برای همکاری با همه دستگاه‌های متولی حفظ میراث تاریخی آماده‌ایم

شهریار ناسخیان، در گفتگو با خبرنگار ایمنا اظهار داشت: برگزاری رویدادهایی مانند نکوداشت هفته اصفهان، اتفاقات خوب و مثبتی است اما باید عمیق تر فکر کرد.
ناسخیان گفت:«حیف است کشوری مانند ایران و شهری مانند اصفهان، با معماری قوی و تکنولوژی های ساختاری، اثری داشته باشد و کشورهای حاشیه خلیج فارس و یا آسیای میانه آن ها را زودتر از ما ثبت کنند یا در مورد میراث معنوی هم چنین اتفاقی بیفتد. البته ایران بسیار غنی است، این کشورها نیز زمانی جزیی از ایران بوده اند ولی با این وجود حیف است که آثار با نام ایران ثبت نشود. و اگر غفلت کنیم کشورهایی مانند تاجیکستان، ارمنستان، آذربایجان و کشورهای حاشیه خلیج فارس و ترکیه زودتر به فکر ثبت آثاری مانند بادگیرهای ایران و نظایر آن خواهند افتاد، نظیر این اتفاق برای چوگان افتاد و هرچند پرونده ایران برای ثبت چوگان در یونسکو در حال بررسی است اما به طور کلی درباره حفاظت از آثار ملموس(مادی) و مناملموس(معنوی) باید بیش تر و عمیق تر فکر کنیم.
رئیس دانشکده حفاظت و مرمت دانشگاه هنر اصفهان به لزوم حفاظت از میراث ملموس و ناملموس توأمان تأکید نمود و افزود: هر انسانی یک جسم دارد و یک روح، جسم می میرد و دفن می شود ولی روح است که باقی می ماند و ماندگار است، این مسئله درباره میراث تاریخی نیز صادق است. فیزیک میدان نقش جهان بخشی از قضیه است که سمبولیک است ولی رفتارهایی که در آن فیزیک حاصل شده نیز برای ما بسیار حائز اهمیت است. شعار ایکوموس در سال 2016 درباره میراث ورزش است و علاوه بر کالبد ورزش به روح حاکم بر فضای ورزش نیز توجه دارد. رفتارهایی که در زورخانه ها می شود برای ما مهم است، یعنی ساختمان یک موضوع و روح مکان موضوعی دیگر است. باززنده سازی معناها و باورها و کردارها است که به برخی کشورها ارزش می دهد و این یک کیفیت است. روح مکان باید حفظ و احیا شود. یک انسان وقتی بمیرد جسمش از بین می رود ولی رفتارها، اخلاق، خاطرات و آثاری که از خود به یادگار می گذارد در حکم روح آن شخص است که همیشه ماندگار و جاودانه است. توجه به روح در حفظ میراث تاریخی نیز باید پررنگ باشد.
ناسخیان درباره عدم ورود افراد نامتخصص به بافت های تاریخی اصفهان اشاره نمود و خاطرنشان ساخت: بافت های تاریخی ما مشکلات بسیاری دارند، مشکلات آن ها نیز در مهاجرت ها و مدیریت غلط است، در بی دقتی و سهل انگاری است، در عدم شناخت ارزش های تاریخی است، در ساخت و سازهایی است که توسط افراد نابلد انجام می شود. ما معماران بسیار قوی داریم ولی همه آن ها تخصص ورود به بافت تاریخی را ندارند یعنی معماری آن ها از جنس بافت های تاریخی نیست. اگر ما بدانیم که میراث تاریخی ارزش است و برای دنیا دغدغه است و اهمیت بسیار دارد، نخواهیم گذاشت حتی یک سانتی متر این بافت ها را کسی طراحی کند که تخصص آن را ندارد. در این بافت ها باید با حساسیت رفتار کرد. فردی که پیر می شود هرگونه عمل جراحی بر روی او باید محتاطانه صورت گیرد ولی فرد جوان را راحت تر عمل می کنند. پس بافت های نوساز و جدید و اقماری، خیلی راحت تر با آن برخورد می شود و هر کسی می تواند در آن ورود کند ولی بافت های تاریخی به دلیل این که حاصل اصالت و تاریخ و قدمت و معناست هرکسی نباید به آن ورود کند و اظهارنظر کند.
