حرم رضوی در فهرست موقت یونسکو/ زمان ارسال پرونده مشخص نیست

به گزارش ایمنا، این درحالی است که مدیر کل ثبت آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی کشور از یک پروسه 18 ماهه برای تهیه پرونده ثبت حرم رضوی و ارسال به یونسکو و داوری آن برای قرار گرفتن در فهرست آثار یونسکو خبر می دهد. این گزارش با نشر سخنان معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور و همچنین گفتگو با مدیر کل ثبت آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی کشور، به توصیف حرم مطهر می پردازد.
تهیه پرونده نامزدی میراث جهانی حرم مطهر رضوی برای ثبت در یونسکو
معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور ششم بهمن ماه 1395 در حاشیه آیین افتتاح نمایشگاه 14 قرن هنر و تمدن ایران در دوره اسلامی در مشهد، گفت: پرونده نامزدی میراث جهانی کل حرم رضوی برای یونسکو آماده شده و تا سه روز آینده به فهرست موقت یونسکو ارسال می شود که نتیجه آن تا تابستان سال آینده اعلام می شود.
محمدحسن طالبیان افزود: مطالعات این طرح هم اکنون آغاز شده و برنامه و طرح مدیریتی آن زیر نظر تولیت آستان قدس رضوی و مجموعه فنی این آستان باید انجام شود.
وی تصریح نمود: اگر در زمینه برنامه و طرح مدیریت این برنامه با مجموعه آستان قدس به توافق برسیم این کار قابل انجام است و چشم انداز 20 ساله ای برای آینده درازمدت این مجموعه ترسیم می شود و در صورت موافقت آستان قدس رضوی این طرح و برنامه تا پایان سال 2017 آماده می شود.
گفتنی است معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور شهریورماه سال جاری از تعداد 50 اثر ایران در فهرست موقت ثبت جهانی شدن نام برد و اعلام داشت که علاوه بر آنها ۱۲۰ اثر دیگر نیز از پتانسیل جهانی شدن برخوردارند که پرونده آنها برای قرار گرفتن در فهرست ثبت موقت و در ادامه قرار گرفتن در فهرست میراث جهانی، درحال تهیه است.
حرم رضوی با احترام فرهنگی همراه است/ زمان برای ارسال پرونده به یونسکو مشخص نیست
مدیر کل ثبت آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی کشور به خبرنگار ایمنا اظهار داشت: تدوین پرونده میراث جهانی حرم امام رضا(ع) و همه آثار وابسته آن، در دست تهیه هست و هنوز تمام نشده و زمان بر است چراکه بعد از نوشتن موارد لازم، پرونده به در شورای سیاستگذاری سازمان می رود و سپس باید برای داوری به مراجع وابسته به یونسکو ارسال شود که درمجموع 18 ماه طول می کشد و هنوز زمان دقیق برای ارسال پرونده مشخص نیست و درواقع یک پروسه دوساله است.
فرهاد نظری افزود: حرم رضوی به این دلیل در فهرست آثار ارسالی ما برای یونسکو قرار گرفته که واجد ارزش های منحصر معماری و فرهنگی، مطابق است با آنچه یونسکو گفته است.
وی گفت: از زمان شهادت امام رضا(ع)، آثار بسیاری به لحاظ معماری، فرهنگی و هنری به این حرم مطهر افزوده شده و به نوعی باید گفت که حرم امام رضا(ع) همراه است با احترام فرهنگی زیاد و درواقع ادبیات احترام به بزرگان دین را می رساند.
مدیر کل ثبت آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی کشور تصریح نمود: نمی توان زمان خاصی را برای ارسال پرونده نهایی به یونسکو اعلام کرد چراکه بخشی از مواردی که باید در پرونده ذکر شود تئوری است و بخش بزرگی نیز باید براساس مطالعات میدانی انجام شود.
