به گزارش خبرنگار ایمنا، این معافیت‌ها به دو راکتور آب سنگین اراک و راکتور تحقیقاتی تهران مربوط می‌شوند که علیرغم خروج دولت آمریکا به طور یکجانبه از توافق برجام، این تحریم‌ها شامل بخش‌هایی از برنامه هسته‌ای ایران نشد. از دو سال پیش تا کنون شرکت‌های خارجی در پروژه‌های تغییر کاربری راکتور اراک و انتقال اورانیوم مصرف شده راکتور تحقیقاتی تهران مشارکت می‌کنند.
طبق این معافیت‌ها، شرکت‌های روسیه، چین و اتحادیه اروپا می‌توانستند در برخی پروژه‌ها هسته‌ای با ایران همکاری کنند، اما با لغو این معافیت‌ها، شرکت‌های هسته‌ای کشورهای متحد ایران دیگر قادر به همکاری در پروژه‌هایی تغییر کاربری برخی راکتورها نخواهند بود و در صورت ادامه همکاری باید تحریم‌های آمریکا را نقض کنند. آمریکا این پروژه‌ها را تحریم کرد و در عین حال به نیروگاه اتمی بوشهر که با کمک روسیه احداث شد، معافیت ۹۰ روزه داد. اگر چه آمریکا معافیت نیروگاه بوشهر را تمدید کرد، اما با لغو معافیت‌های دیگر، عملاً آخرین عنصر برجام را از بین برد.
بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران در واکنش به برخی گزارش‌ها مبنی بر لغو برخی معافیت‌های هسته‌ای در چارچوب برجام از سوی آمریکا گفت: "در حالی که ایران با اقتدار اهداف خود را به ویژه در رابطه با فروش فرآورده‌های نفتی به ونزوئلا، حضور مقتدرانه در دریاهای آزاد جهان و از همه مهم‌تر پیشرفت‌های چشمگیر صنعت هسته‌ای کشور پیش می‌برد، انتشار اخباری درباره لغو معافیت‌های هسته‌ای، تلاش مذبوحانه‌ای است که آمریکا برای انحراف افکار عمومی داخلی و جهان از شکست‌های پی در پی خود در برابر ایران انجام می‌دهد. "
وی در ادامه گفت که "لغو معافیت‌ها برای همکاری هسته‌ای طبق برجام در عمل هیچ تأثیری بر روند کار ایران ندارد. البته آمریکا تمایل دارد که اقداماتش در راستای فشار بر ایران تأثیر بگذارد اما در عمل اتفاقی نمی‌افتد، این اقدامات فقط سر و صدای رسانه‌ای است نه چیزی بیشتر، آنها به خوبی این واقعیت را می‌دانند. "
همچنین سازمان انرژی اتمی ایران به مناسبت قرار گرفتن نام دو تن از دانشمندان هسته‌ای در فهرست تحریم ایالات متحده آمریکا با صدور بیانیه‌ای ضمن محکوم کردن این اقدام افزود: "تلاش مذبوحانه و اقدام نابخردانه تصمیم‌سازان کاخ سفید مبنی بر قرار دادن نام دو تن از دانشمندان شریف صنعت هسته‌ای کشور در فهرست تحریم‌های جدید دولت ایالات متحده آمریکا بیانگر تداوم رویکرد خصمانه آن دولت در مواجهه نابخردانه با مجاهدان سرافراز مسیر اعتلا و عزت روزافزون ایران اسلامی است. "
ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه نیز روز پنجشنبه با محکوم کردن لغو معافیت‌های هسته‌ای ایران گفت: "این مصداق دیگری از سیاست آشکار آمریکا در نقض برنامه جامع اقدام مشترک و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل است. ما یقیناً این اقدام را محکوم می‌کنیم. لغو شدن این به اصطلاح معافیت‌ها ممکن است اجرای آن پروژه پیکربندی مجدد که اساس توافق ۲۰۱۵ را شکل می‌دهد، کند کند اما باعث توقف آنها نخواهد شد. "
ژائو لیجیان، سخنگوی وزارت خارجه چین هم روز جمعه در کنفرانس خبری هفتگی خود گفت: برنامه جامع اقدام مشترک یک توافق چندجانبه بین‌المللی است که توسط شورای امنیت سازمان ملل تصویب شده است. برجام توافقی مهم برای حفظ صلح و ثبات خاورمیانه و نظام عدم اشاعه هسته‌ای محسوب می‌شود. سازوکارهای تثبیت شده در این توافق برای ایجاد توازن در تعهدات ایران در خصوص منع اشاعه هسته‌ای و حقوق این کشور برای برخورداری از مصارف صلح‌آمیز هسته‌ای است. آمریکا انتخاب کرده که به سیاست فشار حداکثری علیه ایران ادامه دهد. این کشور نه تنها با خروج از برجام قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل را نقض کرده بلکه تلاش‌ها برای ممانعت از اجرای توافق توسط سایر طرف‌ها را نیز تشدید کرده است. تصمیم اخیر این کشور برای لغو معافیت‌های تحریم‌های هسته‌ای، در پیشرفت‌های حاصل‌شده در زمینه منع‌اشاعه هسته‌ای در دنیا و همچنین تلاش‌های جمعی برای حفظ برجام اخلال ایجاد می‌کند. این اقدام نشان‌دهنده الگوی همیشگی این کشور در توسل به اقدامات یکجانبه و مبتنی بر هژمونی است. چین قاطعانه با این مسأله مخالف است. "
حال باید دید آینده برجام پس از این اقدام آمریکا چگونه خواهد شد؟ ایران چه واکنشی در این باره نشان خواهد داد؟ با این رویداد آیا می‌توان به سرانجام برجام امیدوار بود؟
ایالات متحده می‌خواهد به اقدامات ضد ایرانی خود مشروعیت ببخشد
علی امیدی، کارشناس روابط امور بین‌الملل در پاسخ به این سوالات می‌گوید آمریکا تمامی دریچه‌های برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران را بسته و عملاً برجام برای تهران بی استفاده شده تا امروز ایران مجبور به خروج از برنامه جامع اقدام مشترک شود. مصداق خروج ایران از برجام، توسعه فعالیت‌های هسته‌ای مانند بازگشت فعالیت‌های آب سنگین اراک و افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده است؛ لغو تعلیق تحریم‌های هسته‌ای امکان انتقال اورانیوم به کشور را تا حدودی غیر ممکن و جمهوری اسلامی را مجبور می‌کند برای رفع نیازهای پزشکی خود درصد غنی سازی اورانیوم را بالا ببرد. این موضوع موجب می‌شود آمریکا نسبت به خروج ایران از تعهدات برجام، یک اجماع جهانی ایجاد کرده و به اقدامات ضد ایرانی خود مشروعیت بخشد.
