چگونه حیوانات در فضا زنده می مانند

رضا ماه منظرعضو مركز نجوم اديب در نشست ماهانه باشگاه نجوم مهرماه در سمينار خود با عنوان " زيست بوم فضايي" هدف علم زيست بوم را آشنايي با محيط فضا براي انسان، بررسي فعاليت‌هاي زيستي در فضا، استفاده از پتانسيل‌هاي زيستي جهت فعاليت در پايگاه‌هاي فضايي عنوان كرد و افزود: اعزام حيوانات به فضا در ابتدا به منظور بررسي شرايط جو بالاي زمين براي فعاليت‌هاي هوانوردي بود، در اين زمينه كشورهايي مانند آمريكا، شوروي، فرانسه، آرژانتين با اعزام حيوانات مزرعه به فضا اين موضوع را مورد بررسي قرار مي‌دادند.
وي با بيان اينكه هدف اصلي از ارسال موجود زنده به فضا و جو بالاي زمين كسب اطلاعات در مورد تراكم هوا در جو بوده است، اظهارداشت: بسياري از حيوانات اعزام شده به فضا پس از بازگشت به جو زمين جان خود را از دست دادند و در اين بين تنها مرغابي بود كه به علت سيستم خاص بدني از سيستم يدك اكسيژن استفاده كرده و موفق شد زنده به زمين بازگردد.
اين پژوهشگر اخترزيست با اشاره به فعاليت آمريكا در بين سال‌هاي ۱۹۴۷ تا ۱۹۶۰ براي اعزام موجود زنده به فضا، گفت: در اين زمينه آمريكا به كمك كپسول موشكي اقدام به ارسال حيوانات تا ارتفاع ۴۴ كيلومتري از جو زمين كرد البته بعد از انجام موفقيت آميز اين كار، موشك V۲ حامل ميموني به نام آلبرت۲ را تا ارتفاع ۱۴۳ كيلومتري به فضاي جو زمين ارسال كرد.
وي ادامه داد: دومين عمليات موفق ارسال مگس سركه بود كه از نيومكزيكو انجام گرفت، علت انتخاب مگس سركه نيز به علت نزديك بودن توالي ‍ژني آن به انسان بود كه بعدها بر روي موش، ميمون و انسان نيز انجام گرفت.
ماه منظر با بيان اينكه آلبرت ۱۴ در سال ۱۹۵۰ براي بررسي‌هاي زيستي به فضا ارسال شد، افزود: در زمان بازگشت اين موشك به زمين، زمانيكه قرار بود كپسول زيستي جدا شود به علت جداشدن ناقص آن عامل مهمي در شكست اين پروژه بود.
وي بيان داشت: در سال ۱۹۵۱ شوروي با ارسال دو سگ با ماموريت زيرمداري موفق به بازگرداندن يك نفر از آنها به صورت زنده شد، در حاليكه در سال ۱۹۵۷ شوروي اسپوتيك ۲ را در مدار قرار داد و حتي با نشان دادن سگ زنده مدعي موفقيت آميز بودن اين طرح شدند اما بعدها معلوم شد كه سگ اعزام شده در همان مراحل اوليه پرواز به علت تكان‌هاي شديد سكته كرده و موفق به پرواز تا بيكران‌ها نشده است.
اين پ‍ژوهشگر اخترزيست با بيان اينكه اولين موجود زنده‌اي كه موفق شد به فضا برود ميموني به نام"هم" بود، خاطرنشان كرد: تنها سختي كار اعزام موجودات به فضا آموزش آنها است،‌ دانشمندان براي رساندن غذا به "هم" نيز صندلي را به برق متصل كردند كه در صورت عدم برداشت موز شوك الكتريكي به او وارد شود و او بتواند به غذا دسترسي داشته باشد.
وي با اشاره به اينكه در سال ۱۹۵۸ آمريكا طرحي براي بهبود سيستم بازگشت به زمين را ايجاد كرد، افزود: از اين سال به بعد بود كه رقابت شوروي و آمريكا براي اعزام زيست بوم‌هاي مختلف به فضا آغاز شد كه اين كار حتي تا پايان دهه ۸۰ نيز ادامه يافت.
ماه منظر با بيان اينكه حضور ايران در عرصه فضا به بهمن ۸۹ برمي‌گردد، اظهارداشت: در اين زمان تيم فضايي ايران با ارسال لاك‌پشت، حلزون، موش و تعدادي سلول انساني نام خود را در ليست كشورهاي برخوردار از اين فناوري به ثبت رساند.
وي ادامه داد: در بهمن سال ۹۱ اولين ميمون از سوي ايران به فضا پرتاب شد و در آذر سال ۹۲ نيز فرگام با موفقيت به فضا رفت. اين پ‍ژوهشگر اخترزيست در مورد اهداف اعزام موجود زنده به فضا، گفت: مطالعه سازوكار بي وزني و اثرات بي وزني بر سلول، رشد پروتيين در بي وزني، بررسي تابش كيهاني در موجود زنده بوده است.
/۵