به گزارش ایمنا، مطالعات متعددی که در زمینه نقش فناوری بر جوامع شده است نمایان گر این مورد است که توسعه پراکنده در این زمینه عموما به نتیجه دلخواه منتهی نشده و از کیفیت و مطلوبیت مناسبی برخوردار نیست.
به این منظور اغلب کشورهای پیشرفته، توسعه فناوری اطلاعات و عمومیت بخشیدن به استفاده از آن توسط مردم را از طریق سیستم های یکپارچه در قالب شهرهای الکترونیکی و دولت الکترونیکی دنبال می کنند.
هر کشور متناسب با موقعیت های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی خود اهداف خاصی را در رابطه با ایجاد شهرهای الکترونیکی مدنظر قرار می دهد.
بر این اساس همه شهرهای الکترونیکی اهداف یکسانی ندارند و ممکن است در برخی زمینه ها با یکدیگر متفاوت باشند. ولی در مجموع می توان موارد مشترک فراوانی را در بین آنها یافت.
توسعه اقتصاد پایدار، ارتقاء مدیریت شهری، بهبود بخشیدن به کیفیت خدمات و بالا بردن استانداردهای زندگی شهروندان، آماده کردن شهروندان برای زندگی در جامعه اطلاعاتی و موارد دیگر از اهداف شهرهای الکترونیکی محسوب می شود.
شهروند الکترونیک
تمامی انسان‌ها در طول زندگی خود، نقش‌های متفاوتی را ایفا می کنند. برای هر یک از ما، در نقش فرزند، والدین، خویشاوندان دور و نزدیک، کاسب، تاجر، کارمند، مدیر، تولید کننده، دانش‌آموز، دانشجو، معلم، استاد، رئیس دانشگاه و ده‌ها نقش کوچک و بزرگ دیگر وظایفی متصور است که به صورت روزمره به آنها می‌پردازیم.
ما تا به امروز این وظایف را به کمک روش‌های سنتی انجام می‌دادیم، اما امروزه ابزار الکترونیکی، انجام امور و ایفای وظایف شهروندی را بسیار ساده‌تر، سریع‌تر و ارزان‌تر کرده است.
مقوله های جدیدی چون تجارت الکترونیک، دولت الکترونیک، آموزش الکترونیک، سلامت الکترونیک، انتشارات الکترونیک، انتخابات الکترونیک و ... هر یک در برگیرنده قسمتی از زندگی و فعالیتهای روزمره ما هستند. شهروند الکترونیک باید بتواند در قالب آنها به انجام وظایف خویش بپردازد.
شهروند الکترونیک به شهروندی گفته می شود که توانایی استفاده از خدمات برخط دولتها را در حد مطلوب داشته باشد، در واقع شهروندان الکترونیک همان کاربران جوامع اطلاعاتی هستند.
مطابق استاندارد آموزش شهروند الکترونیکی ( ECitizen )شهروند الکترونیکی کسی است که از حداقل دانش لازم در رابطه با مفاهیم پایه ICT ، حداقل توانایی لازم در بکار گیری سیستم عامل ویندوز و واژه پرداز مایکروسافت، توانایی کافی برای برقراری ارتباط با اینترنت و وب جهان گستر، توانایی مبادله پیامهای الکترونیکی از طریق فناوری پست الکترونیک، توانایی کافی برای یافتن اطلاعات مورد نیاز با انجام جستجوهای موثر در وب، توانایی مقابله با پیامدهای منفی و آسیبهای احتمالی ناشی از استفاده ناصحیح از اینترنت و استفاده از کاربردهای مثبت این فناوری، توانایی یافتن اطلاعات راجع به نحوه انجام کارهای مختلف از طریق اینترنت، توانایی تکمیل فرمهای آنلاین اینترنتی و انجام کارهای روزمره مختلف از طریق شبکه برخوردار باشد. با توجه به تعریف ارائه شده، امروزه در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان، اغلب شهروندان در حال تبدیل شدن به شهروند الکترونیکی هستند.
در کشورما نیز تا چند سال دیگر شهروندان مجبورند که شهروند الکترونیکی باشند و دولت نیز ناچار به ارائه خدمات الکترونیکی مانند شهرداری الکترونیکی، تجارت الکترونیکی، بانکداری الکترونیکی، تفریحات الکترونیکی، مشاوره و بهداشت الکترونیکی و حتی بازی های الکترونیکی و سایر خدمات است.