رئیس دانشکده حفاظت و مرمت لزوم آشنایی مجموعه شهرداری ها با دانش، مفاهیم و ارزش های میراث تاریخی را از ضروریات دانست و گفت: زمانی در شهرداری ها افرادی مسئولیت داشتند که با مفاهیم تاریخی آشنایی نداشتند و از هر رشته ای به جز معماری و شهرسازی و مرمت، ولی اکنون معاونان شهرداری ها دارای رشته هایی مرتبط با مفاهیم و ارزش های تاریخی هستند، در گام بعدی باید دید آیا از دانش کافی در حوزه میراث تاریخی برخوردارند یا خیر. ما باید بتوانیم بافت هایی که ارزش و افتخار و اعتبار اصفهان و ایران هستند و کشور و شهر ما با این میراث شناخته می شوند، ساماندهی، بازخوانی و بازآفرینی کنیم و این ارزش ها را به رخ جهان بکشیم. امروزه یکی از بزرگ ترین راه های درآمدزایی شهرها و کشورها، سند گردشگری است.
وی ادامه داد: در اروپا در قلب بافت تاریخی پاریس، گران ترین خانه ها قرار دارد که افراد بسیاری تمایل دارند در این بافت قدیمی زندگی کنند. اگر مسئولین درجه اول و مردم به دنبال آن ها، به ارزش آثار تاریخی پی ببرند و بفهمند که این آثار را تخریب نکنند، استحکام بخشی کنند، توانبخشی کنند، اگر بزرگان و مدیران ما بدانند که این موضوع چقدر اهمیت دارد به مردم اجازه تخریب نمی دهند، اگر مردم بدانند که این آثار چقدر ارزش است، اگر بتوانیم فرهنگسازی کنیم، اگر حداقل از تجربه های کشورهای اروپایی و آمریکایی در این زمینه استفاده کنیم، می توانیم در زمینه حفاظت از آثار شهر و کشورمان بیش از پیش موفق باشیم. من آخرین متهم را مردم می دانم. ما مسئولین متهم ردیف اول هستیم. باید فرهنگ سازی کنیم، ما عصا و کلاه و خودنویس پدربزرگ را نگه می داریم این خودنویس شاید ننویسد، ممکن است موریانه قاب عکس را خورده باشد ولی به اعتبار پدربزرگ آن را نگه می داریم. اگر به مردم فهمانده شود که این محدوده، این بافت، این اثر برای شهر ارزش و افتخار است. اتفاقات بسیار مثبتی در این حوزه خواهد افتاد.
وی ادامه داد: شهروندان باید از این موضوع آگاهی یابند که زندگی در این خانه های تاریخی نسبت به آپارتمان نشینی چقدر از کیفیت و آرامش بیش تری برخوردار است. اگر تفهیم بشود، اگر به آن ها آموزش داده شود، اگر فرهنگ سازی شود، قطعاً این تخریب ها به حداقل خود می رسد. از سویی دیگر، عده بسیاری نیز از این ارزش ها آگاهی دارند ولی مبحث قدرت مالی شان مطرح می شود. خانه های بسیاری در اصفهان وجود دارد که می توانند الگو باشند. در بافت جلفا که دانشکده حفاظت و مرمت در آن واقع است، خانه هایی بودند که دیگر نیست و دیگر نمی توان آن ها را برداشت کرد و دیگر اثری از آن نیست. حیف است که این مفاهیم و  ساختارهاو الگوها از بین برود. زمانی که این الگوها که از بین برود، به تبع آن ها الگوهای رفتاری نیز از بین می رود. بخش خصوصی می تواند بسیار موثر باشد. خود من غیرمستقیم بااطلاع هستم که بخش خصوصی قصد دارد تعدادی از این خانه ها را خریداری کرده و تغییر کاربری دهند ولی مالکان به توافق نمی رسند، در این باره نیز باید نظام مدیریت ما ورود کند و تعاملی میان مالکان و خریداران داشته باشد. شکی نیست که بخش خصوصی می تواند بسیار کمک کند ولی هنوز این موضوع فرهنگ سازی نشده است. اگر میراث فرهنگی به لحاظ بودجه ای توانایی خرید ندارد، می تواند بخش خصوصی را تحریک کند و این در جهان رسم است و منحصر به ما نیست و در بسیاری نقاط بخش خصوصی بافت های تاریخی را حفاظت کرده است.
