش ها و فرهنگ سازی" در فریدونشهر؛ بام ایران و سرزمین چشمه ها و آبسارها برگزار شد.
این کارگاه تخصصی با هدف جلب حمایت ها و مشارکت های مردمی برای حفظ منابع آبی در سالن اجتماعات اداره فرهنگ و ارشاد فریدونشهر برگزار شد و مورد استقبال سمن های فعال در حوزه آب، کنش گران محیط زیستی فریدونشهر و سازمان های مردم نهاد مواجه شد.
پروفسور فریبرز ناطق الهی، استاد نمونه و دکترای عمران و مدیریت بحران، محمد آریا منش دکترای ژئو فیزیک و پیش کسوت اکتشاف منابع آب ژرف و ایرج حسابی رئیس بنیاد دکتر حسابی از جمله شخصیت های برجسته ای بودند که در این همایش به سخنرانی پرداختند.
سمن های زیست محیطی ۱۶ استان کشور، مسئولان شرکت مدیریت منابع آب کشور و اساتید برجسته دانشگاهی این رشته، مدیر کل آب منطقه ای استان، فرماندار فریدونشهر و جمعی از مدیران شهرستان نیز در این همایش حضور داشتند.
در خلال این برنامه، جلسات پرسش و پاسخ و کارگاه های آموزشی با موضوع "تعریف و اهمیت برنامه احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی" و "آب، کشاورزی و مدیریت مشارکتی – نقش سمن ها در فرهنگ سازی استفاده از منابع آب" نیز برگزار شد.
نحوه انجام پروژه های عمرانی آب بر اساس رعایت الزامات توسعه پایدار وآمایش سرزمین، نقد و بررسی اقدامات قبلی پروژه های آبی گذشته در سطح ملی ومنطقه ای، روش های استفاده ازآب های ژرف و بررسی نظرات موافقان ومخالفان و نیز موضوع آب های مجازی از سرفصل هایی بود که درنشست ها وگفتمان های این کارگاه مطرح شد.
مقنی های یزد الگوی شبکه فاضلاب پاریس
ایرج حسابی، فرزند دکتر حسابی از سخنرانان این همایش، با اشاره به تحقیق و مطالعات طولانی مدت و سرمایه بر دانشمندان اروپایی و آمریکایی در مورد تکنولوژی قنات های یزد، اظهار داشت: این دانشمندان موفق شدند با بهره گیری و تقلید از این تکنولوژی سه ایالت آمریکا را از خشکسالی نجات دهند ولی در کشور ما هیچ گاه آن طور که باید به آن پرداخته نشده است.
وی با اشاره به مؤلفه های مغفول مانده پیشرفت کشور در بهره برداری از منابع آبی به شهر زیرزمینی شبکه فاضلاب ۱۵۰ ساله پاریس اشاره کرد و افزود: بازدید کنندگان از این شبکه وقتی علت بو نداشتن آن را جویا شدند با این پاسخ مواجه شدند که این فاضلاب با تقلید از شیوه شش هزار ساله مغنی های یزد، هوادهی شده و بدین ترتیب بوی نامطبوع آن ها گرفته می شود.
سایه سیاست زدگی بر علم دانشمندان ایرانی
رئیس بنیاد پروفسور حسابی در بخش دیگری از سخنان خود از سختی های متحمل شده پدرش برای خدمت به کشور واز احترام این استاد فقید به تلاش ها و رنج های اقشار مختلف مردم سخن گفت.
وی با بیان این که پدرش علی رغم سفر به کشورهای اروپایی و آمریکایی خربزه تلخ کویر ایران را نماد اتاق پذیرایی اش قرار داده بود، افزود.: فضای سیاست زده حاکم بر کشور موجب بی توجهی به علم و دانشمندان دلسوز و ایجاد مانع بر سر ره توسعه و پیشرفت شده است .
