به گزارش خبرنگار ایمنا از شهرستان شهرضا، خاک در دسترس ترین و نخستین ماده ای بوده که بشر با آن بسیاری از نیازهای خود را برطرف کرده است. خاک را با آب مخلوط نموده و از آن گل ساخته، و با گل به لذت و قدرت آفرینش رسیده است.
گل فرم پذیر و نقش پذیر بوده، با آن خشت و پیاله ساخته تا به نیازهای زندگی روزمره اش، جواب دهد و بعد اندیشه هایش را برآنها نقش زده است. با ساخت پیکره هایی از گل به باورها و ترس هایش پاسخ گفته است.
با آتش دیدن ساخته های گلینش شاهد معجزه ای شده است : همه چیز در آتش می سوخته و گل درکام آتش سخت تر و ماندگارتر می شده است! این آتش در دستان مردمانی هنرمند و این دستان در قالب واژه ای به نام هنر اثری پدید می آورده اند که گذر زمان را در خود حفظ می کرده و یادآور تاریخ پر فراز و نشیبی بوده است.
سفالگری یکی از هنرهای قدیمی و اصیل ایرانی است که از دیرباز با فرهنگ مردم ایران گره خورده و حضورش در داخل خانه و کاشانه ایرانیان قابل لمس بوده است.
مشتی خاک و گل که با دستان توانای مردمانی خلاق و هنرمند شکل گرفته، نقش هایی بر آن اضافه شده، سفال نام گرفته و به دست ما رسیده گویا پیامی از سازندگان و نقش آفرینان آن است. سفال و نقش های آن تجلی گاه پیام هنرمندان و حتی شاید اندیشمندان بوده است. هر چند که امروز سفال به علت وجود فلزات نقش و اهمیت خود را در زندگی روزمره از دست داده است.
در دنیای خشن امروز که نشانه استیلای تکنیک بر روح انسان است، صنایع دستی یعنی دمیدن روح لطافت به این زندگی خشن و انسان تا هست لطافت را می خواهد و صنایع دستی این نیاز مبرم انسان را برآورده می کند.
یکی از خصوصیات صنایع دستی این است که این صنعت حاصل روح ملت ها و آئین فرهنگ ملی کشورهاست که به سادگی با رجوع به آمار صنایع دستی کشورها به روحیه مردم آن کشورها می توان پی برد، بنابراین صنایع دستی تنها یک کالا برای مبادله نیست بلکه خصوصیات فرهنگی و ویژگی های اقوام از طریق صنایع دستی مبادله میشود و نوعی ارتباط را ایجاد می‌کند.
سفال و سفالگری به عنوان یکی از مهمترین ویژگیهای فرهنگی، تاریخی و قومی مردمان شهرضا شناخته میشود که دیرینگی آن به درازای تاریخ است.
«پیر لوتی»، سیاح معروف اروپایی که در سال ۱۹۰۴ از شهرضا دیدن کرده می‌نویسد: «قمشه (شهرضا) و دهکده‌های اطراف آن از خاک تیره سرخ رنگی ساخته شده، و همین خاک رس است که در این نواحی با آن همه گونه اشیا می‌سازند.»
او از خانه‌ای که مهمانش گشته چنین سخن می گوید: «همه جای شبستان با کاشی‌های آبی تزیین گشته... فنجان‌های میناکاری و ظروف زیبا طاقچه اتاق‌ها را زینت می دهد...از پس دیوار باغ‌های محصور در هر زاویه و گوشه‌ای برجی با کاشیکاری آبی رنگ دیده میشود.»
این توصیف او از یک مسجد که احتمالاٌ امامزاده شاهرضا یا سیده خاتوناست، نشانگر تأثیری است که هماهنگی رنگ‌ها و نقشه‌های کاشی گنبد بر وی نهاده است: «در سرحد تنهایی و خلوت و مکانی آرام مسجد بسیار متبرک و مقدسی واقع شده و گنبد قشنگ و با شکوه آن در برکه‌ی آبی منعکس گردیده است.»
شهرضا از گذشته‌های دور در سفالگری و سرامیک سازی درسطح کشور از منزلتی خاص برخوردار بوده و به گفته کارشناسان اهل فن، سفالگری در این دیار به حدود هزار سال پیش و سرامیک با ۴۰ سال قدمت هنوز از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
متأسفانه اطلاعات تاریخی از هنر سفالگری که منبع ایجاد سفال شهرضا است در دوران قبل و بعد از اسلام بسیار اندک است و آفت عدم نگارش سرگذشت نامه‌ها و تاریخچه علوم که در بسیاری از زمینه‌ها باعث نقص تاریخ نگاری ایرانی شده، در اینجا نیز دیده میشود.
