به گزارش ایمنا، در جامعه ای که تولید، توزیع، مصرف، تجمیع و مدیریت اطلاعات یک امر مهم اقتصادی، سیاسی و فرهنگی تلقی می‌شود، به مردمی که لوازم موجود برای ایفای نقش در چنین جامعه‌ای را دارند شهروندان دیجیتال می گویند.
طبق این رویکرد می توان گفت جامعه اطلاعاتي، از عوارض توسعه شتابان فناوري اطلاعات است. امروزه موبایل، این تکنولوژی به اصطلاح کوچک، تمامی رسانه ها و میدیاها را در خود ادغام کرده و می تواند با اتصال به شبکه های جهانی نیاز شهروندان دیجیتال به کسب اطلاعات را در کوتاه ترین زمان و در هر جایی که باشند تامین کند. پس باید به بهترین شیوه نسبت به چرخه رقابتی حصول اطلاعات، اقدام کنیم. این مسئله ازطریق درک و فهم اطلاعات حاصل می شود. ما در جامعه‌ای زندگی میکنیم که با چالش نبود توجه به اطلاعات مواجه هستیم و بخش بزرگی از جامعه اهمیت اطلاعات را درک نکردهاند. اطلاعات به معنای آگاه بودن است و نه صرفا رد و بدل کردن مطالب سرگرم کننده و ارسال لطیفه در شبکه های اجتماعی. کاهش سرانه مطالعه این امر را به شدت گوشزد می کند. پس ضرورت خلق کتابداری الکترونیکی هم نباید دور از ذهن باشد.
در جهان کنونی با توجه به دسترسی افراد به منابع اینترنتی و شبکه های مجازی، مقوله کتاب و کتابخوانی نیازمند بازنگری جدی در زمینه جذب مخاطب است. زیرا کتاب نقش مهمی در راه شکوفایی و بالندگی افراد و جوامع دارد و از راه های دستیابی به دانایی و توانایی محسوب می شود که بشر را در فهم و درک درست از نادرست یاری می دهد. اگر جامعه ای کتاب‌خوان باشد و در بعد وسیعتر اهمیت اطلاعات را بداند و راههای کسب اطلاعات را بداند، هر کدام از این افراد در جامعه تاثیر مثبت دارند. قرار نیست اطلاعات فقط روی کاغذ باشد، بخشی از دادهها قابل دیدن و شنیدن هستند و در بخشهای مختلف قابل استفاده‌اند. بعضی از کانال ها در شبکه‌های اجتماعی وجود دارند که مربوط به کتاب هستند؛ مانند the book lovers، good readers، library think و غیره. این شبکهها در محیطهای بین‌المللی این امکان را فراهم کرده که افراد تجربه های کتابخوانی خود را به اشتراک بگذارند. در ایران هم سایت booki.ir هست که از سوی نهاد کتابخانه های عمومی ایجاد شده است.
چیستا یثربی و داستانی که بیش از ٥٠ هزار بار خوانده شده!
با گسترش رسانه‌های اجتماعی، تلاش برای فعالیت در جهت کتابخوانی به قشرهایی از مردم رسیده و در شبکه‌های اجتماعی گروه‌هایی از علاقه‌مندان به کتاب برای تشویق به مطالعه به وجود آمده است. چیستا یثربی کارگردان و نمایشنامه نویس، در اقدامی جدید سعی کرده داستان های خود را در صفحات تلگرام و اینستاگرام خود منتشر کند. در شرایطی که سرانه مطالعه در کشور ٢ دقیقه است، و طبق آخرین آمار معاونت فرهنگی ارشاد، به ازای هر ١٠ هزار ایرانی، فقط ٩.٣ کتاب چاپ می شود، هر کدام از قسمت‌های این عاشقانه دنباله دار چیستا یثربی بیش از ٥٠ هزار بار خوانده شده است و کانال تلگرام وی تنها ظرف سه هفته بیش از صدهزار عضو پیدا کرده است که این حرکت بدیعی برای فرهنگ مطالعه در بستر شبکه‌های اجتماعی است.
ترویج کتابخوانی الکترونیک کمک بزرگی به کتابخانه‌هاست
«مژده محمدی» کتابدارِ بخش مرجع کتابخانه تخصصی وزارت امور خارجه در گفتگو با ایرنا گفت: سرانه کتاب خوانی با توجه به وضع موجود و به دلیل مشکلات اقتصادی، کاهش یافته است.