کسب هر یک از مهارتهای فوق توسط کارکنان دولت و عموم مردم قدم بسیار مهمی برای دستیابی به یک جامعه الکترونیکی پویا و به تبع آن نیل به اهداف دولت الکترونیکی به شمار می رود.
در صورت توجه دولتمردان و مسئولان ذیربط به مقوله شهروند الکترونیکی و تلاش آن ها به منظور نهادینه کردن آن در میان عموم مردم و کارکنان دولت، دستاوردها و نتایج مثبت زیادی در کوتاه مدت و میان مدت حاصل خواهد شد.
شهر الکترونیکی
تعریفی کلی که بتواند مفهوم شهر الکترونیکی را به صورت جامع ارائه دهد به این صورت است که: شهر الکترونیک، شهری است که اجرای اکثر فعالیت های آن از طریق امکانات مبتنی بر اینترنت و سیستم های الکترونیک امکان پذیر باشد. در چنین شهری ضرورتی ندارد مردم برای انجام کارهای روزمره خود وقت زیادی را صرف کنند. بلکه تمام این کارها را می توانند از طریق سخت افزارهای فناوری از جمله رایانه های شخصی و اتصال به شبکه جهانی انجام دهند.
شهر الکترونیکی شامل اجزایی است که تعامل آنها با یکدیگر تحقق چنین شهری را میسر می‌سازد. این اجزاء را می توان در چهار مولفه زندگی الکترونیکی، سازمان الکترونیکی، دولت الکترونیکی و زیرساختار الکترونیکی دید.
ایجاد یک شهر الکترونیکی بدون وجود یک زیر ساختار مناسب ممکن نیست، چنین زیر ساختاری می تواند بخش های مهمی نظیر وجود نیروی انسانی ماهر و متخصص، محیط حقوقی به معنی وجود قوانین و مقررات مورد نیاز (قانون تجارت الکترونیکی، پرداخت الکترونیکی قانون جرایم سایبری و غیره)، شرایط فرهنگی مناسب برای استفاده مناسب از خدمات شهر الکترونیکی و زیر ساخت مخابراتی فناوری اطلاعات داشته باشد.
چگونگی تحقق شهر الکترونیکی
پیاده سازی شهر الکترونیکی از دیدگاه بنیان گذاران و مجریان شهرهای مختلف در دنیا، روش های متفاوتی دارد و بطور کلی دارای رویه مشخص و خاصی نیست. اما در مجموع همه آنها دارای یک چهارچوب و قالب کلی اند و بطور نامحسوسی به همدیگر وابسته اند.
بدون توجه به زیر ساخت های ارتباطی قوی، محیط حقوقی مناسب، تامین امنیت فناوری اطلاعات و ارتباطات، اقتصاد آزاد، توسعه سواد اطلاعاتی شهروندان، بافت فیزیکی مناسب و سایر شرایط لازم به منظور ایجاد و توسعه خدمات شهری و همچنین فرهنگ استفاده صحیح، میسر نیست.
ایجاد و پیاده‌سازی هر شهر الکترونیکی می تواند مزایای بیشماری را برای شهروندان و حتی دولتها داشته باشد که از عمده این مزایا می توان به چند مورد زیر اشاره کرد:
ـ افزایش بهره وری در ارائه خدمات شهری به دلیل حذف محدودیت های زمانی
ـ حذف بوروکراسی و ارائه خدمات یک مرحله ای (One - Step) به شهروندان
ـ اطلاع رسانی دقیق و کامل و توسعه سواد اطلاعاتی که منجر به ارتقای فرهنگ جامعه خواهد شد
ـ افزایش نقش مشارکتی مردم در تصمیم سازی های شهری و کشوری
ـ امکان نظارت دقیق بر عملکرد سازمان ها و افراد
ـ ارتباط بهتر سازمان ها و ارگان‌های مختلف شهری
موانع موجود در تحقق شهر الکترونیکی
در فرایند تحقق شهر الکترونیکی چالش های اساسی وجود دارند که باید مورد توجه قرار گیرند و برای رفع آنها برنامه ریزی های لازم صورت گیرد. برخی از این موارد شامل فقدان نیروی ماهر و متخصص کافی برای اداره شهر الکترونیکی، لزوم سرمایه‌گذاری قابل توجه برای به روز کردن اطلاعات، فقدان نرم افزارهای لازم و یا عدم کارآیی آن ها، عدم دسترسی کافی و کیفی مردم به اینترنت، نگرانی امنیتی که در رابطه با اطلاعاتی که از طریق شبکه در دسترس است و امکان ایجاد ناهنجارهای فرهنگی در جوامع به علت نفوذ فرهنگ های دیگر است.
