استان اصفهان خانه موزه شخصیت ندارد؟!

به گزارش خبرگزاری ایمنا، کانون توجّه در خانه موزه ها تنها اشیاء به نمایش در آمده نیست، بلکه به لحاظ بار تاریخی-  فرهنگی ، فضا نیز در زمان و مکان خود تفسیر و معرّفی می شود.

خانه موزه شخصیت
بر اساس طبقه بندی مورد تصویب انجمن بین المللی خانه موزه های تاریخی(DEMHIST) در هشتمین کنفرانس سالیانه این انجمن به سال۲٠٠۷ میلادی در شهر وین در اتریش، خانه موزه های تاریخی در یازده گروه مختلف قرار داده شدند که بر این اساس، خانه موزه های شخصیت ها به عنوان اولین گروه در این تقسیم بندی شناخته می شوند، این نوع موزه ها اختصاص به معرّفی شخص داشته و در برگیرنده وسایل زندگی، نوع معیشت، آثار و بیوگرافی شخصیت مورد نظر است.
 خانه چیزی واقعی است، زیرا ارائه کننده یک رمز یا خصوصیت ادراکی است که در زندگی روزمره بارها تجربه شده است. اتاق خواب ها، پذیرایی، حمّام، آشپزخانه، کاغذ دیواری و اسباب و اثاثیه موجود در خانه موزه ها هم چون فضاها و اشیایی در نظر گرفته می شوند که هر یک از آن ها دارای اهمیّت و ارزش روایتی خاص خود است.
 خانه موزه های شخصیت با هدف حفظ ارزش ها و اندیشه های خاص انسان ها مورد توجه است و در این نوع موزه ها، احساس تعلق مجموعه به مالک و ساختمان مورد نظر و از سویی فضا در خدمت محتوا، وجود ارتباطی متقابل و قابل درک میان مالک، مجموعه و ساختمان را آشکار می نماید.

خانه موزه شخصیت در ایران
داده های آماری موزه های ایران نشان می دهد که تعداد 18 خانه موزه شخصیت در کشور ایران وجود دارد که نام این خانه موزه ها، استان و شهر محل گشایش آن ها به ترتیب سال تأسیس، به قرار زیر است:
- موزه­ صبا در شهر تهران، موزه­ ادبی شهریار، در شهر تبریز، موزه­ دکتر حسابی، در شهر تهران، خانه موزه­ شهید رجایی، در شهر تهران، کتابخانه و موزه­ دکتر شهیدی در تهران، موزه­ رییس علی دلواری در بوشهر، خانه­ آیت الله طالقانی، در البرز، موزه­ دکتر سندوزی، در تهران، موزه­ شهید مطهری، در خراسان رضوی، خانه موزه­ دکتر علی شریعتی، در تهران، خانه موزه مکرمه قنبری، در مازندران، خانه­ میرزا کوچک خان جنگلی، در گیلان، خانه موزه­ مرتضی مطهری در تهران، خانه­ نیما در مازندران، خانه موزه­ شهید چمران، در تهران، خانه موزه شهید بهشتی در تهران، خانه موزه عزت الله انتظامی در تهران و خانه بامداد، در شهر کرج.
خانه موزه های ذکر شده، در هفت استان کشور قرار گرفته اند. به عبارتی، سایر استان ها فاقد خانه موزه های شخصیت ها هستند. بر اساس این مطالعات، تأسیس خانه موزه­ شخصیت ها در ایران، به دهه­۱۳۵۰ خورشیدی باز می گردد؛ ضمن آن که بررسی خانه موزه ها در ایران، نشان می دهد که شهرداری به عنوان اصلی ترین سازمان متولی خانه موزه شخصیت ها به شمار می رود که این مهم، نقش خانه موزه های شخصیت ها را به عنوان بخشی از هویّت و میراث شهر برجسته می سازد؛ در این بررسی، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به عنوان یکی از سازمان های مؤثّر در حفظ و نگهداری خانه های مشاهیر، در ردیف بعد قرار گرفته است.