استادیار دانشکده مرمت به وجود حدود 6 هزار هکتار بافت با ارزش در اصفهان اشاره نمود و گفت: 6 هزار هکتار بافت تاریخی در اصفهان برای شهر و مملکت ما افتخار است. باید درباره اش فکرکنیم، برنامه ریزی کنیم. اصفهان شهر بزرگی است اما این مقدار بافت تاریخی که در قلب شهر است اکنون نیمه جان می زند، باید از تجربیات دیگر کشورها استفاده کرد و این قلب را احیا نمود. من اساساً مردم را به عنوان مقصر درجه اول در تخریب بافت های تاریخی نمی دانم. باید آگاهشان کرد و به این درجه کمال رساندشان که تاریخ ارزش دارد. ما باید احساس ارزش را در آن ها تحریک و مدیریت نماییم.
شهریار ناسخیان خاطرنشان ساخت: مرمت اقدامی بسیار پیچیده است. در مرمت باید آرامش، دقت، فکر و درعین حال سرعت وجود داشته باشد. باید با کیفیت عمل کرد و نه عجولانه. یکسری ساختمان ها تک بنا هستند، مقیاس جهانی دارند و متأسفانه برخی بده بستان ها باعث می شود که مرگ یک ساختمان سریع تر انجام شود. گاهی مرمت آن قدر طولانی می شود که از کیفیت می افتد و باید آن بخشی که مرمت شده را دوباره مرمت کنند، این مسئله به بی کفایتی، جنس قرارداد پیمانکار و کارفرما، و مباحث مالی بازمی گردد.
ناسخیان به معماری خاکی فلات مرکزی ایران و منطقه اصفهان اشاره کرد و از رطوبت به عنوان اصلی ترین معضل در این نوع بناها یاد نمود. وی اظهارداشت: پهنه ای که ما در آن زندگی می کنیم، دارای معماری از نوع خاکی است. هنر تمدن و معماری و ارزش های ایران به خاکی بودن و آجر و خشت و گل و سیمگل است. فرق معماری ما در این خطه با اروپا و یونان و رم در این است که آن ها معماری سنگی دارند و مصالح ما خاک است. این خاک، خصلتش این است که رطوبت می گیرد ولی سنگ به این شدت رطوبت پذیر نیست. معماری ما اساساً نفوذپذیری رطوبتش زیاد است و زندگی معاصر، رطوبت را بیشتر کرده است. آسفالت ها، آب های سطحی که می ریزیم، آب های زیزمینی و.... نهایتاً این که معماری خاکی نسبت به رطوبت آسیب پذیرتر است. باید به این موضوع رسیدگی کرد. اصلی ترین مشکل و معضل تخریب در 99درصد مواجه با بناهای تاریخی ما که خاکی هستند مشکل رطوبت است و  باید به آن رسیدگی کرد. چند عامل هم بیش تر ندارد و رطوبت یا صعودی است یا نزولی و یا از همسایه است یا از بیرون یا از درون، و باید کنترل شود که راهکار هم دارد و خیلی علمی و ساده هم هست.