شهرهای الکترونیکی برتر جهان
با توجه به رشد و توسعه شگرف فناوری اطلاعات، شهرهای بیشتری در جهان به جرگه شهرهای الکترونیکی پیوسته‌اند.
هر چند بیشتر این شهرها در کشورهای توسعه یافته شکل می گیرند اما به نوبه خود به عنوان عامل محرکی جهت ایجاد اینچنین شهرهایی در سایر کشورها محسوب می‌شوند.
تقسیم بندی شهرهای الکترونیکی می‌تواندبه دو صورت باشد؛ شهرهایی که در آنها توسعه شهر الکترونیکی به عنوان بستر فناوری اطلاعات تلقی می شود و شهرهایی که توسعه شهرهای الکترونیکی با هدف استفاده از قابلیت‌های فناوری اطلاعات برای ارائه خدمات مطلوب شهری به شهروندان صورت می گیرد.
برترین شهر الکترونیکی جهان سئول (کره جنوبی) می باشد که ۵۰۰ نوع خدمات آنلاین در این شهر ارائه می شود. راه‌اندازی این شهر، آلودگی هوا، ترافیک، مصرف سوخت و تصادفات رانندگی را در این شهر ده میلیون نفری به شدت کاهش داده است. همه تاکسی ها و بیشتر خودروها در شهر به نقشه الکترونیکی مجهزند و با شناسایی وضع خیابان‌ها و شرایط ترافیکی مسیر مناسب را انتخاب می کنند.
از هر پنج خانوار کره‌ای در شهر سئول چهار خانواده به اینترنت با پهنای بند بسیار بالا دسترسی دارند و از هر ده شهروند سئول ۹ نفر صاحب تلفن همراه هستند. امکان تماشای برنامه های تلویزیونی از طریق تلفن همراه و داخل خودروها در سئول از سال‌ها قبل فراهم شده است.
شهرهای توکیو، سیدنی، میلان، لندن، هلسینکی، کپنهاک، دوبی و دوبلین نیز از جمله شهرهای الکترونیکی جهان می باشند. در ایران نیز شهرهای کیش، مشهد، تهران، اصفهان، بم، تبریز، شیراز، کرمان، یزد، بهشهر و سیرجان و اراک نیز اقدام به الکترونیکی شدن نموده اند.
حرکت به سمت شهرهای الکترونیک با توجه به افزایش جمعیت و تغییر ساختار روابط بین افراد امری اجتناب ناپذبر است. شهر الکترونیک و شهروند الکترونیک با توجه به اینکه بخشی از پروژه دولت الکترونیک می باشد و از منظر برخی صاحب نظران نقطه آغاز دولت الکترونبک می باشد بسبار مهم و بکی از ارکان اصلی دولت الکترونیک است.
به دلیل اینکه جهان به سمت الکترونیکی شدن پیش می رود ما نیز برای تعاملات و ادامه حیات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و...خویش ناگزیر به پیوستن به این جریان می باشیم و این امر بدون داشتن شهر الکترونیک و شهروند الکترونیک تقریبا" محال و غیرممکن است.
حقوق شهروندان در شهرهای الکترونیکی
در عصر اطلاعات و متناسب با اهداف سند چشم‌انداز بیست‌ساله و با تلاش روزافزون دولت و تمامی آحاد جامعه برای شکل‌گیری جامعه اطلاعاتی و جامعه دانش پایه، به سمت کشوری حرکت می‌کنیم که در آن، مفهوم شهروندان به افرادی اطلاق می‌گردد که مسئولیت‌پذیر، پاسخگو و فعال، کمک‌دهنده و دارای نقشی مؤثر در فرآیند توسعه ملی بوده و منفعل، ساکن و مددجو نباشند.
از این رو حصول اطمینان از کاربرد فناوری اطلاعات در همه ابعاد زندگی و سیستم‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی موجب تحولی بزرگ در شیوه زندگی، کار و فعالیت آنها و از حقوق اساسی هر شهروندی به حساب می‌آید.