ایرج حسابی درج مقاله در پایگاه های علمی جهان مانند ISI را فروش اطلاعات علمی کشور عنوان کرد و گفت: چرا علمی که دانشمند ایرانی سال ها و ماه ها برای به دست آوردن آن زحمت می کشد باید به سادگی در اختیار کشورهای خارجی قرار داده شود؟
وی با ابراز تاسف از بی توجهی به دانش بومی کشور تصریح کرد: کشورهای پیشرفته جهان سال هاست با قراردادن رشته «مشاهیرشناسی» در دانشگاه های خود، برای نسل جدید از مشاهیر خود الگوسازی کرده اند ولی در ایران نوجوان ما دکتر حسابی را نمی شناسد و آن چه در فیلم های تلویزیونی ما به عنوان الگوی جوان معرفی می شود، جوان های سرمایه دار ماشین باز است و این در حالی است که شخصیت جهانی دکتر حسابی از احترامی در بین ملل برخوردار بود که بارها در زمان نمایندگی ایشان در کنفرانس های اتمی و فضا واسطه صلح بین آمریکا و روسیه شد و تاکنون هیچ گاه در رسانه ها به عنوان الگو به آن پرداخته نشده است.
هنوز با شرایط فاجعه فاصله داریم
پروفسور فریبرز ناطقی الهی دکترای عمران و مدیریت بحران و استاد نمونه کشوری در مهندسی سازه، زلزله و مدیریت بحران، نیز در این همایش اظهار داشت: این که کشور ما در شرایط بحرانی آبی قرار دارد یا خیر نیازمند تحلیل های بیشتر است.
وی افزود: به واقع در برخی مناطق کشور مانند دشت قزوین شرایط مناسبی از نظر ذخایر آبی شاهد نیستیم و بحران آب به صورت محلی در ایران وجود دارد اما باید به این نکته توجه کنیم که کشورهایی با شرایط آبی نامناسب تر از ایران توانسته اند منابع آبی خود را سامان دهند پس ما نیز نباید بازی را به داستان بحران آب ببازیم.
عضو اصلی کارگروه مدیریت بحران و پدافند وزارت نیرو با بیان این که مدیریت بحران دارای دوره مشخصی است و باید برای آن برنامه ریزی شود، بیان داشت: این سیکل به ترتیب شامل پیشگیری از بحران، کاهش اثرات مخرب بحران، آمادگی امداد رسانی و توسعه است.
وی ادامه داد: توسعه نیازهای اساسی در راستای مقابله با بحران نیازمند سیستم تشکیلاتی و سازمانی مدیریت بحران، برنامه ریزی، کاربرد بهینه منابع، استفاده از تخصص های لازم و آموزش است.
ناطقی الهی با بیان این که هنوز با شرایط فاجعه فاصله داریم، گفت: باید کار را جدی تر گرفته و از این سمن ها به عنوان مستشاران دولت برای تسریع این فرهنگ در جامعه استفاده کنیم.
وی ادامه داد: همچنین مواردی که در بخش ساختار آبی به کار دولت مربوط می شود باید با وام های مشارکتی و برنامه ریزی مناسب عملیاتی شود.
مشکل اصلی آب در ایران از آمار است
محمد آریامنش، پیشکسوت اکتشاف منابع آب ژرف و دارنده دکترای ژئوفیزیک نیز در بخش دیگری از این همایش، با انتقاد از این که در کشور ما آب به عنوان یک موضوع جامع توجه نشده و برنامه ها در این زمینه مقطعی بوده است، اظهار داشت: ما معتقد هستیم آب از بیان نمی رود بلکه از جایی به جای دیگر منتقل می شود که از این موضوع می توان برای رفع مشکلات آبی استفاده کرد.
وی افزود: مشکل اصلی آب در کشور ما از "آمار" آغاز می شود و به همین دلیل باید از افرادی که می گویند ایران در ۲۰ سال آینده نابود می شود بپرسیم که بدون داشتن بیلان آبی کشور این آمار را از کجا استنباط کرده اند.
آریامنش با بیان این که نخستین نقص آماری درباره آب های ورودی و خروجی کشور است، افزود: در تقسیم بندی مورد اشاره آب های فسیلی، گسلی و ورودی به کشور به طور مثال آب ورودی از کوهسارهای زاگرس به ایران نادیده گرفته شده است.
وی ادامه داد: پس از سال ها بسیاری از تعاریف آبی عوض نشده و در زمینه مشکلات حقوقی نیز تجدید نظرنکردیم.