وی علت استقبال کم از محصولات فرهنگی به ویژه کتاب را در ایران، نبود فرهنگ مناسب دانست و تاکید کرد: بخشی از این امر به شرایط موجود جامعه همچون فرهنگ سازی باز می گردد اما قسمت بیشتر آن، به تغییر شکل اطلاعات ارتباط دارد که این تغییر، بیشتر مردم جامعه را به طرف استفاده از اینترنت و دیگر روش های تازه اطلاعاتی هدایت کرده است، روش های تازه اطلاعاتی سبب شده که بیشتر افراد به طرف کتاب ها و اطلاعات الکترونیکی و مجازی گرایش پیدا کنند، اما همچنان کتاب به عنوان منبع مفید اطلاعاتی، جایگاه خود را در جامعه حفظ کرده است.
این کارشناس حوزه کتابداری درباره تاثیر کتاب های مناسب تلفن همراه(eBook) بر روی میزان مطالعه، گفت: استفاده از این کتاب ها تاثیر بسیار مثبتی در رشد مطالعه دارد. در شرایط کنونی جامعه، بیشتر جوانان در شبکه های اجتماعی عضو هستند، اگر جامعه به طرفی حرکت کند که در این شبکه ها کتاب های تازه چاپی و الکترونیک معرفی شوند، گامی مثبت در مسیر فرهنگ سازی کتابخوانی صورت خواهد گرفت.
وی با اشاره به این موضوع که برای ارائه کتاب های الکترونیک در کتابخانه ها بخش خاصی در نظر گرفته شده است، افزود: فضاهایی در کتابخانه ها وجود دارد که به صورت دیجیتال فعالیت می کنند و کتاب های دیجیتال را در اختیار همگان قرار می دهند. اگر فرهنگ سازی لازم برای استفاده از کتاب های الکترونیک متناسب با فضاهای حقوق مالکیت فکری و معنوی انجام شود، کمک بزرگی به کتابخانه ها خواهد شد، زیرا نگهداری حجم بسیاری از کتاب ها در کتابخانه، امری بسیار مشکل است.
فضای مجازی و معضل سرقت‌های ادبی!
با پیدایش اینترنت، فضا کمی تعاملیتر شده است، در نتیجه فرمت کتابخوانی به خود شکل جدیدتری گرفته است. گرچه هنوز کتاب های چاپی از معنا نیفتاده، اما امکانهای تازهای به روی ما گشوده شده است. از طرفی سرقت ادبی، نشر غیرمجاز کتاب، دانلود و انتشار آثار ادبی بدون اجازه ناشر و مولف و ... از مسائلی است که در حوزه نشر به چشم می‌خورد. در قانون "حقوق پدیدآورنده" آمده است: «حقوق پدیدآورنده شامل حق انحصاری نشر و پخش و عرضه و اجرای اثر و بهره‌برداری مادی و معنوی از نام و اثر اوست.» اما با رواج بیش از پیش اینترنت و تبدیل غیرقانونی کتاب‌ها به فایل پی‌دی‌اف، این قانون تا حدود زیادی رعایت نمی‌شود. نشر کتاب و اینکه شبکه های اجتماعی را مروج کتابخوانی بدانیم مخالفانی نیز دارد.
دکتر محمود فرهادی، جامعه شناس، معتقد است کانالهای کتاب خوانی که در شبکه های مجازی شکل گرفته اند اعضای محدودی دارند و کتاب هایی که به صورت pdf در این کانال ها بارگذاری می شوند تا چه حد اجازه نشر کتاب و حقوق مولف در آنها رعایت می شود،کتاب هایی همچون کلنل "محمود دولت آبادی" که هنوز به چاپ نرسیده است اما به راحتی می توان در این دسته از کانال ها آن را دانلود کرد و این مسئله باعث اعتراض نویسنده کتاب شده است. در واقع بدون مجوز سرمایه ادبی یک نفر را به راحتی جهت دانلود قرار می دهند.