درباره حرم مطهر رضوی
واژه «حرم» در ذهن اكثر زائران، ضریح مقدس را تداعی می‌كند. اما در واقع به فضای مربع شكلی كه بقعه مباركه را در برگرفته و شامل گنبد، سنگ مرقد و ضریح مقدس می‌شود، حرم می‌گویند. حرم از طریق صفه‌‌هایی به داخل و خارج مرتبط می‌شود. حرم از دو طرف(جنوب و مشرق) به وسیله درهای طلا به رواق‌‌ها راه دارد و از دو طرف دیگر(شمال و مغرب) از طریق دو صفه بزرگ، به دیگر رواق‌‌ها و مسجد بالاسر مرتبط است.

صحن های حرم مطهر رضوی
فضاهای باز اطراف مرقد امام، صحن نام دارند. در مجموع 9 صحن در مجموعه حرم امام رضا(ع) قرار دارد که 8 عدد از آنها در حال حاضر ساخته شده است و یکی دیگر از آنها در مرحله ساخت می باشد.
صحن انقلاب اسلامی (صحن عتیق یا صحن کهنه): قدیمی ترین و باشکوه ترین صحن حرم است که ساخت آن به سال 875 هجری قمری بازمی گردد و در شمال روضه منوره قرار دارد. در ضلع جنوبی این صحن پنجره فولاد معروف امام رضا(ع) و ایوان طلای حضرت قرار دارند. مقبره شیخ حرعاملی و آرامگاه مرحوم شیخ حسنعلی اصفهانی (معروف به نخودکی) در شمال و مقبره شیخ مجتبی قزوینی در جنوب غربی این صحن واقع شده اند. این صحن شامل چهار ایوان می باشد که ایوان طلای نادری در جنوب، ایوان عباسی در شمال، ایوان ساعت در ضلع غربی و ایوان نقاره خانه در ضلع شرقی این صحن قرار دارند. در میانه این صحن نیز سقاخانه نادری قرار دارد که به سقاخانه اسماعیل طلایی معروف است و آیین نقاره نوازی از بالای ایوان نقارخانه برگزار می شود.
صحن آزادی(صحن نو): این صحن در شرق روضه منوره واقع شده است و از بناهای زمان فتحعلی شاه می باشد. این صحن نیز شامل چهار ایوان است که به نام های ایوان طلا(ایوان غربی)، ایوان باب الحکمه(ایوان شمالی)، ایوان غربی و ایوان باب السلام(ایوان شرقی) شناخته می شوند. شیخ جعفر مجتهدی در حجره 24 این صحن قرار دارد.
صحن جامع رضوی:بزرگ ترین صحن حرم با مساحت 117584 متر مربع در جنوب روضه منوره قرار دارد.
صحن جمهوری اسلامی: این صحن در غرب روضه منوره قرار دارد و جزو صحن هایی است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ساخته شده است. در میانه این صحن سقاخانه 8 ضلعی قرار دارد که جزو اولین مکان هایی در ایران است که از چشم های الکترونیکی برای سیستم آب آن استفاده شد. در نزدیکی این سقاخانه نیز ساعت آفتابی ای قرار دارد که در تمام فصول سال ظهر شرعی را نمایش می دهد. این صحن شامل چهار ایوان به نام های ایوان طلا یا باب الولایه(ایوان شرقی)، باب العلم(ایوان شمالی)، باب الغدیر(ایوان غربی) و باب الشهاده(ایوان جنوبی) می باشد.
صحن قدس: در این صحن سقاخانه ای وجود دارد که نمای آن شبیه ساختمان قدس(قبله اول مسلمین) است و اندازه آن یک هشتم اندازه واقعی قدس می باشد.
صحن غدیر: در ضلغ غربی این صحن مجتمع تجاری غدیر قرار دارد که سرویس های بهداشتی حرم نیز در آن می باشد.
صحن رضوان: طراحی این صحن به پایان رسیده است و به زودی ساخت آن شروع می شود.
صحن کوثر: در جنوب شرقی روضه منوره واقع شده است و مساحت آن 15580 متر مربع است.