آریا منش تصریح کرد: : در قانون بهره برداری از منابع آب در وزارت نیرو سه نوع چاه دستی، عمیق و نیمه عمیق تعریف شده است و هنوز تعریف چاه عمیق در عمق ۱۰۰ متری خلاصه می شود.
پیشکسوت اکتشاف منابع آب ژرف با اشاره به اعلام این که مصرف آب در بخش کشاورزی ۹۲ درصد است، گفت: درست است که بیشترین مصرف آب در بخش کشاورزی است اما این رقم از سال 1374 تا کنون با وجود انجام طرح های مختلفی مانند آبیاری تحت فشار و نصب کنتور بر روی چاه های عمیق تغییری نکرده است.
آریا منش ادامه داد: بر اساس آمار وزارت نیرو از بارش برف و باران در کشور حدود ۴۰۰ میلیارد متر مکعب آب حاصل می شود که هشت میلیارد متر مکعب آن وارد آب های زیرزمینی شده، ۲۴۰ میلیارد تبخیر و و ۱۲۶ میلیارد مترمکعب نیز آب های سطحی را شامل می شود، در این تقسیم بندی آب های فسیلی، ورودی به کشور و غیره نادیده گرفته شده است.
لزوم صرفه جویی در کنار توجه به فناوری آبی
پیشکسوت اکتشاف منابع آب ژرف، زمین شناس و هیدوروژئولوژیست در ادامه سخنان خود با بیان این که برنامه ریزی جامع دومین چالش مدیریت منابع آبی ایران است، ادامه داد: باید توجه داشته باشیم که تنها با کاهش مصرف آب نمی توان آب را مدیریت کرد چراکه نسخه های یک بعدی و افراطی مانده احداث سد و آبیاری بین حوضه ای همواره با شکست روبرو بوده است، نباید گناه را بر دوش طبیعت بیندازیم.
وی با بیان اینکه حوضه های آبریز باید با هم مورد مطالعه و ژرف بینی قرار گیرد، اظهار داشت: انتقال آب بین حوضه ای خطای بزرگی است چرا که آب هر حوضه باید در همان منطقه مورد استفاده قرار گیرد تا مدیریت جامع منابع آبی را شاهد باشیم.
این کارشناس با تاکید بر این موضوع که منابع آب ژرف باید مورد مطالعه قرار بگیرد، ابراز داشت: در نقاطی از کشور که طبیعت رودخانه تدارک ندیده است باید چاه های عمیق حفر شود چراکه سرریز آب های ژرف را شاهد هستیم.
پیشکسوت اکتشاف منابع آب ژرف اضافه کرد: الگو برداری اشتباه از غرب مشکلات فرهنگی مانند موازی کاری و تخریب از دیگر موانع مدیریت جامع منابع آبی است ضمن این که نوع برنامه ریزی ها باید درون حوضه ای باشد به نوعی که به جای انتقال آب ، چاه عمیق حفر شود.
آریامنش وارد کردن محصولات کشاورزی از دیگر کشورها به بهانه ی ورود آب مجازی را امری غیر کارشناسی شده برشمرد و گفت: خشکسالی کشور هزاران ساله ایران را نابود نخواهد کرد اما برخی قضاوت ها و نسخه های بدون مطالعه می تواند کشور را به نابودی بکشاند.
وی اضافه کرد: صرفه جویی در مصرف آب توصیه مناسبی است اما در این میان نباید وظیفه فناوری آبی را فراموش کنیم.
وی موانع ساختاری را از جمله مشکلات مدیریتی جامع منابع آب دانست و ادامه داد: در اعماق زمین آب قابل استفاده به میزان مناسب وجود دارد این در حالیست که انتقال آب میان حوضه ای بسیار هزینه بر و دارای مشکلات اجتماعی و اجرایی است.
آریامنش تاکید کرد: اجرای همزمان هر برنامه با با توجه به شرایط هر منطقه، مدیریت مصرف اصلاح الگوی کشت، مدیریت درون حوضه ای، مهار آبهای سطحی مرزی و توسعه کشاورزی در مرزها، توسعه آبخیزداری، اجرای آب شیرین کن تنها در نواحی ساحلی،استفاده از پساب، باروری ابرها ،بهره برداری از فناوری های نو و مطالعه و بهره برداری از آبهای ژرف را مهمترین راهکارهای رفع مشکلات آبی برشمرد.
