به گزارش ایمنا، شورای بین المللی بناها و محوطه ها(ایکوموس) هر سال این مناسبت را که در بیست و دومین مجمع عمومی یونسکو در سال ۱۹۸۳ به تصویب رسیده است، جشن می‌گیرد.
در سال‌های اخیر ایکوموس برای هر سال موضوعی انتخاب کرده است و سال جاری نیز از این قاعده مستثنی نیست. سازمان ملل متحد در نظر دارد که در افق سال ۲۰۳۰ به تحلیل‌های اساسی دربارۀ «توسعۀ پایدار و اهداف توسعۀ پایدار» دست یابد و آنها را تدوین و منتشر کند و به این مقصود، سال ۲۰۱۷ میلادی را سال «توریسم پایدار برای توسعه» نام نهاده است. ایکوموس نیز در هماهنگی با این اقدام سازمان ملل متحد، موضوع «میراث فرهنگی و توسعۀ پایدار» را برای سال ۲۰۱۷ انتخاب کرده است.
«میراث فرهنگی و توسعۀ پایدار» موضوعی مهم در زمینۀ حفاظت در سدۀ بیست و یکم است. ایکوموس با تدوین نخستین منشور توریسم فرهنگی در سال ۱۹۷۶ در طرح این موضوع به فاصلۀ چندین سال در سطح جهان پیشرو بوده است. این شورا دومین منشور توریسم فرهنگی را نیز پس از بارها بازنگری در مجمع عمومی ۱۹۹۹ در مکزیک تصویب کرد. در سال ۲۰۱۷ کمیتۀ بین‌المللی علمی توریسم فرهنگی ایکوموس راهبر بازنگری‌ای در این منشور خواهد بود و در این کار به یاری کلیۀ کمیته‌های ملی و کمیته‌های بین‌المللی علمی امید بسته است.
در این گزارش، موضوع «میراث فرهنگی و توسعۀ پایدار» از دیدگاه اساتید فن در دانشگاه هنر اصفهان بررسی شده است.
نباید بگذاریم زاینده رود تمام شود
رئیس دانشکده حفاظت و مرمت دانشگاه هنر اصفهان در گفتگو با خبرنگار ایمنا اظهار داشت: بصورت ساده، تعریفی که برای توسعه پایدار وجود دارد این است که ما چیزهایی را که داریم برای نسل بعد نگهداری کنیم و به آنها تحویل دهیم. این کلیت تعریف توسعه پایدار است، یعنی استفاده کنیم و برای نسل بعد حفاظت و نگهداری کرده و به آنها منتقل کنیم.
شهریار ناسخیان به مفهوم میراث فرهنگی و توسعه پایدار اشاره کرد و افزود: میراث فرهنگی نیز داستان مشابهی در توسعه پایدار دارد، به عبارتی باید گفت نقشی که میراث فرهنگی در توسعه پایدار دارد به این معناست که همه اجزا و بناها و میراث تاریخی و فرهنگی و اشیاء و محوطه ها باید مورد استفاده بهینه قرار بگیرند، این میراث باید به نحوی استفاده و حفاظت شوند که برای نسل بعد نیز قابل استفاده باشند.
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان بر ارتباط میراث فرهنگی با سه حوزه مورد نظر سازمان ملل متحد درسال 2017 میلادی یعنی حوزه های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی تأکید نمود و گفت: قطعاً میراث فرهنگی در زمینه اقتصادی برای ما دارای نفع است. میراث هر کشور برای آن سودآور است و به کشورها اعتبار می بخشد؛ اشیائی که در موزه ها هستند، بنا و محوطه های تاریخی، همه و همه باید مورد حفاظت و نگهداری قرار بگیرند و برای نسل های آینده نیز حفاظت شوند.
وی ادامه داد: به طور حتم موضوعات زیست محیطی مانند زاینده رود نیز حائز اهمیت است و میراثی طبیعی بشمار می رود. ارتباطی که میراث طبیعی با توسعه پایدار دارد در این حوزه نیز مشهود است و به عبارت خیلی ساده به این معناست که مثلاً ما نباید بگذاریم زاینده رود قطع و تمام شود و باید به نحوی آن را مدیریت و از آن استفاده کنیم که بتوانیم به نسل های دیگر آن را منتقل کنیم؛ این میراث فقط به ما تعلق ندارد و یک اتفاق جهانی است و از منظر طبیعی یک میراث جهانی بشمار می رود.