دکترای مرمت ابنیه و بافت های تاریخی اصفهان، این موضوع را که اگر آب در زاینده رود جریان نداشته باشد پل خراب می شود را علمی ندانست و گفت: به این سادگی نیست که اگر آب نباشد این سازه های آبی تخریب می شوند. نکته این است که تا زمانی که مصالحی که در فونداسیون پل ها وجود دارد از بین نرود، پل خراب نمی شود. اما این مسئله که پل ها و سازه های آبی با آب زندگی می کنند مسئله دیگری است ولی مستقیم نمی توانیم بگوییم که اگر آب نباشد تخریب می شوند. عدم حضور آب در شرایط عادی، لزوماً سبب تخریب آن ها نمی شود.
ناسخیان با اشاره به اینکه باید در تغییر کاربری ها دقت کرد، افزود: اصولاً تغییر کاربری ها از سوی میراث فرهنگی با حساسیت انجام می شود، ولی چون بحث اقتصادی برای بخش خصوصی مطرح است گاهی کاربری هایی را تزریق می کند که بعضاً در قدرت و ظرفیت آن بنا نیست و می تواند سبب تغییر شود. در هرصورت معتقدم در ابتدا باید به فکر خریداری بنا و حفاظت از آن بود تا بتوان آن ها را احیا و تجدید حیات شان را فراهم آورد و سپس کاربری بر آن ها تزریق شود و یقیناً تغییر کاربری بناهای تاریخی باید با احتیاط و توسط کارشناسان این حوزه انجام شود.
وی ضمن اشاره به اصفهان به عنوان شهر خلاق با محوریت صنایع دستی، به لزوم ایجاد موزه صنایع دستی در اصفهان تأکید نمود و گفت: من فکر می کنم موزه صنایع دستی باید در دل بافت باشد. قلب شهر اصفهان از لحاظ تاریخی، میدان نقش جهان است. مجموعه هایی که منتسب به این میدان و فضا هستند باید به عنوان موزه استفاده شود. یقیناً در فاز اول، طراحی کردن ساختمان های جدید و مدرن برای ایجاد موزه صنایع دستی اصفهان مناسب نیست. به اندازه کافی بنا داریم که بتواند این مفهوم را حمایت کند و بازدید کننده را جذب کند، ضمن این که بهانه ای ابرای حفظ بنای تاریخی نیز هست. من فکر می کنم میدان نقش جهان و متعلقاتش بهترین مکان است برای این که مطالعه شود و فضایی را برای این موزه ایجاد کند.
عضو هیئت علمی دانشکده مرمت به لزوم توجه و تأثیرگزاری رسانه ها در عرصه فرهنگ سازی اشاره نمود و آن را بسیار پسندیده برشمرد. شهریار ناسخیان افزود: من از سازمان های علمی،آکادمیک، دانشگاه ها و مدارس فرهنگی و هنری خواهش می کنم که مردم را تحریک و تهییج کنیم تا مردم با مفاهیم و ارزش های میراث تاریخی آشنا شوند. در میراث فرهنگی باید تعامل وجود داشته باشد. متأسفانه در کشور ما، در استان ما، در شهر ما، خط قرمزهایی میان مدارسمان و میراث فرهنگی وجود دارد و این واقعاً حیف است. دانشگاه هنراصفهان به عنوان یکی از قطب های مرمت شناخته می شود و حیف است که در شهر ما، ارگان هایی مانند سازمان میراث فرهنگی، شهرداری، استانداری و جوامعی که اجرایی هستند و عملیاتی کار می کنند، از این فکر استفاده نکنند. در این دانشگاه بی نهایت نیروی مجرب متخصص و تکنیکال وجود دارد که می توانند در این حوزه ها کمک کنند. من خواهش می کنم دوستان ما در سازمان ها و ارگان های مختلف، از مشاوره دریغ نکنند تا بتوان تعامل خوبی با دانشگاه هنر اصفهان در زمینه حفاظت از میراث داشته باشند. من این را در وهله اول به مدیران شهری می گویم و در وهله دوم به مردم که اگر حفاظت از میراث تاریخی دغدغه آنهاست، مستقیم وارد مذاکره با این دانشگاه شوند، ما برای ارائه هرگونه کمک فکری به آنها آماده ایم./