به گزارش خبرگزاری ایمنا، رژیم غذایی یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر سلامت جسم و روان انسان به‌ویژه ورزشکاران است که به‌طور مستقیم با کیفیت زندگی و طول عمر مرتبط است. رژیم غذایی در کنار انتخاب مواد غذایی به چگونگی و میزان مصرف آن‌ها، زمان‌بندی وعده‌ها و حتی عادات و فرهنگ‌های مرتبط با تغذیه نیز مرتبط می‌شود. در طول تاریخ تغذیه و رژیم غذایی نقش کلیدی در شکل‌دهی جوامع، فرهنگ‌ها و سلامت افراد ایفا کرده است. با تغییر سبک زندگی انسان‌ها از دوران شکار و جمع‌آوری تا کشاورزی و در نهایت صنعتی‌شدن نوع و ترکیب رژیم غذایی نیز دچار تحول شده است.
امروزه در دنیای مدرن افراد با چالش‌های متعددی در زمینه تغذیه روبه‌رو هستند، از جمله این چالش‌ها می‌توان به دسترسی به غذاهای فراوری‌شده، افزایش مصرف شکر و چربی‌های ناسالم، کمبود زمان برای تهیه وعده‌های غذایی سالم و تمایل به رژیم‌های غذایی سریع اشاره کرد. از سوی دیگر تبلیغات گسترده و الگوهای غذایی که از جانب رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی ترویج می‌شوند تأثیر عمیقی بر انتخاب‌های غذایی افراد دارند. این موضوع موجب شده است بسیاری از مردم به رژیم‌های غذایی ناسالم گرایش پیدا کنند که به‌نوبه خود می‌تواند منجر به افزایش بیماری‌های مزمن همچون دیابت، چاقی، بیماری‌های قلبی و حتی بعضی از انواع سرطان شود.
در کنار همه این چالش‌ها آگاهی عمومی نسبت به اهمیت تغذیه سالم نیز افزایش یافته است. مردم بیشتر از گذشته به دنبال یافتن روش‌هایی برای بهبود سلامت و تناسب‌اندام خود هستند. این امر موجب شده است که رژیم‌های غذایی مختلفی مطرح شوند. رژیم‌های گیاه‌خواری، کتوژنیک، مدیترانه‌ای و پالئو نمونه‌هایی از این رژیم‌ها است. هر یک از این رژیم‌ها اهداف خاصی را از کاهش وزن گرفته تا تقویت عملکرد ذهنی و جسمی دنبال می‌کنند. بااین‌حال انتخاب یک رژیم غذایی مناسب و پایدار نیازمند آگاهی، تحقیق و درک صحیح از نیازهای بدن و شرایط فردی است.
علاوه‌بر انتخاب نوع رژیم غذایی تأثیرات روانی و اجتماعی نیز باید در نظر گرفته شوند. تغذیه نه‌تنها یک نیاز فیزیکی است، بلکه جنبه‌های عاطفی و اجتماعی نیز دارد. غذا خوردن می‌تواند به‌عنوان یک فعالیت اجتماعی و فرهنگی تلقی شود که افراد را به هم نزدیک می‌کند و احساس همبستگی ایجاد می‌کند، از سوی دیگر فشارهای اجتماعی برای داشتن ظاهری ایده‌آل یا پیروی از رژیم‌های معمول روز می‌تواند اثرات منفی بر سلامت روان افراد داشته باشد و حتی به اختلالات غذایی همچون بی‌اشتهایی عصبی یا پرخوری منجر شود.
در سطح جهانی توجه به رژیم غذایی به‌عنوان یک موضوع کلان نیز اهمیت بسیاری دارد. مشکلاتی همچون کمبود مواد غذایی در برخی مناطق، سوءتغذیه و افزایش مصرف غذاهای مضر در کشورهای توسعه‌یافته تأثیرات منفی زیست‌محیطی تولید غذاهای صنعتی و فراوری‌شده و مسائل مرتبط با پایداری منابع غذایی از موضوعاتی است که نیاز به توجه جدی دارد. رژیم غذایی در کنار سلامت فردی بر سلامت سیاره و آینده نسل‌های بعدی نیز تأثیرگذار است، بنابراین انتخاب مواد غذایی سالم و پایدار می‌تواند به کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی و بهبود کیفیت زندگی کمک کند.
علم تغذیه در سال‌های اخیر پیشرفت‌های زیادی داشته است و بسیاری از باورهای قدیمی درباره غذا و رژیم غذایی تغییر کرده‌اند. تأکید بر مصرف پروتئین‌های گیاهی، محدود کردن قندهای افزوده و توجه به مواد مغذی مفید همچون فیبر، آنتی‌اکسیدان‌ها و اسیدهای چرب امگا ۳ از موضوعاتی هستند که مورد توجه پژوهشگران و متخصصان تغذیه قرار گرفته‌اند. این یافته‌ها نشان می‌دهد که یک رژیم غذایی متعادل، متنوع و متناسب با نیازهای بدن می‌تواند نقش مؤثری در پیشگیری از بیماری‌ها و ارتقای سطح سلامت داشته باشد.