استادیار دانشگاه هنر اصفهان تصریح نمود: در پس هر معماری و هر مجموعه ای، یکسری روابط اجتماعی، یک سنت زندگی، یک شیوه سکونت و یک شیوه استفاده قرار دارد؛ این شیوه ها و رفتارها از نگاه روانشناسی محیط و علوم رفتاری نیز برای سازمان ملل مهم است، به همین دلیل این مباحث نیز باید در کنار خودِ کالبد حفاظت و به نسل بعد منتقل شوند و درواقع باید بتوانیم هم میراث ملموس و هم میراث ناملموس را به نسل های آینده منتقل کنیم که درواقع این موضوع، تعریفی جامع از توسعه پایدار است.
حفاظت از بناها و محصولات دوران سنت، گام مهمی درجهت توسعه پایدار
مدیر فنی و نظارت بر طرح های عمرانی دانشگاه هنر اصفهان با اشاره به اینکه بناهایی که امروز تحت عنوان بناهای تاریخی شناخته می شوند، مسکن معمول انسانهایی است که در گذشته دور زندگی می کردند و می توان آنها را از تولیدات و محصولات فرهنگی دوره های تمدنی و مناطق جغرافیایی گواگون به حساب آورد که در طول تاریخ باتوجه به رشد فرهنگی و اجتماعی بشر به تکامل رسیده اند، به خبرنگار ایمنا گفت: محصولات معماری دوران گذشته باتوجه به نیازهای گوناگونی که انسان و شرایط خاص زیست محیطی ایجاب می کرده پدید آمده است، بنابراین عامل تجربیات بسیاری از شناخت اقلیم، شناخت مصالح، فنون اجرایی، نیازهای کاربردی، تکنیک های تزئینی و بسیاری دیگر از دوران گذشته هستند.
غلامرضا ده کیانی ادامه داد: با به کارگیری همه این موارد در بناها نزد معماران و بهره ورانی که از این بناها در دوران سنت استفاده می کردند، این بناها و محوطه ها براساس باورها و اعتقادات دینی و مذهبی به ظهور می رسید، یعنی این باورها و اعتقادات نقش مهمی در شکلگیری این بناها داشتند؛ بنابرای خانه های تاریخی تک بعدی نیستند و مانند منشوری هستند که از وجوه مختلف قابل بهره برداری است.
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان گفت: این بناها درمدت صدها سال تلاش و تجربه، روند تکاملی خود را طی کردند و محصول پایدار معماری دوره خود بحساب می آیند. بنابراین باتوجه به غنای ارزش های موجود در بناهای تاریخی، امروزه قابل مطالعه هستند و می توانند جهت دستیابی به اصول توسعه پایدار در معماری امروز و فردای بشر مورد خوانش و تفسیر قرار بگیرند، بر این اساس حفاظت از بناهای تاریخی و محصولات دوران سنت، گام مهمی درجهت توسعه پایدار است، توسعه ای که ضمن احترام به محیط زیست، درجهت بهبود شرایط زندگی بشر گام برمی دارد.
وی با بیان اینکه اگر بخواهیم توسعه پایدار داشته باشیم باید از ارزش های اقتصادی و اجتماعی را حفاظت کنیم، خاطرنشان ساخت: بناهای تاریخی تحت شرایط گوناگون سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و مواردی دیگر، درطول تاریخ شکل گرفته و تحول یافته اند، بنابرای برای تداومشان و برای پایداری معماری باید به این اصول توجه کرد.
دکترای مرمت ابنیه و بافت های تاریخی دانشگاه هنر اصفهان افزود: حفاظت از بناهای تاریخی می تواند ما را به توسعه پایدار هدایت کند و می توانیم درسها و الگوهایی که می توانیم درباره معماری جدید و شهرسازی جدید داشته باشیم. میراث فرهنگی، ارزش هایی مانند ارزش های اجتماعی و احترام به محیط زیست را در خودشان مستتر دارند، یعنی ما وقتی به معماری و شهرهای دوران سنت نگاه می کنیم متوجه می شویم که اهمیت و احترام به محیط زیست جزو اصول لاینفک بوده است و بهترین شرایط محیطی را برای انسان هایی که در آن محیط حضور داشته اند فراهم کرده اند؛ قطعاً حفاظت از بناها و آثار تاریخی به لحاظ اقتصادی نیز می تواند سودمند باشد، چراکه در این صورت ما از یکسری هویت ها و ارزش ها حفاظت می کنیم که برای نسل های آینده سرمایه بشمار می روند.
