به گزارش خبرنگار ایمنا، المپیاد دانش‌آموزی رقابت بزرگ علمی در سطح جهان است که از گروه سنی ۱۸ سال از کشورهای مختلف در این رقابت علمی شرکت می‌کنند و برگزاری آن مزایا و معایبی دارد. دانش‌آموزان المپیادی برای رسیدن به مراحل آخر و کسب موفقیت بسیار تلاش می‌کنند هرچند عده‌ای از آنها از وجود مافیا در المپیادها می‌گویند تا آنجا که وقتی پای صحبت المپیادی‌های سابق بنشینی از تبعیض میان مدارس پایتخت و شهرستان‌ها می‌گویند؛ آمارهای گذشته هم در برخی موارد از این امر حکایت دارد اما به نظر می‌رسد باید بررسی‌های بیشتری در مورد تأثیر این دانش آموزان در تولید علم کشور و رصد آنها در آینده داشت چرا که به گفته برخی معلمان و مدیران تیزهوشان این دانش‌آموزان در بسیاری موارد در کشور نمانده و همچون نفرات برتر کنکور به خارج از کشور مهاجرت می‌کنند و به نوعی تمام زحمات و هزینه‌هایی که برای تربیت آنها می‌شود نصیب کشور نمی‌شود.
خانواده تنها پشتیبان برای موفقیت
ادیب فلاح‌پور دانش‌آموز رشته علوم تجربی دبیرستان شهید اژه‌ای است که در پایه دهم (سال ۱۳۹۹) موفق به کسب مدال طلای یک کشوری المپیاد زیست‌شناسی شده است در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: در دوره انتخابی تیم ملی ایران برای المپیاد جهانی زیست‌شناسی موفق به کسب جایگاه اول شدم، در المپیاد جهانی زیست‌شناسی ۲۰۲۱ که در کشور پرتغال برگزار شد هم موفق به کسب مدال نقره جهانی شدم. با توجه به اینکه برادرم در رشته المپیاد زیست فعالیت می‌کرد من نیز به خواندن برای المپیاد تمایل پیدا کردم.
وی می‌افزاید: با دیدن جزوه‌ها و کتاب‌های برادرم و روند مطالعه او به این المپیاد علاقمند شدم و از تابستان پایه هشتم به نهم شروع به خواندن کردم، در پایه دهم که سال اوج آزمون المپیاد من بود قریب به ۱۰ ساعت به دلیل حجم بالای دروس المپیاد در روز مطالعه می‌کردم، خانواده‌ام بیشترین نقش را در موفقیت من داشتند، پدر و مادرم محیطی سرشار از آرامش و سلامت فراهم کردند که بتوانم همه تمرکزم را روی درس‌هایم بگذارم.
این دانش‌آموز موفق المپیاد، تصریح می‌کند: در واقع پدر و مادرم من را در تمامی مراحل المپیاد به خصوص آزمون‌های حضوری که در تهران برگزار می‌شد حمایت کردند، حمایتی که به من علاوه بر آرامش خاطر، انگیزه استقامت می‌داد، همه موفقیت امروزم را به نوعی مدیون زحمات آنها هستم.
فلاح‌پور، تاکید می‌کند: برادرم که خود صاحب مدال نقره المپیاد زیست بود، مرا راهنمایی کرد که بتوانم در این مسیر به درستی و محکم قدم بردارم، مطمئن هستم اگر خانواده پشتیبان من نبودند هرگز نمی‌توانستم به موفقیت برسم. من وقت کمی برای اختصاص دادن به مطالعه دروس مدرسه داشتم که خوشبختانه دبیران مدرسه از من حمایت کردند تا بتوانم با آرامش به دروس المپیاد بپردازم.
شرکت در المپیاد تجربه‌ای شورانگیز
این دانش‌آموز موفق المپیاد، می‌گوید: شرکت در المپیاد را تجربه‌ای دلچسب و شورانگیز می‌دانم، درس‌های المپیاد مملو از دانستنی‌های جدید است و این تجربه می‌تواند برای هر کسی خوشایند باشد، البته درس خواندن هم سختی‌هایی دارد اما همیشه بر این باورم که نزدیکتر شدن به هدف و یادگیری مطالب جدید می‌تواند شدت و اثر این سختی را کمرنگ کند.