در نهایت باید توجه داشت که رژیم غذایی مناسب برای هر فرد، ممکن است با توجه به نیازها، شرایط جسمی، سبک زندگی و ترجیحات شخصی او متفاوت باشد. هدف از رژیم غذایی نباید تنها محدودیت یا محرومیت از غذا باشد، بلکه باید به‌عنوان راهی برای بهبود سلامت و کیفیت زندگی در نظر گرفته شود. با انتخاب آگاهانه و به‌کارگیری اصول صحیح تغذیه می‌توان از اثرات مثبت یک رژیم غذایی سالم بهره‌مند شد و زندگی شاداب‌تر و پربارتری را تجربه کرد.
سلامتی نیازمند تنوع است
منصور رضایی، متخصص تغذیه و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره ویژگی‌های رژیم غذایی سالم به خبرنگار ایمنا می‌گوید: مهم‌ترین ویژگی یک رژیم غذایی تنوع است. به‌طور معمول عموم مردم در تغذیه از این اصل کمتر استفاده می‌کنند و ماده‌های غذایی تکراری مصرف می‌کنند. یکی از چالش‌های کشور استفاده مکرر از یک ماده غذایی است، در حالی که ماده‌های غذایی گوناگون می‌توانند منبع مغذی آن ماده را به بدن برسانند. در این مورد می‌توان شواهد زیادی را نام برد. برای مثال مردم ایران فسنجان را با گردو درست می‌کنند، اما آیا تاکنون کسی با دانه‌های روغنی دیگر همچون پسته این غذا را طبخ کرده است؟
وی می‌افزاید: کارشناسان در علم تغذیه معتقدند هر غذایی یک خاصیت دارد، بنابراین یک رژیم و تغذیه صحیح باید تنوع داشته باشد و در آن از شش گروه مواد غذایی استفاده شود. همان‌طور که یک ساختمان با کمک مصالح گوناگون ساخته می‌شود تغذیه نیز باید از شش گروه غلات، میوه، سبزیجات، حبوبات، گوشت و لبنیات تشکیل شود. یک رژیم غذایی با هدف‌های کاهش و افزایش وزن باید شش وعده غذایی سبک داشته باشد، یعنی از سه وعده اصلی و سه میان‌وعده استفاده شود.
«۶» عددی طلایی در وعده‌های غذایی
متخصص تغذیه عنوان می‌کند: یک رژیم‌غذایی مناسب شش گروه، شش وعده و حداکثر تنوع را در بر می‌گیرد. یکی دیگر از نکات مهم در رژیم غذایی استفاده از فیبر است. رژیم بدون فیبر مناسب و صحیح نیست. فیبر در ماده‌های غذایی گیاهی همچون میوه، سبزیجات، غلات، حبوبات و آجیل‌ها وجود دارد.
وی درباره تأثیر ماده‌های غذایی بر سلامتی دستگاه گوارش تصریح می‌کند: ۲۴۰۰ سال پیش بقراط جمله معروف انسان سالم روده سالم را بیان کرد. امروزه محققان دریافتند برای یک روده سالم استفاده از فیبر برای انجام حرکات درست و جلوگیری از اسهال و یبوست ضروری است. همچنین برای یک‌روده سالم استفاده از باکتری‌های مفید (پروبیوتیک‌ها) نیز از الزامات است. پروبیوتیک‌ها در غذاهای تخمیری همچون ماست وجود دارند. پشت دستگاه گوارش سیستم لنفاوی بدن قرار دارد و برای تقویت و سالم بودن این سیستم باید روده‌ها سالم باشند، همچنین در تهیه غذا برای رژیم باید از طعم‌دهنده‌های مناسب همچون سیر، پیاز و آبلیمو استفاده و از مصرف زیاد نمک و روغن پرهیز کرد.
تحرک یکی از نکات مهم در سبک زندگی سالم است
رضایی درباره رژیم فستینگ و کتوژنیک خاطرنشان می‌کند: رژیم‌هایی همچون کتوژنیک و فستینگ مقطعی و موقتی است و در همه دوره‌ها نمی‌توان از آن‌ها استفاده کرد. این رژیم‌ها در دوره‌های زمانی کوتاه استفاده می‌شود و به‌طور معمول اثرهای زودگذری دارد. اگر افراد از فستینگ و کتوژنیک به‌طور دائم در هر جهتی استفاده کنند، بدن آن‌ها واکنش نشان می‌دهد.