حفاظت از میراث فرهنگی، عاملی برای توسعه پایدار
مدير گروه آموزشي مرمت بنا و احياء بافت هاي تاريخي دانشكده حفاظت و مرمت دانشگاه هنر اصفهان، به خبرنگار ایمنا اظهار کرد: در سال 2017 شورای بین المللی بناها و محوطه ها(ایکوموس) باتوجه به رویکرد سازمان ملل در این سال، میراث فرهنگی و توسعه پایدار و به عبارتی توسعه فرهنگی پایدار را مورد توجه قرار داده است.
بهنام پدرام ادامه داد: مدت های مدید وقتی صحبت از حفاظت از بناهای تاریخی یا حفاظت از میراث فرهنگی می شد، این موضوع کاملاً در تقابل با بحث توسعه بود، یعنی همیشه حفاظت از میراث فرهنگی و توسعه، دو نقطه مقابل هم بودند؛ به عنوان مثال درباره توسعه شهری، در گذشته همیشه تصور بر این بود که میراث فرهنگی مانع توسعه شهری است و در برخورد با این اندیشه قدیمی، یونسکو همیشه در تلاش بود که به افراد بقبولاند که حفاظت از میراث فرهنگی عاملی برای توسعه و به ویژه توسعه پایدار می شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان تصریح نمود: توسعه پایدار می گوید که به گونه ای عمل کنید و به گونه ای بهره ببرید که آیندگان نیز استفاده کنند و آن چیزی که مورد استفاده قرار می گیرد دوام داشته باشد. بنظر می رسد این شعار با میراث طبیعی بخوبی مصداق دارد، اما وقتی درمورد میراث فرهنگی صحبت می شود چه جایگاهی پیدامی کند؟ شعار توسعه پایدار در مورد میراث فرهنگی به این شکل معنا می یابد که از نحوه صحیح استفاده از میراث فرهنگی یا بنای تاریخی سخن بگوییم و یا چگونگی برخورد با میراث فرهنگی در این زمان را مورد نظر قرار دهیم به نحوی که این چگونگی بتواند باعث دوام میراث فرهنگی و انتقالش به نسل آینده شود، درنتیجه این هم نوعی پایداری است که نمونه بارز آن تغییر کاربری بناهای تاریخی است.
استادیار دانشگاه هنر اصفهان گفت: زمانی ما می توانیم بناهای تاریخی مان را تداوم و پایداری بدهیم که نحوه کاربری صحیح داشته باشیم و این کاربری و این دخل و تصرفات در آینده به گونه ای باشد که نسل بعد هم بتواند از این میراث استفاده کند، بنابراین در ابتدا تصور بر این بود که توسعه در حفاظت از میراث فرهنگی جایگاهی ندارد اما تلاش یونسکو اینگونه شد که توسعه و البته توسعه پایدار در میراث جایگاهی ویژه دارد.
پدرام به موضوع توریسم فرهنگی که سازمان ملل بر روی آن تمرکز کرده اشاره نمود و خاطرنشان ساخت: این سازمان نقش توریسم فرهنگی در توسعه و به ویژه توسعه پایدار را موردتوجه قرار داده است و توسعه پایدار چه از منظر اقتصاد فرهنگی باشد و چه از مناظر دیگر، طبیعتاً توریسم فرهنگی نیز در آن نقش خاصی را ایفا می کند.
وی افزود: ایکوموس نقش میراث فرهنگی در توسعه پایدار را مورد توجه قرار داده است، اما شاید بشود به نقش توسعه پایدار در حفاظت از میراث فرهنگی نیز توجه کرد و وقتی از توسعه و یا پایداری سخن گفته می شود، یعنی اندیشه پایداری مطرح می شود و رویکردش همان است که می توان رویکرد توسعه پایدار نسبت به میراث طبیعی را که شعار سازمان ملل در سال 2017 است مثال شاخصی از آن دانست.