اصفهان، از کم بارش ترین حوضه های آبریز کشور
مسعود میرمحمدصادقی مدیر عامل شرکت آب منطقه ای استان نیز در بخشی از این همایش، با بیان این که استان اصفهان در حوضه آبریز فلات مرکزی قرار دارد، اظهار داشت: با این وجود اصفهان با ۱۶۲ میلیمتر بارش یکی از کم بارش ترین حوضه های آبریز کشور است.
وی ادامه داد: زیرحوضه آبریز زاینده رود به عنوان مهم ترین زیرحوضه این حوضه آبریز، ۲۵ درصد از مساحت این استان را شامل می شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای اصفهان در ادامه سخنان خود ، گفت : در ایران ۶ حوضه آبریز اصلی وجود دارد که حوضه فلات مرکزی با ۱۶۲ میلیمتر بارش در سال از کم بارش ترین آنهاست.
وی افزود: حوضه گاوخونی به عنوان زیرحوضه فلات مرکزی و حوضه زاینده رود با ۲۷ هزار کیلومتر مربع وسعت در زیر مجموعه گاوخونی قرار دارد که ۹۳ درصد مساحت حوضه زاینده رود در استان اصفهان و ۷ درصد در استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد .
چند استانی بودن زایند رود و بروز اختلافات
مدیر عامل شرکت آب منطقه ای اصفهان در ادامه چند استانی بودن حوضه زاینده رود را از مشکلات مهم و اصلی حوضه برشمرد و خاطر نشان کرد : چند استانی بودن به طور طبیعی اختلافاتی را موجب می شود .
وی با اشاره به ترکیب جمعیتی حوضه زاینده رود افزود : ۹۸ درصد جمعیت این حوزه در اصفهان و ۲ درصد در چهارمحال و بختیاری ساکن هستند.
میر محمد صادقی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این که درجه حرارت دمای استان از غرب به شرق تفاوت های قابل توجهی دارد، ادامه داد: در شرایطی که درجه حرارت میانگین در غرب حوضه شش تا هشت درجه است همین زمان در منتهی الیه شرقی حوضه در ورزنه دما به حدود ۱۶ تا ۱۸ درجه سانتی گراد می رسد .
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای اصفهان با اشاره به این که وضعیت بارش ها ازغرب به شرق حوضه از همین الگو تبعیت می کند ، بیان داشت: بدین ترتیب در شرایطی که در غرب حوضه ۵۰۰ تا ۱۵۰۰ میلی متر بارندگی داریم در شرق ومنتهی به تالاب گاوخونی میزان بارش ها به حدود ۱۰۰ میلیمتر می رسد .
وی با بیان این که در ایستگاه شاخص چلگرد شاهد تغییر اقلیم هستیم، افزود : پیش از این، بارندگی در این حوضه به شکل برف بوده است اما در شرایط فعلی روند بارش های نزولی به صورت باران را شاهد هستیم.
وی به کاهش بارش ها طی یک دهه گذشته در این حوضه آبریز اشاره کرد و گفت: آمار بارش ها در ایستگاه چلگرد به عنوان ایستگاه شاخص این حوضه آبریز، اثرات تغییرات جهانی اقلیم را به سمت کاهش بارندگی ها از میانگین ۱۶۰۰ میلیمتر به ۱۰۰۰ میلی متر را نشان می دهد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای اصفهان تأکید کرد: کمبود آب سطحی باعث حرکت و پیش رفتن به سوی آب های زیر زمینی است.
وضعیت بحرانی سفره های زیر زمینی در استان
میر محمد صادقی با اشاره به این که در حوضه آبریز زاینده رود وضعیت مناسبی در زمینه آب های تجدید پذیر نداریم، اظهار داشت: امروزه در مناطق مختلف به واسطه اقدامات غیر علمی و تغییر اقلیم کمبود روان آب ها را شاهد هستیم و سفره آبهای زیرزمینی کشور به مرز بحران رسیده است و بر این اساس لازم است مدیریت منابع آبی را جدی تر بگیریم.