وی ادامه می‌دهد: نکته حائز اهمیت دیگر در رژیم‌غذایی و تغذیه اصل تازگی است. کنسروهای غذایی باید در شرایط ویژه همچون جنگ، سیل و زلزله استفاده شوند و مردم در وعده‌های غذایی باید از مصرف چنین موادی پرهیز کنند. پس از تنوع و تازگی اصول مهم دیگر تحرک و تعاملات خانوادگی است. تحرک یکی از نکات مهم در سبک زندگی سالم است و از مبتلاشدن به بیماری‌هایی همچون کبد چرب، سرطان و افسردگی جلوگیری می‌کند. امروزه نسل جوان فعالیت‌های ذهنی را بیشتر از فعالیت‌های جسمی انجام می‌دهد و همین امر بر موارد زیادی همچون خواب، اشتها و ایمنی آن‌ها تأثیر گذاشته است.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تاکید می‌کند: استفاده بسیار از غذاهای شور موجب فعال شدن بخش لذت مغز (دوپامین) می‌شود. باید دانست شادی و لذت تفاوت دارد. شادی جمعی و گروهی (ناشی از سروتونین) و لذت امری درونی است که امروزه با استفاده از فست‌فودها (سوسیس یا کالباس) تأمین می‌شود.
دَش، وگان یا اتکینز؟ کدام یک مناسب‌تر است؟
وی درباره رژیم‌غذایی دش بیان می‌کند: دش رژیمی است که بیش از سه دهه تاریخ دارد. دش یک رژیم گیاهی با مصرف حداقل مواد حیوانی و کارخانه‌ای و مبنای آن استفاده از مواد کم‌چرب و فیبردار همچون میوه، سبزی، غلات، آجیل‌ها و حبوبات است با هدف کاهش فشارخون است. همان‌طور که گفته شد در این رژیم غذای کارخانه‌ای، کهنه و کنسروی و چرب مصرف نمی‌شود و از فیبر و غلات کامل استفاده می‌شود. افرادی که از این رژیم استفاده می‌کنند، پس از چند ماه شاهد کاهش وزن نیز هستند.
رضایی درباره رژیم وگان عنوان می‌کند: وگان یک رژیم غذایی گیاهی است. در این رژیم موادغذایی گیاهی همچون میوه، غلات، حبوبات، دانه‌ها، آجیل‌ها و مغزها مصرف شده و معمولاً از لبنیات و گوشت‌ها که منبع حیوانی هستند استفاده نمی‌شود. در هیچ غذای گیاهی ویتامین B۱۲ وجود ندارد و این ویتامین فقط در غذاهای حیوانی یافت می‌شود. اگر فردی به مدت سه سال و بیشتر فقط از گروه‌های غذایی گیاهی استفاده کند این ویتامین در بدن او کاهش یافته و منجر به اختلالات عصبی می‌شود. فقر ویتامین B۱۲ کم‌شنوایی و بینایی را نیز به همراه دارد. اگر گیاه‌خواری همراه با تخم‌مرغ و لبنیات باشد هیچ مشکلی ندارد. در واقع بهتراست افراد در این رژیم کمبود پروتئین و ویتامین B۱۲ را از طریق مصرف تخم‌مرغ و لبنیات تأمین کنند.
وی درباره ویژگی‌های رژیم اتکینز خاطرنشان می‌کند: یکی از رژیم‌های غذایی که امروزه کارشناسان تغذیه آن را تأیید نمی‌کنند اتکینز است. اتکینز رژیمی با مصرف زیاد پروتئین است. بدن انسان سه‌گانه سوز (قند، چربی و پروتئین) است و معمولاً قند و چربی سوزانده شده و پروتئین برای بافت‌سازی و ایمنی استفاده می‌شود، بنابراین رژیم غذایی مناسب سه‌گانه سوزی دارد و در اتکینز توجه بر مصرف زیاد پروتئین‌ها است. در واقع این رژیم مصرف حداقل کربوهیدرات‌ها و حداکثر پروتئین را دنبال می‌کند.
سلامتی دائمی با اصلاح سبک زندگی
متخصص تغذیه درباره تأثیرگذاری رژیم‌غذایی یادآور می‌شود: در نهایت باید دانست رژیم باید طولانی‌مدت باشد و در کنار رژیم سبک زندگی همچون آهسته خوردن، پختن و آرامش داشتن رعایت شود. تنها کمیت رژیم مهم نیست و کیفیت آن نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. مهم است که کالری روزانه از چه منبعی تأمین می‌شود و فرد باید در صورت نیاز از رژیم غذایی استفاده کند. رژیم اگر برنامه طولانی‌مدت داشته باشد اثرگذار و در غیر این صورت باعث آسیب‌رسانی و واکنش نشان‌دادن بدن می‌شود.
به گزارش ایمنا، رژیم‌های غذایی در کنار تحرک و فعالیت می‌توانند تأثیر مثبتی بر کاهش وزن افراد گذاشته و منجر به بهبود بسیاری از بیماری‌ها نیز شود. نکته حائز اهمیت در این امر انتخاب رژیم غذایی بر اساس نیاز و متناسب با ویژگی‌های فردی است، همچنین افراد باید بدانند که در هر وعده غذایی از همه شش گروه غذایی به اندازه کافی مصرف کنند، بنابراین چهار اصل مهم تنوع، تازگی، تحرک و تعاملات در صورت به‌کارگیری سبک زندگی افراد را بهبود می‌بخشد.
نظر شما