پدرام خاطرنشان ساخت: مگر نمی گوییم میراث را به نحوی مصرف کنیم که به آیندگان برسد و آیندگان بتوانند از آن استفاده کنند؟ پس توسعه درباره بناهای تاریخی و میراث فرهنگی نیز مطرح می شود، یعنی در برخورد با میراث فرهنگی به گونه ای عمل کنیم که آیندگان نیز امکان استفاده بهینه از این میراث را داشته باشند، بنابراین جایگاه توسعه در بحث میراث نیز به همین شکل است، یعنی درباره میراث فرهنگی و موضوع توسعه پایدار ارتباطی متقابل و دوطرفه وجود دارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه هنراصفهان با تأکید بر اینکه گاهی توریسم می تواند مخرب باشد، گفت: همیشه توریسم باعث رواج نیست. اگر توریسم به شکل هرج و مرج و به شکل غیرمنطقی برای یک سرزمینی یا مکانی تعریف شود عامل تخریب است و نمی تواند باعث دوام باشد؛ بنابراین سازمان ملل بر این موضوع تأکید دارد که اگر توریسم از حالت توریسم غلط و خوشگذران خارج نشود میراث فرهنگی صدمه می بیند و پایداری، مستلزم این است که توریسم ما به توریسم فرهنگی تبدیل شود.
پدرام در تعریف توریسم فرهنگی گفت: توریسم فرهنگی یعنی توریسمی که می داند کجا می رود، چه چیزی را می بیند و قرار است چه آموخته هایی داشته باشد و صرفاً برای عکس گرفتن درکنار یک اثر و خوشگذرانی حرکت نمی کند. توریسم وقتی حالت فرهنگی پیدا کند، طبیعتاً تداوم دارد و این تداوم در تداوم توسعه مخصوصاً توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی نقش خواهد داشت و قطعاً بر روی محیط زیست نیز تأثیرگذار است. به عنوان مثال اگر توریسم به صورت هرج و مرج و کنترل نشده به میراثی طبیعی وارد شود باعث تخریب اکوموزه ها و میراث های طبیعی می شود، یعنی تخریبی که ناشی از ورود توریسم است و به این ترتیب ارزش زیست محیطی این میراث آسیب می بیند مانند جزیره ها، دریاچه ها و بسیاری از مناطق طبیعی سرزمین خودمان که قطعاً به دلیل عدم توجه به این موضوع آسیب دیده اند.
ارتقاء تکنولوژی باعث شد تا بشر مدرن سرمست از قدرت فزاینده و با تصور کسب هویت ممتاز مبتنی به تکنولوژی، خود را بی نیاز از اتکاء به هویت تاریخی و طبیعی خود دانسته و حتی داشته های خود در پهنه سرزمین را به مثابه مزاحم و مانعی در مسیر تحقق آرزوهای مدرن ببیند، ولی دیری نپایید که طبیعت به عنوان بستر زورآزمایی و فرهنگ به مثابه بستر هویت ساز، تعارضات و چالش های مهیبی را فراروی او قراردادند که حل هرکدام از آنها مستلزم تجدید نظر در روش های مبتنی بر زورمداری مدرن و بازگشت به تجربیات تاریخی و مبتنی بر اصول مدارا و همزیستی با طبیعت و فرهنگ بود. جای جای سرزمین ما میزبان آثار تاریخی و فرهنگی است و به نظرمیرسد در زمینه توسعه زیر ساخت ها باید نهادهای توسعه ای با سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به نوعی همکاری سازنده داشته باشند بطوری که همزمان توسعه و حفاظت تحقق یابد اما آنچه در جوهره میراث فرهنگی و طبیعی نهفته است تجربه هزاران سال زندگی خردمندانه در سرزمین ایران است که انباشت علمی عظیمی را به وجود آورده و بایسته است در روند توسعه کشور، نسبت به این ذخیره عظیم توجه لازم صورت گیرد. بدون تردید عامل توسعه فرهنگی نیز می تواند از میراث طبیعی و فرهنگی محافظت کند و در این ارتباط، محیط نیز خود سبب گسترش ارزشهای فرهنگی می‌شود که این امر یکی از مهمترین اهداف توسعه پایدار است، زیرا زمانی که افراد یک جامعه فرهنگ خود را غنی می سازند نسبت به لزوم حفظ میراث فرهنگی و طبیعی خود آگاه میشوند، در این مورد بر نقش آموزش نیز در تمامی سطوح باید تأکید شود، حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی برای تعادل بخشیدن به حیات انسانها و دستیابی به توسعه پایدار و سازمانیافته که روند تکامل تمدن بشری را در پی خواهد داشت، از چنان اهمیتی برخوردار است که یک بسیج عمومی، جهانی، دولتی و مردمی را می طلبد؛ بر این اساس روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی، موقعیتی را فراهم می‌آورد که آگاهی‌های عمومی در زمینه تنوع میراث جهانی، کوشش‌های لازم برای حفاظت از آن و همچنین توجه به آسیب‌پذیری آنها افزایش یابد.
