اگر حضور علمی امام جواد(ع) در آن مقطع نبود، اثری از اسلام باقی نمی‌ماند

به گزارش ایمنا، در پایان ماه ذی القعده پایانی تلخ برای شیعیان جهان رقم خورد و نهمین حجت خداوند سبحان بر زمین به دست یکی از ملعونین تاریخ به شهادت رسید... افسوس که روزگار، تنها بیست و پنج سال با این دردانه عالم سر سازگاری داشت و بیست و پنج بهار از عمر او را برتابید. تقدیر آن بود که حتی در خانه اش نیز غریب باشد و با هم دستی «ام الفضل» همسرش زهر بنوشد و مسموم شود.

ولی نه آن غربت دردناک و نه آن زهری که به او خوراندند، هیچ کدام نتوانست امتداد خط سبز او را که بر صحیفه هستی کشیده، پاک کنند. گرچه زمین، حوصله بزرگی او را نداشت و ظرف روزگار، گنجایش حضور دریا گونه اش را؛ اما اینک عاشقان پاک باخته اش، تنها با رسیدن به دریا، آرام می گیرند.

زندگی سرتاسر علم و ایمان حضرت جواد الائمه همچون سایر ائمه معصومین علیهم السلام مملو از بدایع و نکات شگرف و شگفت است که راه را بر هر جوینده حقیقتی کوتاه می کند.

حجت الاسلام والمسلمین دکتر احمد عابدی از اساتید حوزه علمیه قم، که به این مناسبت با خبرنگار ایمنا درخصوص سیره و سلوک این امام همام به گفتگو نشسته در اینباره می گوید: اگر حضور علمی امام جواد(ع) در آن مقطع نبود، اثری از اسلام و فرهنگ دینی نمی‌ماند.

مشروح گفتگوی ما با این چهره آشنای مذهبی را در ادامه بخوانید.

جوانی که بر همه علمای عصر خویش غالب بود

حجت الاسلام دکتر احمد عابدی در ابتدا با محوریت قرار دادن خصوصیات شخصیت این مقام والا افزود: نمونه های فراوانی در مسایل اخلاقی، علمی، عبادی، سیاسی و اقتصادی از امام جواد(ع) در تاریخ وجود دارد و آنچه مهم است این است که انقلاب علمی، سیاسی و اجتماعی که امام در دوران کوتاه عمر خود ایجاد کرد چنان تحولی را در جامعه ایجاد نمود که بعد از هزاران سال هنوز در جامعه کاربرد دارد و مورد توجه همه اندیشمندان و متفکران عالم است.

وی با بیان این مقدمه ادامه داد: شناخت دوست از دشمن از ویژگی های امام جواد(ع) است. برخی از شیعیان نامه ای برای امام نوشتند و در این میان یک شخص واقفی هم نامه ای را همراه با نامه شیعیان فرستاد. امام نامه او را پاسخ نگفتند. چراکه واقفی ها کسانی بودند که قائل به امامت امام رضا(ع) نبودند. بنابراین بصیرت در شناخت دوست و دشمن جزو شرایط و ویژگی های خاص این امامی بود که در سنین نوجوانی به سر می برد.

وی خاطرنشان کرد: شهادت امام جواد(ع) و ماه ذی القعده فرصت مغتنمی است که ابعاد گوناگون شخصیتی امام نهم شیعیان، حضرت جواد الائمه(ع) مورد تحقیق و پژوهش قرار گیرد. دوران ۲۵ ساله عمر پر خیر و برکت امام جواد(ع) سرشار از خیر و برکات برای امت و جهان اسلام است. جوانی که توانست بر همه علمای ادیان و دانشمندان عصر خویش غالب شود و اسلام را از فتنه شبهه افکنان و فتنه فتنه گران رهایی بخشد و اگر حضور علمی امام در آن مقطع زمانی خاص نبود امروز اثری از اسلام و فرهنگ دینی و آموزه های اخلاقی و عرفانی دین نمی ماند.