وی افزود: از طرفی دیگر اعضای این شبکه ها محدود است و توانایی ایجاد یک موج را در بین جمعیت 70 میلیونی ندارند، از نسبت ساده بین گسترش شبکه های اجتماعی و نشر کتاب، کاملا مشخص می شود که در چند سال اخیر تیراژ کتاب از 1000 نسخه به 200 نسخه کاهش یافته است که این مسئله بیانگر وضعیت کتاب خوانی در ایران است. پژوهش های صورت گرفته در همین رابطه نشان می دهد که این شبکه های اجتماعی اگر تاثیر منفی در سرانه مطالعه نداشته باشند، تاثیر مثبت هم بر جای نگذاشته اند. چون نه قابلیت و نه توانایی ترویج کتابخوانی را ندارند. برای افزایش سرانه مطالعه نیازمند استفاده از ابزارهایی غیر از شبکه های اجتماعی هستیم تا بتوانیم فرهنگ کتاب و کتاب خوانی را گسترش دهیم.
در نهایت می توان گفت؛ کانالهای تلگرامی و سایر شبکه های مجازی به بررسی و کار پژوهشی نیاز دارند؛ اینکه چقدر از این کانالهای مرتبط با کتاب می‌توانند موثر یا مضر باشند و تاثیرات مثبت و منفی داشته باشند، خلأ کارهای پژوهشی روی پدیده‌های نوظهور این‌چنینی و آشنایی با ظرفیت‌های آنها به شدت احساس می‌شود. رعایت نکردن قانون حق مولف در ایران از بزرگ‌ترین آسیب‌های آثار فرهنگی و هنری است و تنها راه برای سامان دادن به اوضاع نابسامان کپی‌رایت، تحقیق و شناخت دقیق و در نهایت تنظیم صحیح قانون و اجرای آن است. اگر بخواهیم نمونههای قابل توجه استفاده از شبکه های اجتماعی برای کتابخوانی را مثال بزنیم میتوانیم انجمن های کتابداری کشورهایی چون کانادا، آمریکا و سنگاپور را مثال بزنیم که چطور از طریق این شبکه ها اطلاعرسانی و ترویج کتابخوانی را آموزش میدهند. حتی در پایگاه یوتیوب یا حتی پایگاه فارسی‌زبان آپارات می‌توان موارد آموزشی بسیاری یافت. پایگاه‌های دیگری هم هستند که در زمینه کتابخوانی و دیگر موارد آموزشی قابل استفاده هستند. پس بهتر است ضرورت کتابخانه های دیجیتال در سراسر کشور که هم اجازه نشر را دارا هستند و هم به صورت قانونی کار می کنند را بیشتر دریابیم.
12135/135/20
/گزارش از تانیا شعفی/
طبق این رویکرد می توان گفت جامعه اطلاعاتي، از عوارض توسعه شتابان فناوري اطلاعات است. امروزه موبایل، این تکنولوژی به اصطلاح کوچک، تمامی رسانه ها و میدیاها را در خود ادغام کرده و می تواند با اتصال به شبکه های جهانی نیاز شهروندان دیجیتال به کسب اطلاعات را در کوتاه ترین زمان و در هر جایی که باشند تامین کند. پس باید به بهترین شیوه نسبت به چرخه رقابتی حصول اطلاعات، اقدام کنیم. این مسئله ازطریق درک و فهم اطلاعات حاصل می شود. ما در جامعه‌ای زندگی میکنیم که با چالش نبود توجه به اطلاعات مواجه هستیم و بخش بزرگی از جامعه اهمیت اطلاعات را درک نکردهاند. اطلاعات به معنای آگاه بودن است و نه صرفا رد و بدل کردن مطالب سرگرم کننده و ارسال لطیفه در شبکه های اجتماعی. کاهش سرانه مطالعه این امر را به شدت گوشزد می کند. پس ضرورت خلق کتابداری الکترونیکی هم نباید دور از ذهن باشد.
در جهان کنونی با توجه به دسترسی افراد به منابع اینترنتی و شبکه های مجازی، مقوله کتاب و کتابخوانی نیازمند بازنگری جدی در زمینه جذب مخاطب است. زیرا کتاب نقش مهمی در راه شکوفایی و بالندگی افراد و جوامع دارد و از راه های دستیابی به دانایی و توانایی محسوب می شود که بشر را در فهم و درک درست از نادرست یاری می دهد. اگر جامعه ای کتاب‌خوان باشد و در بعد وسیعتر اهمیت اطلاعات را بداند و راههای کسب اطلاعات را بداند، هر کدام از این افراد در جامعه تاثیر مثبت دارند. قرار نیست اطلاعات فقط روی کاغذ باشد، بخشی از دادهها قابل دیدن و شنیدن هستند و در بخشهای مختلف قابل استفاده‌اند. بعضی از کانال ها در شبکه‌های اجتماعی وجود دارند که مربوط به کتاب هستند؛ مانند the book lovers، good readers، library think و غیره. این شبکهها در محیطهای بین‌المللی این امکان را فراهم کرده که افراد تجربه های کتابخوانی خود را به اشتراک بگذارند. در ایران هم سایت booki.ir هست که از سوی نهاد کتابخانه های عمومی ایجاد شده است.