به گفته امیدی آمریکا تلاش دارد با لغو تعلیق تحریم‌های هسته ایران، سیاست فشار حداکثری را به این امید که قبل از آغاز انتخابات ریاست جمهوری آمریکا ایران را پای مذاکره بکشد، به آخرین حد خود برساند زیرا به نظر می‌رسد توان مقابله نظامی با جمهوری اسلامی را ندارد.
آمریکا ایران را یک دشمن بین‌المللی می‌داند
مهدی مطهرنیا، کارشناس روابط امور بین‌الملل نیز عقیده دارد ترامپ بعد از خروج از برجام فشارهای همه جانبه علیه جمهوری اسلامی را آغاز کرد. ایالات متحده همیشه سعی داشته در راستای محدود سازی همکاری‌های بین‌المللی با ایران، محاصره منطقه‌ای تهران را دنبال کند زیرا آمریکا ایران را نه یک چالش بلکه یک دشمن بین‌المللی می‌داند.
وی در این باره می‌گوید که ایالات متحده آمریکا در سال ٢٠١٨ ایران را به عنوان مهمترین دشمن خود در تئوری امنیت ملی مطرح کرد و از آن پس همیشه سعی داشته که تحریم‌های حداکثری علیه ایران را تشدید کند. امروز واشنگتن با توجه به اقدامات ضد ایرانی که داشته در تلاش است تا اقدامات تهران در جهت دستیابی به انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای را محدود کند، از همین رو فشارها بر جمهوری اسلامی را افزایش می‌دهد تا در آستانه انتخابات ریاست جمهوری، مؤثر بودن عمق نفوذ تحریم‌ها بر ایران را به نمایش بگذارد.
به عقیده این کارشناس روابط بین‌الملل ترامپ همیشه تلاش می‌کند از درگیری با تهران پرهیز کرده و در عوض تحریم‌های فلج کننده علیه تهران را اعمال کند زیرا آمریکا قصد دارد به افکار عمومی القا کند که توانسته بدون درگیری با جمهوری اسلامی و در مسیر سیاست‌های خود، فشار حداکثری را بر ایران اعمال کند، این موضوع می‌تواند برگه برنده ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا باشد.
مطهرنیا خاطرنشان می‌کند: ریسک همکاری هسته‌ای با ایران برای اقتصاد کشورهای چین، روسیه و اتحادیه اروپا بسیار بالا است؛ زیرا در بازار اقتصادی جهان، آمریکا علیرغم وجود فشارهای بین‌المللی و گذر از بحران کرونا، هنوز اقتصاد اول جهان است؛ بنابراین حجم تبادلات بازرگانی کشورهای روسیه و چین با ایران نسبت به حجم تبادلات آنها با آمریکا قابل قیاس نبوده و اگر تمامی این کشورها علیه آمریکا با ایران متحد شوند، اقتصاد آمریکا ضربه خواهد خورد.
آمریکا می‌خواهد ایران ذیل تحریم‌های شورای امنیت قرار بگیرد
سید جلال ساداتیان، دیپلمات سابق وزارت امور خارجه هم در این باره می‌گوید که آمریکا همواره به دنبال این بوده تا حلقه تحریم‌ها علیه ایران را بر قرار کرده و بتواند تا حد نیاز تهران را تحت فشار قرار دهد، اما به دلیل اینکه شروع کار ترامپ با خروج از برجام بود، مابقی طرف‌های برجام با وی همکاری نمی‌کنند. البته ترامپ با فشار بر قدرت‌های اقتصاد جهان، هرگونه ارتباط آنها با ایران را ممنوع کرده و به همین دلیل بسیاری از کشورها منفعت خود را در نظر گرفته و از تحریم‌های آمریکا علیه ایران تبعیت می‌کنند.
به گفته وی بسیاری از کشورهای اتحادیه اروپا که هم پیمان ایالات متحده هستند از فشارهای حداکثری علیه ایران حمایت نکردند.
این کارشناس روابط بین‌الملل معتقد است که آمریکا به دنبال تدبیری است تا با استفاده از آن ایران را به وضعیت قبل از برجام بازگرداند؛ به گونه‌ای که تهران بازهم ذیل تحریم‌های سازمان ملل متحد و شورای امنیت قرار گیرد، اما در حال حاضر کشورهای عضو شورای امنیت نمی‌خواهند تابع تدابیر آمریکا باشند.
گزارش از: ابوالفضل مدنی، خبرنگار سیاسی ایمنا
نظر شما