مناظرات علمی

وی در ادامه به مناظرات علمی امام جواد(ع) که یکی از بارزترین شاخصه های ایشان بوده است اشاره کرد و افزود: پاسخ هایی که امام به تمام شبهات دشمنان چه عالم و چه غیر عالم، چه دینی و غیردینی و چه به ادیان الهی و غیرالهی می داد همه برگرفته از آیات شریفه قرآن یا مستقیما از خود آیات قرآن بود. کتاب آسمانی تورات امام جواد(ع) را اینگونه معرفی می کند «فهو قصیر العمر و طویل الاثر، عمر امام کوتاه بود اما اثرات وجودی آن بزرگوار فراوان و در حد و اندازه ای بود که تاریخ توان بازگو کردن همه آن را نداشته و ندارد».

وی ادامه داد: ابان بن ابی عیاش که از مورخین است می گوید حضرت جواد(ع) در روز جمعه دهم ماه رجب سال ۱۹۵ هجری متولد شد. و آیه «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِالْمَوْلُودَیْنِ فِی رَجَبٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الثَّانِی وَ ابْنِهِ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْمُنْتَجَبِ» «ای خدا از تو درخواست می‌ کنم به حق دو مولود در ماه رجب محمد بن علی دوم و فرزندش علی بن محمد که برگزیده توست» مؤید همین قول است و ظاهرا همین قول در مورد ولادت امام جواد(ع) صحیح است. بنابراین ولادت حضرت در روز جمعه دهم رجب سال ۹۵ هجری است.

دکتر عابدی با اشاره به اینکه امام جواد(ع) در دوران خود از نظر علمی به واسطه همین مناظرات درخشیدند افزود: از روش هایی که مامون در مورد امام رضا(ع) به کار می برد تشکیل مجالس بحث و مناظرات اسلامی و غیر اسلامی بود که امام رضا(ع) در جلسات مناظره بیشترین خدمات را به معارف اسلامی انجام داد. امام جواد(ع) هم از این قاعده در نگاه و دید مامون عباسی مستثنی نبود. حضرت انقلاب علمی و عقیدتی ایجاد کرد و در مسایل علمی متفکران عصر خود را سردرگم کرد. همین روش حضرت آنقدر ادامه پیدا کرد که اگرچه امام از نظر سنی در دوران نوجوانی به سر می برد اما آنگونه در مناظرات علمی درخشید که دانشمندان ادیان مختلف انگشت حیرت به دندان گرفتند، به ویژه آنکه امام مثل اجداد و پدر بزرگوارش پاسخ همه شبهات را می داد.

وی خاطرنشان کرد: مامون و بعد معتصم عباسی قصد داشتند امام را از این راه به گمان باطل خود در تنگنا قرار دهند، اما مامون نمی دانست که مقام امامت و ولایت که موهبتی الهی است بستگی به کمی و زیادی سال های عمر ندارد وبه کلی از فلسفه امامت و ولایت به دور بود. در اینکه فضایل اهل بیت(ع) به ویژه امام جواد(ع) بسیار است شک و تردید نیست به حدی که به شمار نمی آید، چراکه خداوند ایشان را باب علم خود قرار داده است و به ایشان مناقبی را عنایت کرده که به هیچ یک از عالمیان عنایت نکرده است. ایشان حجج الهی بر خلق و باب واسعه خداوند هستند. اما از آنجا که دشمنان اهل بیت(ع) بسیار تلاش کردند تا فضایل امام گسترش پیدا نکند، حتی بسیاری از مناقب ایشان به ما نرسیده یا در اختیار جهان تشیع قرار نگرفته است.

حضرت امام جواد (ع) امامی مردمی بود

نهمین پیشوای ما را به خاطر دست بخشنده و گستردگی جود و کرم، «جواد» می‌خوانند. امام جواد(ع) ‌ وقتی خبر بیماری کسی را می شنید، به عیادتش می شتافت و از او دلجویی می کرد. غذای امام جواد علیه السلام همانند جد بزرگوارش امیرمؤمنان علیه السلام خیلی ساده و به دور از تشریفات بود. ایشان همانند فقیران جامعه غذا می خورد و با دیگران هم غذا می شد. در بسیاری از احادیث آمده است که آن‌ حضرت از آنچه در درون ضمایر مردم می‌گذشته و یا رویدادهایی که در آینده برای آنها پیش‌ می‌آمده، مطّلع بوده و از آنها خبر می‌داده است.