وی به همسالان خود توصیه می‌کند: هر دانش آموز می‌تواند استعداد درونی خود را پیدا کند، علایق خود را شناسایی و کارهایی را که دوست دارد کشف کند، اینکه انسان شوق قدم برداشتن در یک مسیر را دارد لذت فراوانی دارد که از رسیدن به قله در نهایت مسیر نیز بیشتر است.
فلاح‌پور، اظهار می‌کند: در المپیادها افرادی در این مسیر نمی‌توانند به آن حدی که می‌خواهند جلو بیایند، اما در نهایت تجربه‌ای که از المپیاد به دست می‌آورند را به مدالی که در انتهای مسیر کسب کنند بیشتر ترجیح می‌دهند، به نظرم مهم است دانش‌آموزان المپیادی به جای اینکه به نتیجه و قله پیش رو نگاه کند بیشتر به دامنه‌ای فکر کنند که قبل رسیدن به قله وجود دارد.
قدمت برگزاری المپیادها از اواخر دهه ۶۰
کلیم‌الله بابایی، رئیس اداره استعدادهای درخشان و دانش پژوهان جوان اداره کل آموزش و پرورش اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: المپیاد در رشته‌های فیزیک، شیمی، ریاضی، زیست‌شناسی، کامپیوتر، نجوم اختر فیزیک، جغرافیا، علوم زمین، تفکر و کارآفرینی، سلول‌های بنیادین و اقتصاد و مدیریت در کشور همه ساله برگزار می‌شود. تعدادی از المپیادها از اواخر سال ۱۳۶۰ و تعدادی از آنها از اوایل دهه ۷۰ آغاز شدند، المپیادهای جغرافی، علوم زمین تفکر و کارآفرینی و سلول‌های بنیادین اقتصاد و مدیریت برای دومین سال برگزار شدند و در سال تحصیلی جاری برای سومین سال این المپیادها برگزار می‌شوند.
وی اضافه می‌کند: معمولاً ثبت‌نام دانش‌آموزان برای المپیادها اواخر آبان ماه در سامانه oly.medu.ir (دانش پژوهان جوان) انجام می‌شود، انتخاب دانش‌آموزان برای مرحله اول المپیاد دی ماه است، اوایل بهمن ماه آزمون مرحله اول برگزار شده و نتایج، آخر اسفندماه اعلام می‌شود، در آزمون مرحله دوم المپیاد در آخر اردیبهشت ماه تعدادی از دانش‌آموزان پذیرفته می‌شوند و امسال به دلیل شرایط خاص کرونایی تعدادی از المپیادهای مرحله دوم در آخر اردیبهشت ماه و تعدادی آخر خردادماه برگزار شد و نتایج مرحله دوم هم به تازگی اعلام شده است.
رئیس اداره استعدادهای درخشان اداره کل آموزش و پرورش استان اصفهان، تصریح می‌کند: در سال تحصیلی ۱۴۰۰- ۱۳۹۹ قریب به هشت هزار نفر در المپیاد مرحله اول شرکت کردند و از این تعداد ۸۰۰ نفر به مرحله دوم راه یافتند و مطابق نتایج از استان اصفهان در مجموع ۵۳ نفر پذیرفته شدند که در رشته ادبیات فارسی هشت نفر، اقتصاد و مدیریت پنج نفر، تفکر و کارآفرینی هفت نفر، جغرافیا سه نفر، ریاضی هفت نفر، زیست شناسی پنج نفر، سلول‌های بنیادین چهار نفر، علوم زمین دو نفر، فیزیک پنج نفر، کامپیوتر پنج نفر، نجوم و اختر فیزیک دو نفر بوده است.