میرمحمدصادقی ادامه داد: در حال حاضر سرانه آب تجدیدپذیر زاینده رود ۷۰۰ میلیمتر است که در تعاریف جهانی، در رده حوضه های کم آب قرار می گیرد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان کاهش روان آب ها به سمت این رودخانه را موجب روی آوردن مردم به منابع آب زیرزمینی بیان کرد و گفت: این مسئله سبب شده سفره های آب زیرزمینی به مرز هشدار برسند تا جایی که این موضوع به شورای امنیت ملی هم کشیده شده است.
وی افزود: برداشت بیش از حد از منابع آب زیرزمینی داینامیک سبب شده از ۳۵ دشت استان، ۲۳ دشت از جمله دشت دامنه-داران به وضعیت ممنوعه بحرانی و نگران کننده برسند و سطح آب های زیرزمینی این دشت ظرف مدت ۳۰ سال به میزان ۳۳ متر کاهش یافته است.
لزوم استقرار الگوی حکمرانی هوشمندانه آب
میر محمد صادقی با تأکید بر لزوم گفتگوی همه ذی نفعان در فضایی به دور از تنش ، افزود: در یک الگوی حکمرانی خوب و هوشمندانه آب، مسائل به لحاظ اجتماعی، سیاسی و اقتصادی نیز باید مورد بررسی قرار گیرند.
وی با بیان این که نباید انگشت اتهام در مسئله آب را به سمت ارگان یا شخص خاصی بگیریم، بلکه همه باید با همراهی و همکاری در جهت بهبود این وضعیت تلاش کنیم، از لزوم استقرار «یک الگوی حکمرانی هوشمندانه» برای کنترل وضعیت آب سخن گفت.
سمن ها مستشاران دولت در ااگوی حکمرانی آب
مدیر عامل شرکت آب منطقه ای استان اصفهان شفافیت و حضور مردم را موجب مشروعیت پیدا کردن این الگوی حکمرانی عنوان کرد و حضور سمن ها را در حل اختلاف آبی با استان همسایه موثر دانست.
وی با اشاره به نقش و جایگاه سازمان های مردم نهاد ، تصریح نمود : سمن ها از اصلی ترین نهادهای زمینه ساز حکمرانی مناسب آب در کشور هستند و با کمک تسهیل گران گفتگوها به صورت برد – برد خواهد بود .
مدیرت ریسک به جای مدیریت بحران
ناصر اسدی فرماندار فریدونشهر نیز در بخشی از این همایش با قدردانی از دست اندر کاران این همایش، به تشریح چالش های پیش روی حوزه آب پرداخت و هشدار داد: اگر در مصرف آب شرب و کشاورزی مدیریت جامع و اصولی به کار گرفته نشود و فرهنگ سازی صورت نگیرد در آینده نزدیک این چالش ها و تبعات آن چند برابر خواهد شد .
نماینده عالی دولت در فریدونشهر برگزاری چنین همایش ها و کارگاه ها را بسیار ضروری دانست و افزود: باید قبل از بروز مشکلات جدی در حوزه آب و با استفاده از خرد جمعی و نظرات کار شناسی به جای مدیریت بحران، مدیریت ریسک در دستور کار مسئولان قرار گیرد .
وی بحران آب را متوجه کل کشور دانست و گفت: همه استان ها متناسب با شرایط اقلیمی با بحران آب مواجه هستند بنابراین برنامه ریزی ها باید متناسب با این شرایط باشد.
اسدی تاکید کرد: اصل مهم مدیریت جامع آب است و باید از بخشی نگری در این خصوص پرهیز کرد.
غربت آب در سرزمین آبشارها
به گزارش ایمنا، از حواشی قابل تامل این کارگاه تخصصی، انتقادها و اعتراض های اهالی فریدونشهر در قالب یک رنج نامه بود.