»مسیح الله جمالی» نویسنده اثر ماندگار «تاریخ شهرضا» از صندوقی می نویسد که در سال ۱۳۳۵ به هنگام تخریب یک باغ جهت تأسیس راه شوسه یافته است. این صندوق حاوی یک اسکلت با تکه هایی سفال و یک کوزه سالم بود که نامه‌ای درون آن قرار داشت. نامه که به زحمت خوانده می‌شده خبر از هجرت یک سفالگر قمشه‌ای به نام «اسفندیار» به هند در هنگام ایلغار مغول و سپس بازگشت او به وطن در ایام پیری می‌داد.
او همچنین از سفال های بسیاری سخن می‌گوید که در منطقه «دشت آب روستای قمبوان شهرضا» از عمق۵/۳ متری زمین به دست آمده است؛ همچنین از تعدادی کوزه‌ی سفالگری پیش از اسلام که در روستای دادنگان یافت شده و کوزه‌ای که در «روستای وصف از توابع دهستان منظریه» کشف شده و یک کارگاه کوزه گری احتمالأ ساسانی، که در منطقه ی باباپیر از «روستای وصف» یافت شده است.
در برخی از انواع لعاب‌هایی که در سایر شهرها تولید میشود، موادی همچون سرب یافت شده که سرطان زا است، اما لعاب شهرضا عاری از این ایراد است، به همین دلیل است که فرمول ساخت این لعاب، همچون سری نهان، تنها در اختیار تعداد اندکی از هنرمندان این دیار بوده که سینه به سینه از پدران خود یافته‌اند.
اما سفال بی نظیر شهرضا با همه امتیازاتی که داشت گمنام بود تا جایی که گاهی نام «لالجین» بر آن سنگینی می‌کرد، این در حالی بود که قدمت هنر سفالگری در شهرضا بسیار کهن تر از لالجین بود.
استاد مهدی سهیلی – فرزندی از خاندان سهیلی است که از هفت نسل قبل به هنر سفالگری مشغول بوده‌اند. او در خصوص مزایای سفال شهرضا می‌گوید: خاک رس شهرضا دارای مرغوبیت ذاتی و لعاب آبی فیروزه‌ای سفالینه‌های این شهر در جهان بی نظیر است؛ هیچ هنرمندی نمی‌تواند مانند هنرمند شهرضایی نقش گل و مرغ سفالینه‌های این شهر را طراحی کند.
این هنرمند سفالگر شهرضایی، فرمول ساخت لعاب تَرَک، کرم و نقش گل و مرغ سفالینه‌های شهرضا را بی‌نظیر و بدون رقیب عنوان و تصریح کرد: لعاب فیروزه‌ای شهرضا در جهان بی نظیر است، بارها مبالغ هنگفتی حتی از سوی شهرهایی که امروز برند سفال به شمار می‌آیند، پیشنهاد شده تا فرمول ساخت این لعاب خریداری شود؛ هفت سال پیش پیشنهاد کردند در قبال پرداخت ۲۰ میلیون تومان این فرمول را بخرند اما قبول نکردم.
پس از حدود ۲ سال تلاش فرماندار و مسئولان اداره میراث فرهنگی و نماینده مردم شهرستان در مجلس، سرانجام نام شهرضا به عنوان «شهر ملی سفال ایران» به ثبت رسید و به این ترتیب از این پس شاهد ورود برندی نو در بازار صنایع دستی کشور و جهان خواهیم بود.
ملی شدن مقدمه‌ای برای جهانی شدن
سمیه محمودی - نماینده مردم شهرستان شهرضا در مجلس شورای اسلامی در گفت و گو با خبرنگار ایمنا از شهرستان شهرضا، اظهار کرد: باتوجه به انتخاب شهرضا به عنوان شهر ملی سفال لازم است اقداماتی در راستای رونق بیشتر این هنر در شهرستان انجام شود که یکی از مهمترین آنها ایجاد اتحادیه سفال شهرضا است.
وی، عنوان کرد: شهرضا به عنوان شهر ملی سفال کشور شناخته شد و به این وسیله امکانی فراهم شد تا تعداد بیشتری از مردم با هنر دست هنرمندان این هشرستان آشنا شوند.