شیرین مستغاثی
12168/135/25
کانال اطلاع رسانی: https://telegram.me/imnanew
در سال‌های اخیر ایکوموس برای هر سال موضوعی انتخاب کرده است و سال جاری نیز از این قاعده مستثنی نیست. سازمان ملل متحد در نظر دارد که در افق سال ۲۰۳۰ به تحلیل‌های اساسی دربارۀ «توسعۀ پایدار و اهداف توسعۀ پایدار» دست یابد و آنها را تدوین و منتشر کند و به این مقصود، سال ۲۰۱۷ میلادی را سال «توریسم پایدار برای توسعه» نام نهاده است. ایکوموس نیز در هماهنگی با این اقدام سازمان ملل متحد، موضوع «میراث فرهنگی و توسعۀ پایدار» را برای سال ۲۰۱۷ انتخاب کرده است.
«میراث فرهنگی و توسعۀ پایدار» موضوعی مهم در زمینۀ حفاظت در سدۀ بیست و یکم است. ایکوموس با تدوین نخستین منشور توریسم فرهنگی در سال ۱۹۷۶ در طرح این موضوع به فاصلۀ چندین سال در سطح جهان پیشرو بوده است. این شورا دومین منشور توریسم فرهنگی را نیز پس از بارها بازنگری در مجمع عمومی ۱۹۹۹ در مکزیک تصویب کرد. در سال ۲۰۱۷ کمیتۀ بین‌المللی علمی توریسم فرهنگی ایکوموس راهبر بازنگری‌ای در این منشور خواهد بود و در این کار به یاری کلیۀ کمیته‌های ملی و کمیته‌های بین‌المللی علمی امید بسته است.
در این گزارش، موضوع «میراث فرهنگی و توسعۀ پایدار» از دیدگاه اساتید فن در دانشگاه هنر اصفهان بررسی شده است.
نباید بگذاریم زاینده رود تمام شود
رئیس دانشکده حفاظت و مرمت دانشگاه هنر اصفهان در گفتگو با خبرنگار ایمنا اظهار داشت: بصورت ساده، تعریفی که برای توسعه پایدار وجود دارد این است که ما چیزهایی را که داریم برای نسل بعد نگهداری کنیم و به آنها تحویل دهیم. این کلیت تعریف توسعه پایدار است، یعنی استفاده کنیم و برای نسل بعد حفاظت و نگهداری کرده و به آنها منتقل کنیم.
شهریار ناسخیان به مفهوم میراث فرهنگی و توسعه پایدار اشاره کرد و افزود: میراث فرهنگی نیز داستان مشابهی در توسعه پایدار دارد، به عبارتی باید گفت نقشی که میراث فرهنگی در توسعه پایدار دارد به این معناست که همه اجزا و بناها و میراث تاریخی و فرهنگی و اشیاء و محوطه ها باید مورد استفاده بهینه قرار بگیرند، این میراث باید به نحوی استفاده و حفاظت شوند که برای نسل بعد نیز قابل استفاده باشند.
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان بر ارتباط میراث فرهنگی با سه حوزه مورد نظر سازمان ملل متحد درسال 2017 میلادی یعنی حوزه های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی تأکید نمود و گفت: قطعاً میراث فرهنگی در زمینه اقتصادی برای ما دارای نفع است. میراث هر کشور برای آن سودآور است و به کشورها اعتبار می بخشد؛ اشیائی که در موزه ها هستند، بنا و محوطه های تاریخی، همه و همه باید مورد حفاظت و نگهداری قرار بگیرند و برای نسل های آینده نیز حفاظت شوند.
وی ادامه داد: به طور حتم موضوعات زیست محیطی مانند زاینده رود نیز حائز اهمیت است و میراثی طبیعی بشمار می رود. ارتباطی که میراث طبیعی با توسعه پایدار دارد در این حوزه نیز مشهود است و به عبارت خیلی ساده به این معناست که مثلاً ما نباید بگذاریم زاینده رود قطع و تمام شود و باید به نحوی آن را مدیریت و از آن استفاده کنیم که بتوانیم به نسل های دیگر آن را منتقل کنیم؛ این میراث فقط به ما تعلق ندارد و یک اتفاق جهانی است و از منظر طبیعی یک میراث جهانی بشمار می رود.