در این رنج نامه که از سوی نظام صنفی کشاورزی فریدونشهر و انجمن دوستداران طبیعت این شهرستان قرائت شد، به بی مهری ها و رویه های ناعادلانه از جمله تخریب های زیست محیطی احداث تونل انتقال آب بین حوضه ای چشمه لنگان، از بین رفتن مخازن چند میلیون ساله آبی با احداث این تونل در دل سفیدکوه فریدونشهر، عدم پرداخت حق آبه مردم خسارت دیده این شهرستان از احداث این تونل، قطع کامل رودخانه یلان با احداث سد چشمه لنگان، هدایت آب خدنگستان و در پی آن نابودی اکوسیستم این رودخانه، قطع جریان طبیعی ۳۸ کیلومتر از رودخانه هیران فریدونشهر با احداث سد رودبار در مرز این شهرستان با استان لرستان و زیر آب رفتن ۲۰ هکتار از اراضی غنی جنگلی فریدونشهر در اثر احداث این سد، احداث سد سرداب و زیر آب رفتن دو روستای سرداب علیا و مازه قلعه و تخریب زیست محیطی و برهم زدن اکوسیستم این منطقه، تخلف از قانون های ملی و بین المللی و بی توجهی به حقوق مردم در انتقال بین حوضه ای آب از سرشاخه های دز به حوضه آبریز زاینده رود اشاره شد.
یکی دیگر از حاشیه های این مراسم، همراه داشتن کاغذ نوشته هایی در دست مردم فریدونشهر با عناوینی چون" روی چشمه ایم؛ ولی تشنه ایم" و یا " سرچشمه کارون و زاینده رود در آستانه نابودی" ، در اعتراض به نادیده گرفتن حق طبیعی مردم فریدونشهر توسط شرکت آب منطقه ای استان اصفهان در انتقال آب از این شهرستان بود.
هم چنین اعتراض شفاهی و صریح بهروز اصلانی، عضو سابق شورای شهر فریدونشهر، و سعید اصلانی، عضو کنونی این شورا، در این همایش بر بی توجهی به اثرات زیست محیطی احداث تونل چشمه لنگان و نپرداختن حقوق مردم و منطقه و خیانت دانستن این طرح حاشیه دیگر این مراسم بود.
لزوم توجه ویژه مدیران به مصائب آب فریدونشهر
با برگزاری این کارگاه تخصصی و آموزشی با موضوع" آب های زیرزمینی چالش ها و فرهنگ سازی" در روزهای 15 و 16 شهریور سال جاری، فریدونشهر میزبان یک دورهمی مهم با موضوع آب بود.
اهمیت این موضوع از آن جایی است که این شهرستان با وجود قرار داشتن در حوضه آب ریز زاینده رود و با دارابودن منابع آبی عظیم با مشکلات عدیده ای در این بخش دست و پنجه نرم می کند.
به دلیل انقال آب های سرشاخه های دز به زاینده رود از زیر بستر جغرافیایی شهر فریدونشهر، بسیاری از قنوات وچشمه های بیش از 60 مزرعه این شهرستان آسیب دیده اند که این موضوع به دلیل موقعیت حساس و راهبردی شهرستان فریدونشهر در بخش آب استان از محورهای مهم این همایش بود.
نکته مهم آن است که مردم شهرستان فریدونشهر درخواست احقاق آب قنوات خشک شده حاصل از انجام پروژه انتقال آب را دارند و نظر به برداشت های بی رویه آب در سطح استان های همجوار و دیگر شهرستان ها، آن ها متقاضی حق آبه های خودشان هستند.
در همین راستا، رعایت حق آبه زیست محیطی رودخانه های قسمت غربی شهرستان فریدونشهر و نیز رعایت ارزیابی های زیست محیطی از درخواست های مهم سمن های زیست محیطی حاضر در این همایش بود.
در این همایش در خصوص انتقال آب بین حوزه ای و آسیب های این اقدام، و نیز عدم رعایت صرفه جویی ها و اصلاح الگو های مصرف وکشت بحث و تبادل نظر شد و در خصوص رعایت حق آبه ها نیز گفتمان هایی برگزار شد.
گرچه برگزاری این دست برنامه ها سهم بسزایی در آگاهی سازی، فرهنگ سازی و تجزیه و تحلیل منشا مشکلات ایفا می کند، اما به نظر می رسد بازگشت فریدونشهر به برکت آب های زلالش، نیازمند عزم جدی مسئولان، نگاه عادلانه مدیران استان و هم چنین آگاهی بیش از پیش مردم این شهرستان است.
گزارش از: فاطمه زمانی
نظر شما