بابایی در مورد نحوه ورود دانش‌آموزان به مرحله جهانی المپیاد، تاکید می‌کند: بعد از اعلام نتیجه مرحله دوم المپیاد، با توجه به رشته دوره‌های متمرکز در دانشگاه فرهنگیان تهران برگزار شده و رنگ مدال دانش‌آموزان (نقره، طلا و برنز) مشخص می‌شود. برای دانش‌آموزانی که موفق به کسب مدال طلا شدند دوره ویژه‌ای برگزار می‌شود و در همان دوره از بین افرادی که طلا گرفته بودند به رقابت‌های بین‌المللی راه پیدا می‌کنند و هرسال المپیاد یک رشته در یکی از کشورها برگزار می‌شود.
۵۶ مدال جهانی افتخارآفرینی دانش‌آموزان اصفهانی
وی اظهار می‌کند: در یک سال و نیم گذشته شرایط کرونایی تبدیل به فرصت شد، قبلاً در شرایط عادی تعدادی کلاس آمادگی در مدارس استعدادهای درخشان ویژه دانش‌آموزان تشکیل می‌شد و سایر مدارس به ویژه دانش‌آموزان شهرستانی امکان شرکت در کلاس‌ها را نداشتند اما از زمان شیوع کرونا کلاس‌ها به صورت آنلاین برگزار می‌شود و برخی دانش‌آموزان استان‌های بوشهر، خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، چهارمحال و بختیاری و کهکیلویه و بویراحمد در کلاس‌های مجازی آمادگی المپیادهای علمی استان اصفهان اعلام آمادگی کردند.
رئیس اداره استعدادهای درخشان و دانش پژوهان جوان آموزش و پرورش اصفهان، می‌افزاید: دانش آموزان اصفهانی در المپیادها تاکنون ۵۶ مدال جهانی طلا نقره و برنز کسب کردند که سهم دانش‌آموزان پسر از این تعداد ۵۲ مدال و سهم دانش‌آموزان دختر چهار مدال جهانی بوده است این افتخارآفرینی‌ها به وسیله دانش‌آموزان دبیرستان‌های استعدادهای درخشان شهید اژه‌ای یک و فرزانگان امین یک صورت گرفته است.
بابایی تصریح می‌کند: از مسئولان شهر اصفهان تقاضا دارم با توجه به افتخارآفرینی‌های دانش آموزان اصفهانی در المپیادها به دلیل ارج گذاشتن به مقام علم و قدرشناسی از زحمات آنها یکی از خیابان‌ها یا میدان‌های اصفهان را به نام این افتخارآفرینان نامگذاری کنند، مدال‌آوران در کشور و خارج از کشور با مدارس خود در ارتباط هستند، افتخارآفرینی فعلی این دانش‌آموزان به دلیل راهنمایی و ارائه آموزش‌های کاربردی در دبیرستان‌های استعدادهای درخشان بوده است.
المپیاد امتحان سنگینی برای دانش‌آموزان است
فریبا هوشیار معلم مدرسه تیزهوشان و استاد دانشگاه فرهنگیان، در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: قبلاً شرکت دانش‌آموزان در المپیاد زیاد نبود و از هر کلاس ۳۰ نفری به طور میانگین حدود سه نفر در المپیادها شرکت می‌کردند، به دلیل اینکه المپیاد یک امتحان بسیار سنگین است و باید دانش‌آموز وقت زیادی برای آن بگذارد، به همین دلیل دانش‌آموزان المپیادی مجوز دارند و می‌توانند در کلاس‌های درسی متعددی شرکت کنند این در حالی است که اگر این دانش‌آموزان در المپیاد قبول نشوند به نوعی از دو طرف باخته‌اند از یک طرف در المپیاد موفق نشده‌اند و از طرف دیگر از کلاس دروس اصلی و برنامه کنکور عقب افتاده‌اند.
وی می‌افزاید: به همین دلیل بسیاری از دانش‌آموزانی که وضعیت درس خواندن عالی هم دارند ممکن است در المپیاد شرکت نکنند و در موارد متعددی دانش‌آموزانی که در حد متوسط نیز در المپیادها شرکت می‌کنند مدیران مدارس در شرکت دانش آموزان در المپیاد می‌توانند نقش مؤثری داشته باشند. برخی از مدیران با تجربه دانش‌آموزانی که پتانسیل این کار را دارند و می‌دانند موفق می‌شوند را برای شرکت در المپیادها انتخاب می‌کنند و افرادی را که می‌دانند احتمال موفقیت آنها در مراحل بالاتر کم است را با آوردن دلیل و منطق قانع می‌کنند که از این کار منصرف شوند و بیشتر بر روی درس‌های خود و آمادگی برای کنکور تمرکز کنند.