مفاخر بی شمار و تعداد اندک خانه موزه های شخصیت در ایران
در کشور ایران و با وجود حضور شخصیت های متفاوت فرهنگی، هنری، علمی و... در طول سالیان بسیار، نه تنها  خانه موزه های شخصیت های موجود به لحاظ وضعیت کمّی در شرایط ایده آلی قرار نگرفته اند، بلکه با وجود ثبت تعداد بسیاری از خانه های مفاخر کشور در فهرست آثار ملّی، این خانه ها به حال خود رها شده و در شرایط نامطلوبی قرار داشته و یا تخریب شده اند، به دیگر سخن با مرگ شخصیت مورد نظر، خانه­ وی نیز امکان بقا را از دست داده است. این در حالی است که که می توانید در پوُرتس موث به دیدن خانه ای بروید که چارلز دیکنز در آن متولّد شد، زمانی که نیروی دریایی بریتانیا هنوز در جنگ با ناپلئون بود، دیکنز تنها سه سال ابتدای زندگی خود را در این خانه گذراند، امّا همین حضور کوتاه، سبب می شود که با قدم گذاردن در میلادگاه دیکنز، آرزوهای بزرگِ وی را در نگاه کودک هفت ساله و یتیمی به نام پیپ مشاهده نمود و همراه با این رمان نویس بزرگ اجتماعی با جو گارجی، آبل مگویچ، خانم هویشام و استلا همراه شد.
 در مسکو خانه ای را به نظاره خواهی نشست که خالق بزرگ ترین سبک بازیگری جهان- کنستانتین سرگئی اِستانیسلاوسکی و همسرش، هفده سال در آن زیستند. در وین خانه های بسیاری را خواهی یافت که بتهوون در آن ها اقامت داشته است، خانه هایی که با وجودِ داشتن کاربری های مسکونی و تجاریِ کنونی، با نشانه های قرمز و سفید پرچم کشور اتریش از سایرخانه ها مجزا شده و ۳۵ سال زندگی بتهوون در این کشور را حکایت می کنند.

 می توانید پیکاسو- بزرگ ترین نقّاش مدرنیست معاصر جهان و بنیان گذارسبک کوبیسم در نقّاشی را در خانه محلّ تولّد وی در شهر مالاگا ملاقات کرده و بمباران شهر گرنیکا را به یاد آورید و یا در خانه و کارگاه رامبرانت در آمستردام، مسیر زندگی این نقّاش هلندی در قرن هفدهم را به نظاره بنشینی. با قدم گذاردن در خانه محلّ تولّد ویلیام  شکسپیر، خانه مادرش- ماری آردِن، خانه همسرش آنی هاداوای قبل از ازدواج با وی، خانه دخترش- سوسانا و همسر وی، جان هال و نیز خانه الیزابت- نوه شکسپیر که به عنوان پنج خانه و باغ تاریخی زیبا در شهر اِسترافورد شناخته شده اند، لوازم و مسیر زندگی شکسپیر و خانواده اش در بین قرن های شانزدهم تا بیستم میلادی نمایان خواهد گشت.
همچنین در فرانسه، آخرین شام مسیح و یاران وی در کنار مونالیزا، با ورود به خانه محلّ مرگ لئوناردو داوینچی در شهر اِمبییوز، در ذهن تداعی خواهد شد. داستان های کوتاه لوییجی پیراندلو در خانه وی در شهر رم مرور می شوند و در میلادگاه موتسارت در زالتسبورگ، دون ژوان شنیده خواهد شد. می توانی به یاد«زندانی قفقاز» به خانه های پوشکین شاعر و نویسنده صاحب قلم روسی در سن پترزبورگ، کیِف، برادزانی و اُدِسا بِروی و از دوئلی که منجر به مرگ وی شد ابراز تأسّف کنی! فردریک شوپن نیز در منازل خود در اِنتوین، سوخِزِف و وَرشو بازدید کنندگان را به تماشا می نشیند! هرکس با هر ملّیتی، چه کوبایی و چه غیر کوبایی، با قدم زدن در خانه­ ارنست همینگوی می تواند مبارزه میان زندگی و مرگ را در جنگ بین ماهیگیری پیر و یک ماهی بزرگ درک نماید، جایی که همینگوی نوشت: «یک مرد را می توان نابود کرد، ولی نمی توان شکست داد». انعکاس تصویر دخترک کبریت فروش را که می خواهد در سرمای منجمدکننده شب سال نو کبریت هایش را بفروشد، در خانه محلّ تولّد هانس کریستین اندرسون در اودِنس خواهی نگریست و در دوسلدورف با  قدم زدن در میلادگاه گوته، هم زمانی با وِرتر آشفته حال را که وصف حال خود گوته در جوانی اش بوده است، احساس خواهی نمود. آن جا امیلی برونته را به واسطه شاهکارش- بلندی های بادگیر- درخانه محلّ تولّدش در تورنتون در ایالت یورکشِر تحسین خواهی نمود و این جا آن چه می ماند، تخریب خانه فروغ فرّخ زاد است و به قول وی « معیارهای سنجش سفر کرده بر مدار صفر» !