استادیار دانشگاه هنر اصفهان تصریح نمود: در پس هر معماری و هر مجموعه ای، یکسری روابط اجتماعی، یک سنت زندگی، یک شیوه سکونت و یک شیوه استفاده قرار دارد؛ این شیوه ها و رفتارها از نگاه روانشناسی محیط و علوم رفتاری نیز برای سازمان ملل مهم است، به همین دلیل این مباحث نیز باید در کنار خودِ کالبد حفاظت و به نسل بعد منتقل شوند و درواقع باید بتوانیم هم میراث ملموس و هم میراث ناملموس را به نسل های آینده منتقل کنیم که درواقع این موضوع، تعریفی جامع از توسعه پایدار است.
حفاظت از بناها و محصولات دوران سنت، گام مهمی درجهت توسعه پایدار
مدیر فنی و نظارت بر طرح های عمرانی دانشگاه هنر اصفهان با اشاره به اینکه بناهایی که امروز تحت عنوان بناهای تاریخی شناخته می شوند، مسکن معمول انسانهایی است که در گذشته دور زندگی می کردند و می توان آنها را از تولیدات و محصولات فرهنگی دوره های تمدنی و مناطق جغرافیایی گواگون به حساب آورد که در طول تاریخ باتوجه به رشد فرهنگی و اجتماعی بشر به تکامل رسیده اند، به خبرنگار ایمنا گفت: محصولات معماری دوران گذشته باتوجه به نیازهای گوناگونی که انسان و شرایط خاص زیست محیطی ایجاب می کرده پدید آمده است، بنابراین عامل تجربیات بسیاری از شناخت اقلیم، شناخت مصالح، فنون اجرایی، نیازهای کاربردی، تکنیک های تزئینی و بسیاری دیگر از دوران گذشته هستند.
غلامرضا ده کیانی ادامه داد: با به کارگیری همه این موارد در بناها نزد معماران و بهره ورانی که از این بناها در دوران سنت استفاده می کردند، این بناها و محوطه ها براساس باورها و اعتقادات دینی و مذهبی به ظهور می رسید، یعنی این باورها و اعتقادات نقش مهمی در شکلگیری این بناها داشتند؛ بنابرای خانه های تاریخی تک بعدی نیستند و مانند منشوری هستند که از وجوه مختلف قابل بهره برداری است.
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان گفت: این بناها درمدت صدها سال تلاش و تجربه، روند تکاملی خود را طی کردند و محصول پایدار معماری دوره خود بحساب می آیند. بنابراین باتوجه به غنای ارزش های موجود در بناهای تاریخی، امروزه قابل مطالعه هستند و می توانند جهت دستیابی به اصول توسعه پایدار در معماری امروز و فردای بشر مورد خوانش و تفسیر قرار بگیرند، بر این اساس حفاظت از بناهای تاریخی و محصولات دوران سنت، گام مهمی درجهت توسعه پایدار است، توسعه ای که ضمن احترام به محیط زیست، درجهت بهبود شرایط زندگی بشر گام برمی دارد.
وی با بیان اینکه اگر بخواهیم توسعه پایدار داشته باشیم باید از ارزش های اقتصادی و اجتماعی را حفاظت کنیم، خاطرنشان ساخت: بناهای تاریخی تحت شرایط گوناگون سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و مواردی دیگر، درطول تاریخ شکل گرفته و تحول یافته اند، بنابرای برای تداومشان و برای پایداری معماری باید به این اصول توجه کرد.
دکترای مرمت ابنیه و بافت های تاریخی دانشگاه هنر اصفهان افزود: حفاظت از بناهای تاریخی می تواند ما را به توسعه پایدار هدایت کند و می توانیم درسها و الگوهایی که می توانیم درباره معماری جدید و شهرسازی جدید داشته باشیم. میراث فرهنگی، ارزش هایی مانند ارزش های اجتماعی و احترام به محیط زیست را در خودشان مستتر دارند، یعنی ما وقتی به معماری و شهرهای دوران سنت نگاه می کنیم متوجه می شویم که اهمیت و احترام به محیط زیست جزو اصول لاینفک بوده است و بهترین شرایط محیطی را برای انسان هایی که در آن محیط حضور داشته اند فراهم کرده اند؛ قطعاً حفاظت از بناها و آثار تاریخی به لحاظ اقتصادی نیز می تواند سودمند باشد، چراکه در این صورت ما از یکسری هویت ها و ارزش ها حفاظت می کنیم که برای نسل های آینده سرمایه بشمار می روند.