در چنین جامعه‌ای، توانمندی شهروندان در پردازش، ذخیره، انتقال، تولید و به‌کارگیری داده، اطلاعات و دانش از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. در سایه تحقق حقوق ملت در چنین جامعه‌ای، افراد شایسته، با مهارت، دارای شوق و انگیزش، پاسخگو و نوآور می‌تواند در ارتقاء سطح کیفیت زندگی فردی و اجتماعی یک شهر و حتی کشور وظایف بزرگی را به عهده می‌گیرد.
این‌گونه شهروندان قادرند در بازار جهانی فعالیت کرده و به مبادله ثروت و دانش خود به دور از هرگونه محدودیت جغرافیایی، فیزیکی و اقتصادی در کوتاه‌ترین زمان و در هر مکانی مشغول شده و شکل‌دهنده اقتصادی متنوع، توأم با افزایش قدرت رقابت باشند. جامعه‌ای که در آن با رعایت حقوق و قوانین الکترونیکی حاکم بر فضای دیجیتال، قدرت جذب دانش و استعداد از اقصی نقاط جهان نیز امکان پذیر می‌گردد. از این رو دسترسی به جامعه اطلاعاتی در سطح ملی و منطقه‌ای و توسعه دولت الکترونیکی با ایجاد شهر های الکترونیک و کاهش زمان و هزینه ارائه خدمات به شهروندان نیازمند فراهم آوردن فرصت‌های برابر، عادلانه و امن اطلاعاتی برای همه شهروندان توام با رعایت حقوق فردی و اجتماعی آنان است.
تعامل خانواده و شهر الکترونیکی
زندگی در شهر الکترونیکی، مطالعه و افزایش اطلاعات و مهارتهای تک تک شهروندان و به خصوص والدین و خانواده‌ها را می‌طلبد، چرا که این خانواده‌ها هستند که نهایتا به عنوان کاربران سیستم در جهت تامین نیازهای خدماتی خود به سایتها و پرتال‌های شهر الکترونیک مراجعه می‌کنند.
جهت برپایی و ایجاد شهر الکترونیک، علاوه بر تدوین و اجرای قوانینی مناسب در جهت تحقق دولت الکترونیک، لازم است قوانین ویژه‌ای خصوصا در جهت رعایت استاندارهای امنیتی تدوین و تنظیم گردد. به طوری که متناسب با نیازها و ویژگی‌های هر شهر الکترونیک ارائه شده باشد. این قوانین و مقررات از سوی دولت در بخش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی قابل بررسی است.
مزایای الکترونیکی شدن از جمله سرعت و دقت بالاتر و کاهش هزینه‌های سربار، باعث گسترش شهرهای الکترونیک شده است. در مقایسه با زندگی کنونی، یک شهروند الکترونیک از سطح رفاه اجتماعی بالاتری برخوردار است.
مقوله امنیت در شهر الکترونیک
همان‌گونه که می‌دانیم در یک شهر الکترونیک که ثمره توسعه دنیای اطلاعات است، کلیه مراکز دولتی و خصوصی با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات و از طریق شبکه‌های متعدد با هم در ارتباط می‌باشند تا بدین وسیله امکان انجام فعالیتهای بانکی، تبادلات مالی و تجاری، بهداشتی، آموزشی و خدماتی را به صورت الکترونیک و برخط برای تمامی شهروندان در کلیه اوقات شبانه‌روز فراهم آورند.
این مهم زمانی تحقق می یابد که اطلاعات به صورت مطمئن، با صحت و سقم کامل و با حفظ امنیت و محرمانگی منتقل، نگهداری و یا در دسترس افراد قرار گیرد. از آنجا که مسئولیت بخش عمده‌ای از زیرساخت‌ها و سیاست‌ها و بررسی مسائل امنیتی در شهر الکترونیک، وابسته به دولتها است، لذا این امر در جهت تحقق دولت الکترونیک نیاز به توجه و تدابیر ویژه‌ای دارد.
خوشبختانه اهمیت مقوله امنیت در فضای الکترونیکی تا جایی است که در سند راهبردی پیشنهادی نظام جامع فناوری اطلاعات کشور نیز به عنوان یکی از عوامل بسیار مهم، بدان پرداخته شده است.
به هر حال عوامل متعددی وجود دارد که سیاستگذاران را تشویق می کند تا جوامع خود را به سمت الکترونیکی شدن سوق داده و موجب توسعه فناوری اطلاعات را در کشورهای خود فراهم آورند و این جز با ایجاد و راه اندازی شهرهای الکترونیکی که منتهی به دولت الکترونیکی شود میسر نخواهد شد.
نظر شما