وی خاطرنشان کرد: این احادیث رساننده این‌ مفهوم است که‌ این امامان بزرگوار از راه الهام یا به وسیله پیامبر اکرم(ص) با خدای سبحان مرتبط بوده‌اند و از این طریق، به گونه مستقیم، از منبع علم و معرفت سیراب‌ می‌شدند؛ در حالی که سایر مردم مثلاً از راه حواس و تجارب به علم ‌و دانش نایل می‌آیند.

حجت الاسلام عابدی افزود: علی بن مهزیار می‌گوید دیدم حضرت امام جواد(ع) نماز واجب و غیر واجب خود را در یک قبای خز طارونی به جای آورد و به من هم قبای خز دیگری بخشید و فرمود: «این لباس را هنگام نماز پوشیده‌ام» سپس به من فرمود: «ای علی! این لباسِ اهدایی را هنگام نماز خواندن بپوش.»

وی ادامه داد: «محمد بن سهل بن الیسع قمی» از افرادی است که به افتخار دریافت لباس متبرک از امام نهم (ع) نائل آمده است. او در این باره می‌گوید که من در شهر مکه، مجاور بودم، از آنجا به مدینه آمدم و به حضور حضرت جواد(ع) رسیدم، در نظر داشتم که از آن امام عالیقدر درخواست کنم که به من لباسی به عنوان تبرک عنایت کند؛ اما فرصت نشد و از محضرش خداحافظی کردم و از شهر مدینه منوره بیرون آمدم. در همین موقع که به راه افتاده بودم، پیکی از راه رسید. لباسی را به همراه داشت که در بقچه‌ای پیچیده بود و از اهل کاروان درباره «محمد بن سهل قمی» می‌پرسید. تا این که به من رسید و من را شناخت، به من گفت: «مولای تو (امام جواد علیه‌السلام) این لباس را برایت هدیه فرستاده است. لباس‌های اعطایی امام علیه‌السلام دو لباس نرم و نازک بود، احمد بن محمد گفته است: «محمد بن سهل قمی» از دنیا رفت. من او را غسل دادم و در آن دو لباس اهدایی امام علیه‌السلام او را کفن کردم.

وی به این نکته نیز اشاره کرد که: کوتاه بودن عمر آن حضرت، سبب شد تا زمینۀ بسط روابط با شیعیانش کمتر به وجود آید. در عین حال علاوه بر مطالبی که دربارۀ اصحاب و یا کتب آنها از امام جواد علیه السّلام روایت شده، بیش از ۲۲۰ حدیث پیرامون مسائل مختلف اسلامی از آن حضرت در دسترس ما قرار دارد. طبیعی چنان است که در شرایط سیاسی آن روز، نامه‌های زیادی از دست رفته باشد. نیز گفتنی است که تعداد یکصد و بیست نفر، احادیث صادره از آن حضرت را روایت کرده‌اند. شیخ طوسی یکصد و سیزده تن از راویان حدیث امام جواد علیه السّلام را برشمرده است. از این مقدار حدیث که از آن امام نقل شده، می‌توان به عظمت علمی و احاطه او بر مسائل فقهی، تفسیری و عقیدتی و نیز دعا و مناجات پی برد، چنان که در لابلای کلمات قصار، زیبایی که از آن حضرت بر جای مانده، کمالات اخلاقی وی بخوبی نمودار است.

داستان حرز امام جواد (ع) شنیدنی است

حجت الاسلام دکتر عابدی از محققینی به حساب می آید که داستان حرز امام جواد(ع) را به خوبی تبیین کرده است. او با اشاره به این موضوع که شافعی در کتاب «الحیوان جائز» خود می گوید که قبر امام جواد(ع) و امام موسی کاظم(ع) در بغداد پادزهر هر دردی است افزود: همه امامان شیعه حرز دارند. اما یکسری حرزهایی از ائمه(ع) نقل شده است مانند حرز حضرت زهرا، حرز یمانی منسوب به امیرالمومنین(ع)، حرز حضرت خدیجه و… که در این میان حرز امام جواد(ع) از معروفیت بیشتری برخوردار است.