رقابت برای المپیاد و احساس غرور عده‌ای از دانش‌آموزان
این استاد دانشگاه فرهنگیان، تاکید می‌کند: در بعضی مدارس هر دانش‌آموزی برای شرکت در المپیاد مراجعه می‌کند حتی با معدل نمرات تخصصی به نسبت پایین هم او را ثبت‌نام می‌کنند، برنامه المپیاد و رقابت دانش‌آموزان بین مدارس بسیار بالا است و درصد بالایی از آنها از مدارس تیزهوشان هستند. در مدارس دولتی هم دانش‌آموزان بسیار باهوشی وجود دارد ولی در فضای شرکت کردن در المپیاد نیستند، خانواده‌ها هم دو دسته هستند برخی فرزندشان را برای شرکت در المپیاد همراهی می‌کنند و عده‌ای هم همراهی لازم را ندارند و در کل با شرکت فرزندشان در المپیاد موافق نیستند.
هوشیار اضافه می‌کند: المپیادی‌ها دو دسته هستند یک عده از روی علاقه زیاد و یا تخصص نسبی در آن رشته در آن المپیاد شرکت می‌کنند برای مثال دانش‌آموزانی که در زمینه برنامه‌های کامپیوتری و ساختن ربات فعال هستند و در المپیاد کامپیوتر شرکت می‌کنند، برخی به این دلیل به سراغ المپیاد می‌روند که بتوانند از سد کنکور عبور کنند و رزومه خوبی برای ادامه تحصیل در خارج از کشور داشته باشند این دانش‌آموزان اگر در المپیاد قبول شوند می‌توانند در کنکور شرکت نکنند و سال آخر را هم در کلاس‌های درس حاضر نمی‌شوند همین مسئله انگیزه بسیاری از آنهاست که بتوانند با موفقیت در المپیاد در رشته‌هایی مانند پزشکی، دندانپزشکی و مهندسی دانشگاه‌های خوب تحصیل کنند.
وی تصریح می‌کند: قبولی در دبیرستان‌های استعدادهای درخشان در کل یک حالت غرور برای دانش‌آموزان ایجاد می‌کند، البته گروه بسیاری از آنها افراد فروتنی هستند، در هر حال اغلب دانش‌آموزان در این مورد مقصر نیستند و نظام آموزشی غلط آنها را دچار غرور می‌کند.
تربیت دانش‌آموزان المپیادها برای خارج از کشور!
این معلم مدارس تیزهوشان اظهار می‌کند: بنده اعتقادی به المپیادها ندارم، به دلیل اینکه دانش‌آموز درس‌های خود را نصفه و نیمه می‌خواند و فقط در یک یا دو درس سرآمد می‌شود و در درس‌های دیگر ممکن است بازدهی چندانی نداشته باشد و فقط یک عده خیلی با استعداد و سختکوش موفق هستند، دانش‌آموزانی که در المپیاد رتبه‌های بالا می‌آوردند و در مابقی درس‌ها نمره خوبی کسب می‌کنند تعداد کمی هستند اما دانش‌آموزانی هم داریم که با وجود سختکوشی توان کافی برای موفقیت ندارند. این دانش‌آموزان از درس‌های دیگر خود صرف‌نظر می‌کنند و اگر هم در المپیاد موفقیتی کسب نکنند، متأسفانه مابقی درس‌های خود را هم به خوبی یاد نگرفته‌اند.