حفاظت از میراث فرهنگی، عاملی برای توسعه پایدار
مدير گروه آموزشي مرمت بنا و احياء بافت هاي تاريخي دانشكده حفاظت و مرمت دانشگاه هنر اصفهان، به خبرنگار ایمنا اظهار کرد: در سال 2017 شورای بین المللی بناها و محوطه ها(ایکوموس) باتوجه به رویکرد سازمان ملل در این سال، میراث فرهنگی و توسعه پایدار و به عبارتی توسعه فرهنگی پایدار را مورد توجه قرار داده است.
بهنام پدرام ادامه داد: مدت های مدید وقتی صحبت از حفاظت از بناهای تاریخی یا حفاظت از میراث فرهنگی می شد، این موضوع کاملاً در تقابل با بحث توسعه بود، یعنی همیشه حفاظت از میراث فرهنگی و توسعه، دو نقطه مقابل هم بودند؛ به عنوان مثال درباره توسعه شهری، در گذشته همیشه تصور بر این بود که میراث فرهنگی مانع توسعه شهری است و در برخورد با این اندیشه قدیمی، یونسکو همیشه در تلاش بود که به افراد بقبولاند که حفاظت از میراث فرهنگی عاملی برای توسعه و به ویژه توسعه پایدار می شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان تصریح نمود: توسعه پایدار می گوید که به گونه ای عمل کنید و به گونه ای بهره ببرید که آیندگان نیز استفاده کنند و آن چیزی که مورد استفاده قرار می گیرد دوام داشته باشد. بنظر می رسد این شعار با میراث طبیعی بخوبی مصداق دارد، اما وقتی درمورد میراث فرهنگی صحبت می شود چه جایگاهی پیدامی کند؟ شعار توسعه پایدار در مورد میراث فرهنگی به این شکل معنا می یابد که از نحوه صحیح استفاده از میراث فرهنگی یا بنای تاریخی سخن بگوییم و یا چگونگی برخورد با میراث فرهنگی در این زمان را مورد نظر قرار دهیم به نحوی که این چگونگی بتواند باعث دوام میراث فرهنگی و انتقالش به نسل آینده شود، درنتیجه این هم نوعی پایداری است که نمونه بارز آن تغییر کاربری بناهای تاریخی است.
استادیار دانشگاه هنر اصفهان گفت: زمانی ما می توانیم بناهای تاریخی مان را تداوم و پایداری بدهیم که نحوه کاربری صحیح داشته باشیم و این کاربری و این دخل و تصرفات در آینده به گونه ای باشد که نسل بعد هم بتواند از این میراث استفاده کند، بنابراین در ابتدا تصور بر این بود که توسعه در حفاظت از میراث فرهنگی جایگاهی ندارد اما تلاش یونسکو اینگونه شد که توسعه و البته توسعه پایدار در میراث جایگاهی ویژه دارد.
پدرام به موضوع توریسم فرهنگی که سازمان ملل بر روی آن تمرکز کرده اشاره نمود و خاطرنشان ساخت: این سازمان نقش توریسم فرهنگی در توسعه و به ویژه توسعه پایدار را موردتوجه قرار داده است و توسعه پایدار چه از منظر اقتصاد فرهنگی باشد و چه از مناظر دیگر، طبیعتاً توریسم فرهنگی نیز در آن نقش خاصی را ایفا می کند.
وی افزود: ایکوموس نقش میراث فرهنگی در توسعه پایدار را مورد توجه قرار داده است، اما شاید بشود به نقش توسعه پایدار در حفاظت از میراث فرهنگی نیز توجه کرد و وقتی از توسعه و یا پایداری سخن گفته می شود، یعنی اندیشه پایداری مطرح می شود و رویکردش همان است که می توان رویکرد توسعه پایدار نسبت به میراث طبیعی را که شعار سازمان ملل در سال 2017 است مثال شاخصی از آن دانست.
پدرام خاطرنشان ساخت: مگر نمی گوییم میراث را به نحوی مصرف کنیم که به آیندگان برسد و آیندگان بتوانند از آن استفاده کنند؟ پس توسعه درباره بناهای تاریخی و میراث فرهنگی نیز مطرح می شود، یعنی در برخورد با میراث فرهنگی به گونه ای عمل کنیم که آیندگان نیز امکان استفاده بهینه از این میراث را داشته باشند، بنابراین جایگاه توسعه در بحث میراث نیز به همین شکل است، یعنی درباره میراث فرهنگی و موضوع توسعه پایدار ارتباطی متقابل و دوطرفه وجود دارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه هنراصفهان با تأکید بر اینکه گاهی توریسم می تواند مخرب باشد، گفت: همیشه توریسم باعث رواج نیست. اگر توریسم به شکل هرج و مرج و به شکل غیرمنطقی برای یک سرزمینی یا مکانی تعریف شود عامل تخریب است و نمی تواند باعث دوام باشد؛ بنابراین سازمان ملل بر این موضوع تأکید دارد که اگر توریسم از حالت توریسم غلط و خوشگذران خارج نشود میراث فرهنگی صدمه می بیند و پایداری، مستلزم این است که توریسم ما به توریسم فرهنگی تبدیل شود.