صحن هدایت: در شمال شرقی روضه منوره واقع شده است و مساحت آن 1440 متر مربع است.
بست های حرم مطهر رضوی
بست به فضای خارج صحن ها می گویند. در فضای این بست ها زائر می تواند از لحاظ روحی و جسمی خود را آماده تشرف به ساحت امام کند. بست شیخ حرعاملی که تاریخ ساخت این صحن که در بست که در شرق صحن انقلاب قرار دارد به عهد صفویه بر می گردد. قدیمی ترها این فضا را بست سفلی و یا بست پایین می نامند. این بست به صحن آزادی نیز راه دارد. بست شیخ طوسی که در غرب صحن انقلاب قرار دارد و به بست بالا یا علیا معروف است و از آثار عهد صفویه است.  بست شیخ بهایی که در جنوب غربی حرم و در جنوب رواق دارالولایه قرار دارد و همچنین بست شیخ طبرسی که در شمال صحن انقلاب قرار دارد.
رواق های حرم مطهر رضوی
اماکن سرپوشیده اطراف حرم، رواق نام دارد. در حال حاضر 28 رواق شامل رواق دارالزهد، رواق دارالحفاظ، رواق شیخ بهاء الدین، رواق دار السیاده، رواق درالعباده، رواق گنبد حاتم خانی، رواق دارالخلاص، رواق گنبد الله وردیخان، رواق دارالولای ، رواق توحید خانه، رواق دارالاجابه، رواق دارالفیض، رواق دارالهدایه، رواق دارالشکر، رواق دارالرحمه، رواق دارالشرف، رواق دارالحکمه، رواق دارالضیافه، رواق دارالحجه، رواق دارالسعاده، رواق امام خمینی، رواق دارالسلام،  رواق دارالکرامه، رواق دارالسرور،  رواق شیخ طوسی، رواق دار العزه،   رواق شیخ حرعاملی و رواق دارالذکر در حرم وجود دارد.

ساعت صحن انقلاب حرم مطهر رضوی
این ساعت در تاریخ 22 بهمن 1333 از هامبورگ آلمان خریداری شده و به مشهد آورده شد و در فروردین 1334 در بالای ایوان غربی صحن انقلاب نصب شد. این ساعت از ساعت قرار گرفته در صحن آزادی کوچکتر است. سال ساخت این ساعت 1954 م. می باشد.
ساعت صحن آزادی حرم مطهر رضوی
اولین و قدیمی ترین ساعت حرم مطهر، ساعت صحن آزادی می باشد که بر روی ایوان جنوبی نصب شده است. این ساعت ساخت منچستر انگلستان می باشد و امین الملک، صدراعظم ایران در زمان ناصرالدین شاه آن را به حرم اهداء کرده است.سال ساخت این ساعت 1893 م. می باشد.
سقاخانه حرم مطهر رضوی
این سقاخانه بین سالهای 1144 تا 1145 ه.ق. و در زمان نادرشاه افشار ساخته شده است. سنگاب آن بصورت سنگ مرمر یکپارچه بوده که از هرات به ایران آورده شده است. پوشش طلایی گنبدی این بنا توسط شخصی به نام اسماعیل خان ساخته شده است.
پنجره فولاد حرم مطهر رضوی
در دوره صفوی و با پیشنهاد ملا محسن فیض کاشانی این پنجره در صحن انقلاب نصب شد. فلسفه نصب آن نیز این بوده است که چون در گذشته شبها درهای حرم را می بستند، پنجره ای قرار داده بودند که زائرین بتوانند از طریق آن مرقد مطهر را مشاهده کرده و دعا بخوانند.