هوشیار در مورد مفید بودن این دانش‌آموزان برای جامعه، تاکید می‌کند: در حال حاضر بیشتر دانش‌آموزان المپیادی روانه خارج از کشور می‌شوند، باید این موضوع اجتماعی به طور جدی مورد بررسی قرار بگیرد که اساساً المپیادها چرا و با چه اهدافی برگزار می‌شوند، در واقع یکی از مصائب ما در سیاست گذاری‌های آموزشی نداشتن آمار شفاف در این مورد است و ما آگاه نیستیم که از دانش‌آموزان المپیادی چه تعدادی در ایران باقی مانده‌اند و چه خدمات خاصی برای جامعه ارائه داده‌اند که برای مثال یک پزشک یا پژوهشگر و نخبه غیرالمپیادی نتوانسته باشد آن خدمت را انجام دهد.
لزوم بررسی نقش المپیادی‌ها در پیشبرد و خدمت به جامعه
این استاد دانشگاه فرهنگیان، تصریح می‌کند: در حال حاضر دانش‌آموزان بسیار باهوشی هستند که شرکت نکردن در المپیاد را انتخاب می‌کنند، باید بررسی کنیم و ببینیم برای مثال آیا کسی که در المپیاد زیست قبول شده هم اکنون یک زیست‌شناس برتر از دیگر زیست‌شناسان نخبه ایران است یا پزشکی برتر از دیگر پزشکان کشور است، احتمال دارد که وی اصلاً مقیم خارج از کشور باشد، باید بتوانیم اطلاعات آماری در مورد چنین مواردی را به دست آوریم.
وی تاکید می‌کند: تا آنجا که اطلاع دارم در طول سال‌های گذشته این موارد بررسی نشده و مطالعه کامل و جامعی در این مورد که المپیادی‌ها اکنون چه می‌کنند، آیا بهتر از بقیه هستند، چند درصد از آنها اکنون ایران هستند و چه تعدادی به خارج از کشور رفته‌اند انجام نشده است، باید هر سال که المپیادها برگزار می‌شود در مورد حضور آنها در جامعه و سرنوشت آنها در سال‌های بعد و بازدهی آنها مطالعات مستمری انجام شود.
هوشیار در مورد اینکه در حال حاضر المپیاد موضوعی کاملاً سیاسی است، اظهار می‌کند: برای مثال دانش‌آموزی که در المپیاد فیزیک شرکت می‌کند، به احتمال زیاد دیگر به مسائل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، زیست محیطی و حقوق بشری حساسیت نشان نخواهد داد و بیشتر تبدیل به ربات درسخوان می‌شود، در بعضی کشورها المپیاد تاریخ و فلسفه هم داریم اما در ایران دانش‌آموزان نمی‌توانند در بسیاری از المپیادهای علوم انسانی شرکت کنند، باید گفت که اغلب المپیادهایی که در ایران برگزار می‌شود خارج از حیطه علوم انسانی و تفکر فلسفی است، به نظرم المپیادهای علوم انسانی مهم بوده و می‌توانند در شکل‌گیری تفکر و درک ارزش زیرساخت‌های یک جامعه مؤثر باشند.
این استاد دانشگاه فرهنگیان، تصریح می‌کند: اگر المپیادها بتوانند به طور ویژه باری از روی دوش بشریت بردارند بسیار عمل نیکویی است، ولی اگر دانش‌آموزان ما تنها هدف‌شان موفقیت باشد و هدف متعالی‌تری نظیر خدمت به جامعه انسانی یا سهیم شدن در پیشبرد علم و دانش بشری نداشته باشند تنها اتلاف وقت و هدر دادن سرمایه انسانی و فکری کشور خواهد بود البته همه این موارد نیازمند داشتن اطلاعات آماری است، باید به این نکته نیز توجه کافی داشت که بسیاری از کشورهای پیشرفته مانند آمریکا و ژاپن و برخی کشورهای اروپایی المپیادها در اولویت برنامه‌های آنها نیست و بسیاری از دانش‌آموزان بااستعداد و خوب آنها در المپیاد شرکت نمی‌کنند. به طور یقین به مطالعات و بررسی‌های جامع و اصولی بیشتری نیاز داریم تا بتوانیم به پدیده المپیاد، مزایا، کاستی‌ها و ضررهای آن پی ببریم.
گزارش از: اکرم کیانی خبرنگار سرویس جامعه ایمنا
نظر شما