چیستا یثربی و داستانی که بیش از ٥٠ هزار بار خوانده شده!
با گسترش رسانه‌های اجتماعی، تلاش برای فعالیت در جهت کتابخوانی به قشرهایی از مردم رسیده و در شبکه‌های اجتماعی گروه‌هایی از علاقه‌مندان به کتاب برای تشویق به مطالعه به وجود آمده است. چیستا یثربی کارگردان و نمایشنامه نویس، در اقدامی جدید سعی کرده داستان های خود را در صفحات تلگرام و اینستاگرام خود منتشر کند. در شرایطی که سرانه مطالعه در کشور ٢ دقیقه است، و طبق آخرین آمار معاونت فرهنگی ارشاد، به ازای هر ١٠ هزار ایرانی، فقط ٩.٣ کتاب چاپ می شود، هر کدام از قسمت‌های این عاشقانه دنباله دار چیستا یثربی بیش از ٥٠ هزار بار خوانده شده است و کانال تلگرام وی تنها ظرف سه هفته بیش از صدهزار عضو پیدا کرده است که این حرکت بدیعی برای فرهنگ مطالعه در بستر شبکه‌های اجتماعی است.
ترویج کتابخوانی الکترونیک کمک بزرگی به کتابخانه‌هاست
«مژده محمدی» کتابدارِ بخش مرجع کتابخانه تخصصی وزارت امور خارجه در گفتگو با ایرنا گفت: سرانه کتاب خوانی با توجه به وضع موجود و به دلیل مشکلات اقتصادی، کاهش یافته است.
وی علت استقبال کم از محصولات فرهنگی به ویژه کتاب را در ایران، نبود فرهنگ مناسب دانست و تاکید کرد: بخشی از این امر به شرایط موجود جامعه همچون فرهنگ سازی باز می گردد اما قسمت بیشتر آن، به تغییر شکل اطلاعات ارتباط دارد که این تغییر، بیشتر مردم جامعه را به طرف استفاده از اینترنت و دیگر روش های تازه اطلاعاتی هدایت کرده است، روش های تازه اطلاعاتی سبب شده که بیشتر افراد به طرف کتاب ها و اطلاعات الکترونیکی و مجازی گرایش پیدا کنند، اما همچنان کتاب به عنوان منبع مفید اطلاعاتی، جایگاه خود را در جامعه حفظ کرده است.
این کارشناس حوزه کتابداری درباره تاثیر کتاب های مناسب تلفن همراه(eBook) بر روی میزان مطالعه، گفت: استفاده از این کتاب ها تاثیر بسیار مثبتی در رشد مطالعه دارد. در شرایط کنونی جامعه، بیشتر جوانان در شبکه های اجتماعی عضو هستند، اگر جامعه به طرفی حرکت کند که در این شبکه ها کتاب های تازه چاپی و الکترونیک معرفی شوند، گامی مثبت در مسیر فرهنگ سازی کتابخوانی صورت خواهد گرفت.
وی با اشاره به این موضوع که برای ارائه کتاب های الکترونیک در کتابخانه ها بخش خاصی در نظر گرفته شده است، افزود: فضاهایی در کتابخانه ها وجود دارد که به صورت دیجیتال فعالیت می کنند و کتاب های دیجیتال را در اختیار همگان قرار می دهند. اگر فرهنگ سازی لازم برای استفاده از کتاب های الکترونیک متناسب با فضاهای حقوق مالکیت فکری و معنوی انجام شود، کمک بزرگی به کتابخانه ها خواهد شد، زیرا نگهداری حجم بسیاری از کتاب ها در کتابخانه، امری بسیار مشکل است.
فضای مجازی و معضل سرقت‌های ادبی!