پدرام در تعریف توریسم فرهنگی گفت: توریسم فرهنگی یعنی توریسمی که می داند کجا می رود، چه چیزی را می بیند و قرار است چه آموخته هایی داشته باشد و صرفاً برای عکس گرفتن درکنار یک اثر و خوشگذرانی حرکت نمی کند. توریسم وقتی حالت فرهنگی پیدا کند، طبیعتاً تداوم دارد و این تداوم در تداوم توسعه مخصوصاً توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی نقش خواهد داشت و قطعاً بر روی محیط زیست نیز تأثیرگذار است. به عنوان مثال اگر توریسم به صورت هرج و مرج و کنترل نشده به میراثی طبیعی وارد شود باعث تخریب اکوموزه ها و میراث های طبیعی می شود، یعنی تخریبی که ناشی از ورود توریسم است و به این ترتیب ارزش زیست محیطی این میراث آسیب می بیند مانند جزیره ها، دریاچه ها و بسیاری از مناطق طبیعی سرزمین خودمان که قطعاً به دلیل عدم توجه به این موضوع آسیب دیده اند.
ارتقاء تکنولوژی باعث شد تا بشر مدرن سرمست از قدرت فزاینده و با تصور کسب هویت ممتاز مبتنی به تکنولوژی، خود را بی نیاز از اتکاء به هویت تاریخی و طبیعی خود دانسته و حتی داشته های خود در پهنه سرزمین را به مثابه مزاحم و مانعی در مسیر تحقق آرزوهای مدرن ببیند، ولی دیری نپایید که طبیعت به عنوان بستر زورآزمایی و فرهنگ به مثابه بستر هویت ساز، تعارضات و چالش های مهیبی را فراروی او قراردادند که حل هرکدام از آنها مستلزم تجدید نظر در روش های مبتنی بر زورمداری مدرن و بازگشت به تجربیات تاریخی و مبتنی بر اصول مدارا و همزیستی با طبیعت و فرهنگ بود. جای جای سرزمین ما میزبان آثار تاریخی و فرهنگی است و به نظرمیرسد در زمینه توسعه زیر ساخت ها باید نهادهای توسعه ای با سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به نوعی همکاری سازنده داشته باشند بطوری که همزمان توسعه و حفاظت تحقق یابد اما آنچه در جوهره میراث فرهنگی و طبیعی نهفته است تجربه هزاران سال زندگی خردمندانه در سرزمین ایران است که انباشت علمی عظیمی را به وجود آورده و بایسته است در روند توسعه کشور، نسبت به این ذخیره عظیم توجه لازم صورت گیرد. بدون تردید عامل توسعه فرهنگی نیز می تواند از میراث طبیعی و فرهنگی محافظت کند و در این ارتباط، محیط نیز خود سبب گسترش ارزشهای فرهنگی می‌شود که این امر یکی از مهمترین اهداف توسعه پایدار است، زیرا زمانی که افراد یک جامعه فرهنگ خود را غنی می سازند نسبت به لزوم حفظ میراث فرهنگی و طبیعی خود آگاه میشوند، در این مورد بر نقش آموزش نیز در تمامی سطوح باید تأکید شود، حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی برای تعادل بخشیدن به حیات انسانها و دستیابی به توسعه پایدار و سازمانیافته که روند تکامل تمدن بشری را در پی خواهد داشت، از چنان اهمیتی برخوردار است که یک بسیج عمومی، جهانی، دولتی و مردمی را می طلبد؛ بر این اساس روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی، موقعیتی را فراهم می‌آورد که آگاهی‌های عمومی در زمینه تنوع میراث جهانی، کوشش‌های لازم برای حفاظت از آن و همچنین توجه به آسیب‌پذیری آنها افزایش یابد.
شیرین مستغاثی
12168/135/25
کانال اطلاع رسانی: https://telegram.me/imnanew
نظر شما