مسجد گوهرشاد
در سال 821 هجری قمری و در عصر تیموری این مسجد به دستور بانو گوهرشاد(همسر شاهرخ تیموری)، در جنوب روضه منوره ساخته شد. ایوان جنوبی این مسجد با نام ایوان مقصوره با 25.5 متر ارتفاع یکی از باشکوه ترین ایوان های حرم می باشد. گنبد آبی رنگی که بر فراز ایوان مقصوره قرار دارد با ارتفاع 41 متری اش و دو مناره 43 متری اطراف آن از مشخصات ویژه این مسجد می باشد. ایوان جنوبی شمالی این مسجد دارالسیاده و ایوان شرقی و غربی آن به ترتیب ایوان اعتکاف و ایوان شیخ بهاءالدین نام دارند. نام بانوگوهرشاد به عنوان بانی مسجد بر روی ایوان شمالی مسجد بر روی کاشی ای معرق به رنگ زرد با خط ثلث نوشته شده است.
منبر صاحب الزمان(عج)
این منبر که در کنار محراب ایوان مقصوره قرار دارد از لحاظ قدمت و شیوه ساخت حائز اهمیت است. این منبر نفیس، از چوب گردو و گلابی به شیوه منبت کاری و بدون استفاده از میخ توسط استاد محمد نجار خراسانی ساخته شده است. قدمت این منبر به زمان فتحعلی شاه قاجار بر می گردد. با توجه به اینکه سازنده این منبر با این نیت این منبر را ساخته که حضرت صاحب الزمان پس از ظهور بر روی آن ایراد خطبه کنند، در بین مردم این منبر بدین نام معروف گردیده است.
روضه منوره
بنیان اصلی بنای روضه منوره که ضریح حضرت در آن قرار دارد، در قرن پنجم هجری و در زمان سلطان محمود غزنوی گذاشته شده است. تا قبل از آن بنایی ساده بر روی مرقد حضرت قرار داشت که در قرن چهارم هجری سبکتکین غزنوی آن را ویران کرده بود. بنای فعلی از لحاظ ساختار کلی تقریبا همای بنای اولیه می باشد که بیش از 1000 سال قدمت دارد و پس از توسعه 139 متر مربع شده است.
مسجد بالاسرحرم مطهر رضوی
این مسجد که از لحاظ قدمت بعد از روضه منوره تاریخی ترین قسمت حرم می باشد، در سال 425 هجری قمری و در دوره غزنویان در غرب ضریح و و در قسمت بالاسر حضرت ساخته شده است. دو رکعت نماز در این مسجد بسیار سفارش شده است. در ضلع جنوبی این مسجد محرابی زیبا قرار دارد.
ضریح مطهر
از زمان صفویه تا کنون 5 ضریح بر روی مرقد مطهر امام رضا(ع) قرار گرفته است. از وضعیت ضریح های حضرت قبل از زمان صفویه اطلاعات دقیقی در دسترس نیست.
ضریح چوبی صفوی:  در سال 957 هجری قمری و در زمان طهماسب بن اسماعیل صفوی این ضریح چوبیِ طلا و نقره کوب بر روی مرقد حضرت نصب شد.
ضریح نگین نشان نادری: ضریح فولادی مرصعی که در سال 1160 ه.ق. توسط نوه نادرشاه افشار به حرم هدیه و بر روی مرقد حضرت قرار گرفت. این ضریح تا سال 1379 که ضریح پنجم نصب شد بر روی مرقد حضرت قرار داشت و ضریح های سوم و چهارم بر روی آن قرار می گرفت. پس از آن نیز با توجه به نیت واقف ضریح را به سرداب انتقال دادند و مجدد بر روی مرقد منور امام نصب کردند.
ضریح فولادی قاجاری: ضریحی فولادی که در عهد سلطنت فتحعلی شاه قاجار و در سال 1238 هجری قمری روی ضریح دوم نصب شد.
ضریح شیر و شکر: ضریحی از طلا و نقره که در سال 1338 پس از برداشتن ضریح سوم، بر روی ضریح دوم نصب گردید.
