ژاپنی ها از کار زیاد می میرند، ایرانی ها از بیکاری!

خبرگزاری ایمنا - گروه سیاسی - اعظم ملایی: در روزهای اخیر خبری در رسانه های بین المللی منتشر شده مبنی بر آنکه یکی از آژانس های تبلیغاتی شناخته شده ژاپن به مسئولیت داشتن در خودکشی یکی از کارمندانش به دلیل «حجم زیاد کار» متهم شده است. ماجرا از آنجا آغاز شد که «ماتسوری تاکاهاشی» دختر  ۲۴ ساله ژاپنی در سال ۲۰۱۵ خودکشی کرد. او در یادداشتی برای مادرش نوشته بود: «چرا مجبوریم کارهایی انجام بدهیم که خیلی دشوار است؟» خانم تاکاهاشی قبل از مرگش برای مدتی ۱۰۰ ساعت در ماه اضافه کاری کرده بود و به گفته دوستانش به دلیل حجم بالای کار تنهاتوانسته بود ۱۰ ساعت در هفته بخوابد. حال هر چند شرکت محل کار وی متهم شده است که از استانداردهای قانون کار تخطی و کارکنانش را به اضافه کاری های غیرقانونی وادار کرده؛ اما ظاهراً مرگ ناشی از حجم بالای کار در ژاپن امری نسبتا معمول است تا جایی که حتی اصطلاح ویژه ای به نام «کاروشی» هم برای اشاره به آن به کار می‌رود. گفته شده که پس از مرگ ماتسوری تاکاهاشی، آژانس تبلیغاتی «دنتسو» اصلاحاتی را در ساختار اداری خود ایجاد کرده از جمله این که در ساعت ۱۰ شب چراغ ها را خاموش می کند تا کارکنانش مجبور به ترک اداره شوند.

انتشار این خبر در حالی است که اخیرا در رسانه های ایران نیز خبری به نقل از  مرکز پژوهش‌های مجلس اعلام شده که در آن متوسط ساعت کار روزانه مفید در بخش دولتی تنها ۲۲ دقیقه اعلام شده بود! آنهم در صورتی که  ماده 51 قانون کار کشورمان میزان مجاز ساعت کار روزانه افراد در بنگاه ها و واحدهای مشمول قانون کار کشور را  8 ساعت اعلام کرده است که البته کارگر و کارفرما می توانند با توافق ساعات کار برخی روزها را کمتر و برخی دیگر را بیشتر در نظر بگیرند اما به صورت کلی نمی تواند از 44 ساعت بیشتر باشد. مرکز پژوهش های مجلس اعلام کرده است که در خوشبینانه ترین حالت ساعت کار مفید در ایران در هر روز تا 2 ساعت است که میزان هفتگی آن به بیشتر از 11 ساعت نمی رسد. این در حالی است که میزان ساعات کار مفید هفتگی در ژاپن 40 تا 60 ساعت و در کره جنوبی نیز 54 تا 72 ساعت برآورد می شود. نتایج یک تحقیق دولتی از فرهنگ کار شدید در ژاپن نشان می دهد که یک پنجم نیروی کار این کشور در خطر مرگ ناشی از کار زیاد هستند. طبق این تحقیقات، ۲۲ و ۷ دهم درصد از شرکتهای ژاپنی تحت نظرسنجی در فاصله دسامبر سال ۲۰۱۵ تا ژانویه سال ۲۰۱۶، اعلام کرده اند بعضی از کارمندانشان بیش از ۸۰ ساعت «اضافه کار» در ماه داشته‌اند. 