نماینده مردم شهرستان شهرضا در مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: لازم است اقدامات بیشتری برای رونق بیشتر این هنر در شهرستان انجام شود که یکی از مهمترین آنها ایجاد اتحادیه سفال شهرضا است.
محمودی بیان کرد: رونق چرچه بیشتر هنر سفال در شهرضا باعث میشود تا بستر مناسبی برای اشتغال جوانان جویای کار فراهم شود بنابراین باید بسترهای لازم در این زمینه نیز فراهم شده و از زیرساختهای موجود نیز حمایت شود.
وی با تأکید بر ضرورت ایجاد شرکت‌های پشتیبان تولید سفال در این شهرستان، گفت: در کناز این شرکت‌های پشتیبان لازم است شرکت‌های صنایع دستی شهرستان نیز احیا و حمایتهای لازم برای رونق آنها انجام شود.
نماینده مردم شهرستان شهرضا در مجلس شورای اسلامی عنوان کرد: زیرساختهای لازم برای آموزش افراد علاقه مند و جوانان جویای کار در رشته سفال در شهرستان فراهم شده که این اقدام گام مهمی در راستای تروی بیشتر این هنر محسوب میشود.
محمودی بیان کرد: لازم است المانهای شهری نیز همسو با اهداف عالی شهرستان برای معرفی سفال شهرا و نیز معرفی آن به عنوان شهر ملی سفال طراحی و ساخته شود.
وی گفت: باید یک اتحاد جمعی برای تزیین نما و منظر شهری با سفال و سرامیک شهرضا ایجاد شود تا با انجام مجموعه‌ای از اینگونه اقدامات مسیر تبدیل شهرضا به عنوان شهر جهانی سفال هموار شود.
ملی شدن نام شهرضا افتخاری برای استان اصفهان
فریدن الهیاری – مدیرکل سازمان میراث فرهنگی استان اصفهان نیز در گفت و گو با خبرنگار ایمنا از شهرستان شهرضا، عنوان کرد: بعد از آنکه موفق به ثبت اصفهان به عناون شهر جهانی صنایع دستی شدیم، احساس کردیم که باید اقداماتی هم برای معرفی شهرها و صنایع دستی مناطق مختلف کشور انجام دهیم که به دنبال آن آیین نامه شهرهای ملی کشور تصویب شد.
وی اظهار کرد: آیین نامه شهرهای ملی کشور این فرصت را برای هنرمندان شهرهای مختلف فراهم می‌کند که با انگیزه بسیار بیشتر فعالیت کنند، همچنین این آیین نامه این امکان را فراهم می‌کند تا شأن واقعی هر شهر در حوزه صنایع دستی حفظ و میراث گرانبهای آن به دیگران معرفی شود.
مدیرکل سازمان میراث فرهنگی استان اصفهان بیان کرد: بر اساس این آیین نامه شهرضا به عنوان شهر ملی سفال معرفی شد که این مسئله رویداد بزرگی برای استان اصفهان و این شهرستان محسوب میشود.
الهیاری ادامه داد: معرفی یک شهر به عنوان شهر ملی رسالت همه نهادهای اجرایی آن را سنگین تر می‌کند به این معنا که فرمانداری، شهرداری، شورای اسلامی شهر و سایر نهادها باید در آن حوزه همکاری داشته باشند و میراث فرهنگی هم به عنوان یک نهاد هماهنگی کننده وظیفه نظارت و سازماندهی را بر عهده خواهد داشت.
وی گفت: در شهرضا، پیگیریهای مستمر و ویژه فرماندار این شهرستان در کنار تلاشهای گسترده نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی و همچنین مساعدت شهرداری بستری را فراهم کرد که شاهد رویدادهای خوبی در این زمینه باشیم و زمینه ثبت شهرضا به عنوان شهر ملی سفال را فراهم کرد.
مدیرکل سازمان میراث فرهنگی استان اصفهان عنوان کرد: ایجاد نخستین شهرک صنایع دستی کشور در شهرضا که به عنوان یک رویداد منحصر به فرد و بی نظیر محسوب میشود یکی از مهمترین امتیازات شهرضا در حوزه صنایع دستی و هنر سافلگری است.
الهیاری اظهار کرد: در شهرک صنایع دستی کشور زمینه فعالیت حداقل ۷۰ کارگاه بزرگ صنایع دستی که عمدتاً در حوزه سفال فعالیت می‌کنند، ایجاد شده است.