ضریح آفتاب: ضریح فعلی حرم است که با ترکیبی از آهن، فولاد و چوب گردو ساخته شده است و روی آن به وسیله طلا و نقره پوشیده شده است. در چهار سوی این ضریح چهارده دهانه به نشانه چهارده معصوم و طراحی گل های پنج و هشت پر، نمادی از خمسه طیبه و هشتمین حجت خدا می باشد. طرح گل های آفتابگردان ضریح نمادی از لقب شمس الشموس حضرت علی بن موسی الرضا(ع) است، این ضریح در روز سه شنبه 16 اسفند 1379  همزمان جایگزین ضریح چهارم و ضریح دوم شد.
گنبد حرم مطهر رضوی
گنبد دارای دو پوشش می باشد. پوشش اول همان سقف حرم است که از قسمت روضه منوره قابل مشاهده می باشد و به آن قبه گفته می شود و پوشش دوم که همان گنبد اصلی است بر فراز آن قرار دارد.
 مناره ها(گلدسته ها)
اکنون با احتساب دو مناره مسجد گوهرشاد، حرم دارای 12 مناره می باشد که دو عدد از آنها طلایی بوده و بر روی دو ایوان شمالی و جنوبی صحن انقلاب قرار دارند. دو مناره طلایی حرم در دو زمان متفاوت ساخته شده است و قدمت ساخته شان متفاوت است.

موزه های آستان قدس رضوی
اولین موزه در آستان قدس رضوی در سال 1324 در ساختمانی به مساحت 1024 متر مربع در صحن امام خمینی (ره) بنا شد. این موزه به مدت 40 سال تنها موزه آستان قدس رضوی بود اما با استقرار نظام مقدس جمهوری اسلامی و آغاز تحول بنیادین در تمامی عرصه‌ها، موزه آستان قدس رضوی نیز مسیر توسعه را پیمود و در طی سال‌های پس از انقلاب شکوهمند اسلامی ایران چندین بار دچار تغییر و دگرگونی شد. درحال حاضر، مجموعه موزه‌های آستان قدس رضوی از 12 گنجینه شامل گنجینه قرآن و نفایس، گنجینه تخصصی فرش، گنجینه هدایای مقام معظم رهبری، گنجینه تاریخ مشهد، گنجینه سکه و مدال، گنجینه ظروف، گنجینه تمبر و اسکناس، گنجینه سلاح‌های گرم و سرد، چوبی و روکش چرمی، گنجینه ابزار نجوم و ساعت، گنجینه صدف و حلزون‌های دریایی و همچنین گنجینه هنر نقاشی تشکیل شده است.
در پایان
چغازنبیل، شوش، میدان امام اصفهان، تخت جمشید، فارسف سلیمان، تکاب، بم و چشم‌انداز تاریخی آن، کرمان، پاسارگاد، فارس، سلطانیه، زنجان، بیستون، کرمانشاه، مجموعه قره کلیسای آذربايجان، تاریخی ـ آبی شوشتر، بازار تبریز، بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، باغ ایرانی اکبریه بیرجند، فین کاشان، شاهزاده ماهان، ارم شیراز، عباس‌آباد بهشهر، چهلستون اصفهان، دولت‌آباد یزد، پاسارگاد شیراز، پهلوان‌پور یزد، گنبد قابوس، استان گلستان، مسجد جامع اصفهان، کاخ گلستان، تهران، شهر سوخته، چشم‌انداز فرهنگی میمند، محوطه باستانی شوش وه همچنی قنات‌های ایران، آثار تاریخی ثبت شده ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو هستند؛ ضمن این که مراسم قالیشویی مشهد اردهال، نقالی ایرانی، دانش سنتی لنج سازی و دریانوردی در خلیج فارس، موسیقی بخشی های خراسان، هنر نمایشی آیین تعزیه، مهارت فرش بافی کاشان، پرونده چندملیتی نوروز و همچنین ردیف های موسیقی ایرانی، فهرست آثار ثبت شده میراث معنوی ایران در یونسکو هستند.
12168/135/20
کانال اطلاع رسانی: https://telegram.me/imnanews