حاکمیت چنین وضعیتی در ادارات و محیط کاری ایران در مقایسه با سایر کشورها زمانی جالب تر می شود که بدانیم  معمولا اغلب ما ایرانیها در حال غبطه خوردن نسبت به پیشرفتهای چشمگیر کشورهای شرق آسیا و خصوصاً ژاپن هستیم و می کوشیم بار تبدیل نشدن کشورمان به یک ژاپن اسلامی را بر دوش عواملی مختلف از جمله دولت بیندازیم. با این وجود انتشار خبر اخیر از بازار کار ژاپن نشان می دهد که اگر ژاپن، ژاپن شده است و ما همچنان در مسیر توسعه درجا می زنیم، شاید نه فقط به دلیل ویژگی های دولت در ایران و یا نفرین نفت؛ بلکه به خاطر وجود عواملی پیچیده تر است که در لایه های عمیق فرهنگ ما ایرانیان ریشه دارند. در حالی که مردم کشورهای توسعه یافته از جمله ژاپن راه پیشرفت در زندگی شخصی و اجتماعی را تنها در کار و تلاش بیشتر می بینند و لازم است صاحبان شرکت ها چراغهای محل کار را خاموش کنند تا کارمندان از شرکتها خارج شوند! فرهنگ و سیستم حاکم بر بازار کار ایرانی، افراد را به سمت فرار کردن از زیر بار کار و مسئولیت (که عموما به آن «زرنگی» اطلاق می شود)، بی توجهی به حقوق ارباب رجوع و تأسی به شیوه هایی چون بهره گیری از «پارتی» و «رابطه» برای پیشرفت در محیط های کاری سوق می دهد.

این در حالی است که در کشوری همچون ژاپن، هیچ چیز ارزشمندتر از کار کردن نیست و کار و شغل هسته اصلی زندگی مردم این کشور است. عموما افراد پس از اتمام تحصیلات متوسطه (و حتی در دوران دبیرستان) برای گذراندن زندگی و وابسته نبودن به کمک والدین به صورت نیمه وقت یا تمام وقت کار می کنند. از سوی دیگر طبقات مختلف سنی اعم از زن و مرد و پیر و جوان همه به کار مشغولند و کمتر کسی را می توان یافت که توان کار داشته باشد؛ اما کار نکند و با کمک دیگران ارتزاق کند. این فرهنگ کار به عنوان یک ارزش کاملا پذیرفته شده در جامعه کشورهای شرق آسیا خصوصاً ژاپن نهادینه شده است. هیچ کاری اعم از خدماتی، اداری یا صنعتی برای آنها عار نیست و این روحیه رایج کار و البته در کنار آن وفور و در دسترس بودن فرصت های شغلی دلخواه به شکل بسیار مؤثری در کاستن از ناهنجاری ها و بزه های اجتماعی و ایجاد یک جامعه پویا و محرک و نیز دادن شخصیت سالم و سازنده به افراد و ایجاد نوعی اعتماد به نفس و قدرت درونی مؤثر بوده است. جدّیت فراوان و علاقه به کار، عجین شدن با کار و تمرکز مطلق بر آن، رعایت دقت و سرعت، علاقه به انجام موفقیت آمیز کار، کار را به بهترین شکل انجام دادن (هر چند صاحب کار کس دیگر بوده و اشتراک سود وجود نداشته باشد)، بیکار نبودن در ساعات کار (از لحظه شروع تا پایان کارکردن)، وجود روحیه اعتماد بین کارگر و کارفرما و بی نیاز به ضمانت نامه های سنگین کاری بین کارگر و کارفرما، نداشتن روحیه سودجویی فراوان و اینکه اختلاف دستمزد اندک ایجاد انگیزه زیاد می کند، برخی از مهم ترین و شگفت انگیزترین ویژگی های فرهنگ کاری در ژاپن هستند. در نهایت باید گفت هر چند کار شرکت ژاپنی دنتسو که با تخطی از قانون کار این کشور موجب مرگ یک انسان شد، نمود بارزی از تحمیل ساعات کار زیاد بر کارکنان و افراط گرایی در حوزه کار و تولید بوده و بنابراین به هیچ روی قابل دفاع و پذیرفته نیست؛ اما انتشار این خبر می تواند یک پیام  حاشیه ای واضح برای ما ایرانی ها داشته باشد؛ بهشت را به بها دهند نه به بهانه!