با پیدایش اینترنت، فضا کمی تعاملیتر شده است، در نتیجه فرمت کتابخوانی به خود شکل جدیدتری گرفته است. گرچه هنوز کتاب های چاپی از معنا نیفتاده، اما امکانهای تازهای به روی ما گشوده شده است. از طرفی سرقت ادبی، نشر غیرمجاز کتاب، دانلود و انتشار آثار ادبی بدون اجازه ناشر و مولف و ... از مسائلی است که در حوزه نشر به چشم می‌خورد. در قانون "حقوق پدیدآورنده" آمده است: «حقوق پدیدآورنده شامل حق انحصاری نشر و پخش و عرضه و اجرای اثر و بهره‌برداری مادی و معنوی از نام و اثر اوست.» اما با رواج بیش از پیش اینترنت و تبدیل غیرقانونی کتاب‌ها به فایل پی‌دی‌اف، این قانون تا حدود زیادی رعایت نمی‌شود. نشر کتاب و اینکه شبکه های اجتماعی را مروج کتابخوانی بدانیم مخالفانی نیز دارد.
دکتر محمود فرهادی، جامعه شناس، معتقد است کانالهای کتاب خوانی که در شبکه های مجازی شکل گرفته اند اعضای محدودی دارند و کتاب هایی که به صورت pdf در این کانال ها بارگذاری می شوند تا چه حد اجازه نشر کتاب و حقوق مولف در آنها رعایت می شود،کتاب هایی همچون کلنل "محمود دولت آبادی" که هنوز به چاپ نرسیده است اما به راحتی می توان در این دسته از کانال ها آن را دانلود کرد و این مسئله باعث اعتراض نویسنده کتاب شده است. در واقع بدون مجوز سرمایه ادبی یک نفر را به راحتی جهت دانلود قرار می دهند.
وی افزود: از طرفی دیگر اعضای این شبکه ها محدود است و توانایی ایجاد یک موج را در بین جمعیت 70 میلیونی ندارند، از نسبت ساده بین گسترش شبکه های اجتماعی و نشر کتاب، کاملا مشخص می شود که در چند سال اخیر تیراژ کتاب از 1000 نسخه به 200 نسخه کاهش یافته است که این مسئله بیانگر وضعیت کتاب خوانی در ایران است. پژوهش های صورت گرفته در همین رابطه نشان می دهد که این شبکه های اجتماعی اگر تاثیر منفی در سرانه مطالعه نداشته باشند، تاثیر مثبت هم بر جای نگذاشته اند. چون نه قابلیت و نه توانایی ترویج کتابخوانی را ندارند. برای افزایش سرانه مطالعه نیازمند استفاده از ابزارهایی غیر از شبکه های اجتماعی هستیم تا بتوانیم فرهنگ کتاب و کتاب خوانی را گسترش دهیم.
در نهایت می توان گفت؛ کانالهای تلگرامی و سایر شبکه های مجازی به بررسی و کار پژوهشی نیاز دارند؛ اینکه چقدر از این کانالهای مرتبط با کتاب می‌توانند موثر یا مضر باشند و تاثیرات مثبت و منفی داشته باشند، خلأ کارهای پژوهشی روی پدیده‌های نوظهور این‌چنینی و آشنایی با ظرفیت‌های آنها به شدت احساس می‌شود. رعایت نکردن قانون حق مولف در ایران از بزرگ‌ترین آسیب‌های آثار فرهنگی و هنری است و تنها راه برای سامان دادن به اوضاع نابسامان کپی‌رایت، تحقیق و شناخت دقیق و در نهایت تنظیم صحیح قانون و اجرای آن است. اگر بخواهیم نمونههای قابل توجه استفاده از شبکه های اجتماعی برای کتابخوانی را مثال بزنیم میتوانیم انجمن های کتابداری کشورهایی چون کانادا، آمریکا و سنگاپور را مثال بزنیم که چطور از طریق این شبکه ها اطلاعرسانی و ترویج کتابخوانی را آموزش میدهند. حتی در پایگاه یوتیوب یا حتی پایگاه فارسی‌زبان آپارات می‌توان موارد آموزشی بسیاری یافت. پایگاه‌های دیگری هم هستند که در زمینه کتابخوانی و دیگر موارد آموزشی قابل استفاده هستند. پس بهتر است ضرورت کتابخانه های دیجیتال در سراسر کشور که هم اجازه نشر را دارا هستند و هم به صورت قانونی کار می کنند را بیشتر دریابیم.
12135/135/20
/گزارش از تانیا شعفی/
نظر شما