استاد حوزه علمیه قم تصریح کرد: «ورد» به معنای آن است که یک آیه قرآن یا سوره ای را فردی مرتب بخواند، اما «حرز» در معنای لغوی یعنی ذکر یا دعا یا شیء که انسان برای محافظت از چشم زخم یا دشمن یا خطر همیشه همراه خود دارد؛ تنها حرز گاهی ذکر خدا و گاهی یک شیء است اما اگر فقط دعا بود به آن «تعویض» می گویند.

او ابراز داشت: حرز امام جواد به قدری در تاریخ معروف است که وقتی دو نفر با هم رفیق باشند و از یکدیگر جدا نشوند می گویند گویا این حرز جواد دیگری است، چون همه مردم اعم از شیعه و سنی، حرز امام جواد(ع) را همراه خود داشتند.

وی با اشاره به این نکته که شاید خیلی از خوانندگان شما با داستان حرز امام جواد(ع) آشنایی نداشته باشند به داستانی اشاره کرد و بیان داشت: حرز امام جواد در اصل اینگونه است که امام جواد با دختر خلیفه ازدواج کرده بود که البته زن خوبی نبود و امام جواد را اذیت می کرد. روزی ام عیسی گفت که زنی نزد من آمد و احوالپرسی کرد و گفت که من زن امام جواد هستم. ام عیسی خیلی ناراحت می شود و نزد مامون می رود و به پدرش می گوید که امام جواد ازدواج کرده است. مامون ناراحت شده و با شمشیر به خانه امام جواد می رود و شروع به شمشیر زدن می کند. ام عیسی بنا به گریه می گذارد و اظهار ندامت می کند. بعد مامون که در حال مستی بود بر می گردد و ام عیسی هم به خانه نمی آید. فردا صبح وقتی مامون به هوش می آید، ام عیسی به او می گوید تو فرزند رسول خدا را کشتی. مامون ناراحت می شود و می گوید که ننگ ابدی را برای خاندان خود خریدیم. دستور می دهند که دنبال تشییع جنازه باشید. خادمی می آید و می گوید من از نزد امام جواد می آیم. اینها تعجب کرده و می بینند که امام جواد سالم است. یاسر به امام جواد می گوید که یابن رسول الله این لباس که پوشیدی به من بده که برای کفن خود داشته باشم. امام وقتی لباس را از تن خود در می آورد می بیند هیچ آثاری از زخم به تن ایشان نیست. امام جواد می فرماید من حرزی همراه خود دارم. مامون می گوید آن حرز را به من بده و امام جواد آن حرز را به مامون می دهد.

عابدی افزود: این خط هایی که در حرز امام جواد(ع) دیده می شود در حقیقت نام خداوند است و لذا باید با قلم مسلمانی نوشته شود و لذا اگر با خودکار و خودنویس نوشته شود، اثر ندارد چون نوک آنها فلز ساخت کفار است و لذا حتما باید با مداد یا نی های ساخت مسلمانان نوشته شود و نیز جوهر آن باید از مسلمان باشد.

این استاد حوزه علمیه قم تصریح کرد: حتی کاغذ آن باید مسلمانی باشد. مثلا این کاغذهای کاهی ساخت داخل است اما کاغذهای سفید ساخت کفار است. لذا اثر نمی کند. بنابراین هم قلم، هم مرکّب و هم کاغذ باید ساخت مسلمان باشد.

او در مورد آداب نوشتن حرز امام جواد(ع) نیز گفت: اولا باید با وضو و رو به قبله نوشته شود و این حروف و اعداد دقیقا درست نوشته شود. برخی از این حرزها را روی انگشتر و پارچه و کاغذ می نویسند. گاهی هم به پیشانی می نویسند مخصوصا برای کودکان. عجیب تر اینکه وهابی ها به اسم «الرقیه و الطمائم» کتابی در این باب نوشتند و با اینکه حرز را شرک می دانند اما حرز امام جواد و امام علی را قبول دارند و می گویند شرک نیست بلکه توحید است./