وی بیان کرد: در خصوص بازار تاریخ شهرضا نیز طرحی آماده شده است که با نظارت سازمان میراث فرهنگی و بخش خصوصی، بازارچه صنایع دستی در بخشی از آن ایجاد شود که یک رویداد مهم در این مزنیه محسوب میشود.
مدیرکل سازمان میراث فرهنگی استان اصفهان ادامه داد: در حال حاضر عزم راسخ مسئولان این شهرستان و هماهنگی آنها با مسئولان استانی فرصتی را فراهم کرده که در آینده بسیار نزدیک شاهد تحولات گسترده در حوزه صنایع دستی و به ویژه هنر سفالگری خواهیم بود.
نتیجه‌ای دلپذیر پس از ۲ سال تلاش
محسن گلابی - فرماندار شهرضا که برای نخستین بار طرح ملی شدن سفال شهرضا را مطرح کرد، در گفت و گو با خبرنگار ایمنا در این شهرستان، اظهار کرد: تصویب این طرح پس از حدود ۲ سال تلاش و پیگیری به نتیجه رسید.
وی عنوان کرد: بر اساس دستورالعملی که برای این طرح مطرح شده لازم است اقداماتی از قبیل افزایش تعداد کارگاه‌ها، تعداد هنرجویان و افراد شاغل و نیز طراحی و نصب المانهای شهری با موضوع سفال و سرامیک انجام شود.
فرماندار شهرضا بیان کرد: یکی از مهمترین و ضروری‌ترین بخشهای اجرایی این طرح ترویج طرحهای اصیل و ستنی شهرضا نظیر «نیلوفر آبی»، «لوتوس» و «ماهی» است.
گلابی ادامه داد: باتوجه به اینکه جنس سفال طبیعی بوده و بر خلاف مواد پلاستیکی، سرعاً جذب طبیعت میشود، لازم است طرحهای بیشتری برای تولید سفال کاربردی در رستورانها و مراکز تولید و عرضه مواد غذایی ارائه شود.
وی گفت: از حدود یک سال قبل تلاش شده تا همه هدایایی که در مراسمهای رسمی و عمومی به افراد داده میشود از جنس سفال و با طراحی و ساخت هنرمندان این شهرستان باشد که لازم است برای همیشه استمرار داشته باشد.
فرماندار شهرضا در بخش دیگری از سخنان خود، اظهار کرد: شهرک صنایع دستی شهرضا نیز آماده شده و هنرمندانی که تاکنون موفق به دریافت زمین شده‌اند لازم است برای دریافت پروانه ساخت و آغاز مراحل ساخت و ساز اقدام کنند.
به گزارش ایمنا، شهرک صنایع دستی شهرضا، نخستین شهرک در نوع خود در کشور محسوب میشود.
جشن ملی شدن سفال شهرضا برگزار میشود
محمدحسن شبانی – رییس اداره میراث فرهنگی شهرضا نیز در گفت و گو با خبرنگار ایمنا در این شهرستان، با اشاره به انتخاب شهرضا به عنوان شهر ملی سفال، اظهار کرد: دیرینگی و قدمت سفال شهرضا و نیز طرح و نقش خاص و نوع خاص خاک آن، مهمترین فاکتورهایی بوده که در این انتخاب مؤثر بوده است.
وی عنوان کرد: این حرکتی است که به تازگی شروع شده و نوید بخش احیای دوران طلایی رونق سفال شهرضا خواهد بود.
رییس اداره میراث فرهنگی شهرضا بیان کرد: لازم است اقداماتی از قبیل افزایش تعداد نمایشگاه‌ها برای معرفی بیشتر سفال شهرضا انجام شود.
شبانی ادامه داد: بعد از ماه مبارک رمضان «جشن ملی شدن سفال شهرضا» برگزار خواهد شد که در کنار آن نمایشگاه صنایع دستی و سفال شهرضا نیز برگزار میشود.
وی گفت: شهرک صنایع دستی شهرضا نیز راه اندازی شده و در آینده نزدیک با همکاری فرماندار شهرستان و شهردار شهرضا عملیاتهای ساخت و ساز در آن انجام خواهد شد.
مجموعه این تلاشهای آینده درخشان برای هنر سفال شهرضا را نوید می‌دهد، شاید از این پس تنها شهرضا را با نام سفال بشناسیم. خبرگزاری ایمنا از این پس روند ملی شدن شهرضا را بیشتر دنبال می‌کند.
نظر شما