 این جا، در ایران عزیزمان، خانه میرزاده عشقی خراب می شود و صدای سه گلوله دوازدهم تیرماه ۱۳۳۰ در میان یک آپارتمان پنج طبقه کمانه می کند! خانه­ پرویز تناولی تنها۱٠روز موزه می ماند، لوازم خانه شاملو به مزایده گذاشته می شود، سهم حسین بهزاد از خانه اش تنها یک کاشی روی دیوار است، صدای سینوهه، پزشک مخصوص آخناتون و پیمان دوستی آتوس، پورتوس، آدامیس و دارتن بان در سه تفنگدار، همراه با خاطرات ذبیح الله منصوری در میان گرد و خاک های دفتر مجله خواندنی ها گم می شود، در قرن 21 صادق هدایت هنوز موزه ندارد، خانه ملک الشعرای بهار به انبار تبدیل می شود، درخت ارغوان هوشنگ ابتهاج در خانه اش تنها می ماند، خانه عبدالحسین زرین کوب پله پله گذر عمر را طی می کند و تخریب می شود، ژازه طباطبایی فراموش می شود و...!!!

استان اصفهان خانه موزه شخصیت ندارد!
استان اصفهان مفاخر بیشماری را در خود پرورانده است... محمود دهنوی، امیر ساعی، حسن کسایی، تاج اصفهانی، کلارا آبکار، سیدمهدی سجادی نایینی، حسین مصورالملکی، جلال الدین همایی، رضا بدر السماء، محمد مهریار، جلیل شهناز، ادیب خوانساری، حسین یاوری، محمود محمودی خوانساری، عباس کاظمی، سید محمد علی جمالزاده، پروین دولت آبادی، منوچهر قدسی، یدالله کابلی خوانساری، سیروس ساغرى، آیت الله دکتر بهشتی، دکتر سید باقر ایت الله زاده شیرازی، مجید صادق زاده، عبدالوهاب شهیدی، عباس بهشتیان، لطف الله هنرفر، غلامحسین ابراهیم دینانی و بسیاری دیگر، از جمله مفاخر و مشاهیر خطه هنرپروز اصفهان هستند. اما با وجود مفاخر بنام و فراوان در جای جای استان اصفهان، این استان هنرخیز و هنرپرور هنوز خانه موزه شخصیت ندارد؛ هیچ یک از خانه های این اساتید بی بدیل به خانه موزه ایشان تبدیل نشده است و استان اصفهان هنوز خانه موزه شخصیت ندارد.

 خانه موزه ها به عنوان گواهی های ممتاز یک جامعه، یک دوره تاریخی، یک سلیقه هنرمندانه و به عنوان یک زندگی کامل در نظر گرفته می شوند و اهمیّت همه خانه موزه ها هر چند به لحاظ اقامتی فقط یک بار درک شده و کمتر مورد استفاده قرار گرفته باشند، در توجّه به مکان سکونت انسان و نیز محتویات ساختمان است؛ ضمن آن که در خانه موزه ها، توجّه به چگونگی حفاظت از میراث ملموس(ساختمان، اشیاء و مجموعه) و میراث غیر ملموس (مفاهیم، سلیقه ها، مراسم و آیین های عبادی) که به عنوان بخش گسترده ای از میراث انسانی به شمار می روند، حائز اهمیّت است.
 در خانه موزه های شخصیت به عنوان یکی از انواع خانه موزه ها، اشیاء به نمایش در آمده، در مکان و زمان تاریخی-  فرهنگی خود معرّفی خواهند شد؛ ضمن آن که شیء یا  اثر فرهنگی در واقع در همان فضای حقیقی- ساختمان قرار دارد، همان طور که مجموعه و شخصی که مالک خانه بوده( یا در آن زندگی می کرده است ) نیز حقیقی هستند. چه بسا با توجه و پیگیری خانه های مفاخر بزرگان، می توان استان اصفهان و کشور عزیزمان را به یکی از نقاط پر موزه در جهان بدل کرده و نام و یاد مشاهیر استان را با قدم نهادن در خانه ای که روزگاری محل زندگی ایشان و خلق آثار ارزشمند آنان بوده است تجربه نمود، البته که همت و دانش مسوولین مربوطه را می طلبد. به امید آن روز...
/شیرین مستغاثی، کارشناس ارشد مرمت اشیاء تاریخی و فرهنگی/